چالش های ارزهای دیجیتال؛ از مالیت تا اعتبار

اشاره- هنگامی که از چیستی پول می پرسیم، مقصود ما چیستی و ماهیت چیزي است که هم اکنـون وظایف پول را انجام می دهد و به عبارت دیگر از ماهیت مصداق پول می پرسـیم و از آنجـا که تصور کامل و جامعی از حقیقت این وجود خارجی که هم اکنون پول است نداریم، لزوم تحلیل درباره ماهیت آن آشکار می شود، البته تا هنگامی که پول به شکل سـکه هـاي طـلا ونقره در جریان بود، ماهیت فلزي آن بـر اي همگـان قابـل تشـخیص بـود و سـکه شـناس و صراف می توانست مقدار عیار طلا و نقره سکه ها را تشخیص دهد، اما در تاریخ تکاملی پول به دوره اي می رسیم که دولت ها به  علت تأمین هزینه هاي نظامی و تأمین مالی کسـر بودجـه، راحت ترین راه براي کسب درآمد را در استفاده از انتشار پول اضافی بـه صـورت اسـکناس بدون تضمین پرداخـت طـلا و نقـره آن دیدنـد و فهمیدند به علت ویژگی خاص پول می توانند قابلیت تبدیل را کاهش داده و سـرانجام قطـع کنند و هیچ مشکلی در امر پولی پیش نیاید و نهایتاً به این امر انجامید که اسکناس تا پـیش از آن فقط رسید طلا و نقره بود و در حقیقت رسید پول بود خود به طور مستقل پول شود و عرف نگرش استقلالی به آن داشته باشد.

با آمـدن پـول الکترونیکـی کـه بی مـاده فیزیکـی محض بوده و حتی کاغذ بی ارزش اسکناس را هم نـدارد، پرسـش هـاي دیگـري بـر آن افزوده شد، مانند: چرا و چگونه کالاها میتوانند با اعداد و ارقام جایگزین شوند؟ چرا ماهیت پول دیگر فیزیکی نیست؟ این امر باعث ابهام در حقیقت و چیستی پول کنونی شده و پرسشهـاي متعـددي را در برابر فقیهان قرار داده است. برخی از این پرسشها به شرح ذیل است:

1. آیا جبران کاهش ارزش پول در حسابهـاي بـانکی، قـرض، مهریـه، غصـب، حبس و مانند آن ربا است؟
2. آیا بانک مرکزي و دولت به هر شکلی که خواست می تواند از حق انتشار پـول استفاده کند؟
3. آیا پولی کردن کسر بودجه محدودیت شرعی دارد و دولت ضامن است؟

و پرسش هایی از این قبیل که تنها بـا مشـخص شـدن ماهیـت و چیسـتی پـول کنـونی می توان براي آنها پاسخی یافت؛ پاسخ به پرسش درباره ماهیت پول نه تنها بـراي اقتصـاد اسـلامی مهـم و مبنـایی است بلکه براي علـم اقتصـاد هـم مهـم و اساسـی اسـت.

به همین جهت خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا  در گفت و گو با حجت الاسلام دکتر محمداسماعیل توسلی استادیار دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی به تبیین ماهیت پول و ارز دیجیتال پرداخت.

رسا_ ماهیت پول چیست؟

در بین اندیشه وران غربی دو نظریه اصلی درباره ماهیت پول مطرح است؛ نظریـه فلـزي یـا نظریه پول کالایی که در آن پول یک کالا است که اغلب به شکل فلز گران قیمت در جریـان بوده است و دیگري نظریه چارتالیزم است که در آن پول بدون پشتوانه دولتی و بدون ارتباط با هیچ کـالایی فقـط براي تصفیه تعهدهاي دولتی پدید و منتشر می شود؛ در اين نظريه پول ماهیتا يك مطالبه يا اعتبار يا بستانكاري است كه به وسيله ارتباط اجتماعي تأسيس شده است به طوري كه مستقل از توليد و مبادله كالا وجود دارد، در بین اندیشه وران اسلامی هم دو نظریه اصلی را می توان از هم تفکیک کرد، نظریه ارزش اسمی اعتباری که مقوّم مثلیّت پول کنونی و ماهیت آن را فقط در ارزش اسمی -یا همان ارقام و اعداد مکتوب روی اسکناس یا ذخیره شده در تراشه الکترونیکی- و به اعتبار قانون می‌بینند و نظریه مالیت اعتباری که براساس آن تمام حقيقت و هويت اسكناس «قدرت بر خريد» است و این قدرت خرید به‌وسیله مرجعي معتبر به آن داده شده است. این دو رویکرد هر دو اعتباری هستند؛ تعداد قابل اعتنـایی از ایـن اندیشـه وران بـا تفـاوت اندکی در تعبیرها به نظریه قدرت خرید باور داشته و  بