گناهان رنج آفرین

به گزارش خبرگزاری رسا، بر اساس مبانی اسلامی، مصیبت‌ها و سختي‌ها برای تکامل بشر ضرورت دارد و اگر محنت‌ها و رنج‌ها نباشد، بشر تباه می‌شود. صبر در رويارويي با سختی‌ها وجود انسان و ایمان او را قوی‌تر کرده و درجه او را ارتقاء می‌دهد. وظیفه انسان در برابر این سختی‌ها، پرداختن به خود، توبه و استغفار و انجام اعمال صالح و تلاش برای رفع مشکل است؛ چرا که حتی اگراین سختی‌ها نتیجه گناهان فرد باشد، باز هم خداوند راه توبه و بازگشت را قرار داده تا او را به سوی نجات راهنمایی کند.

سوال: آیا درست است که بلا و مصیبت، نتیجه گناهان است؟ آیا شیوع ویروس کرونا عذاب الهی است که به خاطر گناهان انسان به وجود آمده است؟ اگر چنين باشد، انسان‌ها نباید به فکر واکسن و درمان باشند؛ چون هرگز از عذاب الهی نجات پیدا نمی‌کنند؟

پاسخ: در پاسخ به قسمت اول سوال که آیا بلا و مصیبت نتیجه گناهان انسان است؟ باید گفت:

بلاها و سختی‌هایی که به انسان می‌رسد، چند دسته‌اند: یک دسته؛ سختی‌هايی که لازمه عالم ماده است و از آن جدا نمی‌شود، خداوند در مقابل آن‌ها انسان را به سلاح عقل تجهیز کرده تا خود را در معرض اين سختي‌ها قرار ندهد یا اگر در معرض آن قرار گرفت، با تدبير خود بتواند از آن خارج شود؛ مثل کشنده بودن نیش عقرب که لازمه خلقت اوست و انسان نباید در معرض آن قرار گیرد.

 دسته دیگر، بلاها و سختی‌هایی که از طرف اعمال خود انسان است؛ یعنی انسان کارهایی انجام داده که مستحق این بلاها شده است؛ برای مثال گناهانی انجام داده و سختی‌ها در واقع کفاره گناهان بوده و سبب پاک شدن انسان است. خداوند در قرآن می‌فرماید:« هر مصیبتی که به شما می‌رسد، به خاطر کارهایی است که خودتان انجام داده‌اید.»¹ یا بی‌تدبیری و کوتاهی داشته که نتیجه آن را می‌بیند؛ مانند این‌که مراقبت‌های بهداشتی را نداشته و بيمار شده است یا بدون مشورت، کاری اقتصادی شروع کرده و ضرر کرده است. دسته دیگر، بلاها و سختی‌هایی است که انسان مستحق آن نیست؛ بلکه برای اهداف دیگری مانند امتحان، شکوفایی استعدادهای انسان، قوی شدن ایمان و ارتقاء درجه است و در برابر آن به انسان پاداش و عوض دنیوی و اخروی تعلق می‌گیرد.² چنانکه خداوند در قرآن می‌فرماید: «قطعا شما را با چیزی از ترس، گرسنگی و کاهش در مال‌ها و جان‌ها و محصولات، آزمایش می‌کنیم.»³

بر اساس مبانی اسلامی، مصیبت‌ها و سختي‌ها برای تکامل بشر ضرورت دارد و اگر محنت‌ها و رنج‌ها نباشد، بشر تباه می‌شود.⁴ صبر در رويارويي با سختی‌ها وجود انسان و ایمان او را قوی‌تر کرده و درجه او را ارتقاء می‌دهد. این‌گونه است که امری به ظاهر شر و سخت، به سود انسان می‌شود: «چه بسا چیزی را خوش نداشته باشید؛ اما برای شما خیر باشد.»⁵

 با توجه به نکته فوق برخی سختی‌ها از ناحیه گناهان خود انسان است؛ بنابراين در منابع اسلامی سفارش شده که انسان در هنگام سختی و بلا استغفار کند؛ اما ما دقیقا نمی‌توانیم مشخص کنیم که کدام بلا به خاطر گناهان و کدام بلا به خاطر امتحان و ارتقاء درجه انسان است. فقط بر اساس روایات می‌دانیم که «البلاء للکافر ادب و للمومن امتحان، للاولیاء درجه؛ بلا برای كافر، ادب نمودن وتنبيه كردن است،براي مؤمن امتحان وبرای اولیا درجه است.»⁶ بر اساس وظیفه دینی، هر فرد باید به خود بدگمان و به دیگران خوش گمان باشد؛ پس آن‌چه که ما می‌توانیم انجام دهیم، پرداختن به خود است؛ خود انسان بهتر می‌داند که فلان گرفتاری، نتیجه فلان گناه اوست و می‌تواند با استغفار و حل مشکلات دینی و اعتقادی خود، سختی و مصیبت را برطرف کند؛ اما در مورد دیگران حق قضاوت بد نداریم؛ بلکه باید با خوش‌گماني، سختی‌های آن‌ها را امتحان خدا و سببی برای ارتقاي درجه آن‌ها بدانیم.

در مورد قسمت دوم سوال که آیا شیوع بیماری کرونا نتیجه گناهان انسان است؟ باید گفت که انسان غیر معصوم نمی‌تواند با قطعیت حکم کند که شیوع این بیماری، عذاب الهی و نتیجه گناهان انسان است. ممکن است به دلایل دیگری باشد؛ مانند سهل انگاری انسان، یا سود محور بودن زورمندان دنیا با توجه به فرضیه ساختگی بودن این ویروس، یا یکی از مسائل طبیعی عالم ماده باشد؛ مانند دیگر حوادث که زمینه شکوفایی استعدادهای انسان را در زمینه اکتشاف‌هاي دارویی و درمانی در طول هزاران سال گذشته فراهم کرده است. از آنجا که خداوند متعال طالب خیر و سود مخلوقات خود است و نظام عالم را به بهترین نحو ممکن شکل داده تا بیشترین بهره نصیب انسان شود، بي‌شك حوادث تلخ و ناگوار نیز سودی برای انسان دارد.

اگر فرض بگيريم، این بیماری نتیجه گناهان انسان‌ها و عذاب الهی باشد، باز هم منافاتی با تلاش برای رفع آن ندارد. قرآن برخی مصائب عمومی را محصول گناهان جمعی می‌داند: «فساد در خشکی و دریا به سبب اعمال مردم آشکار شد تا نتیجه بعضی از اعمالی را که انجام داده‌اند، به آنان بچشاند، شاید باز گردند».⁷

اما در همین آیه نیز هدف از سختی را توبه و بازگشت به خدا معرفی می‌کند. پس هميشه چنین نیست که نجات از عذاب الهی امکان نداشته باشد. خداوند متعال بعد از اینکه بندگان گناهکار را با بلاها، هشیار کرده و آن‌ها را متوجه گناهان خویش ساخت، راه توبه قرار داده است. با بازگشت به سوی خداوند و جبران کاستی‌ها و خطاها، انسان‌ها را در مسیر نجات از عذاب الهی یاری می‌کند و عامل نجات را به آن‌ها می‌شناساند.

نتیجه:

1- مصیبت‌ها و سختی‌هایی که به انسان می‌رسد دو دسته است: الف- استحقاقی ب- اعواضی.

 استحقاقی به این معنا که انسان گناه یا کوتاهی در انجام وظایف یا بی‌تدبیری داشته که نتیجه آن به صورت سختی یا مصیبت ظاهر شده است. اعواضی به این معنا که انسان در به وجودآمدن آن تأثیری ندارد، حال یا لازمه عالم ماده و محدودیت آن است یا خداوند انسان را امتحان می‌کند تا استعداد او شکوفا و ایمان او قوی‌تر گردد تا در نتیجه به جایگاه بالاتری برسد.

2- حکم قطعی در مورد علل بلاها و سختی‌ها، برای انسان‌های عادی ممکن نیست؛ بنابراين وظیفه انسان در برابر این سختی‌ها، پرداختن به خود، توبه و استغفار و انجام اعمال صالح و تلاش برای رفع مشکل است؛ چرا که حتی اگراین سختی‌ها نتیجه گناهان فرد باشد، باز هم خداوند راه توبه و بازگشت را قرار داده تا او را به سوی نجات راهنمایی کند.

پی نوشت: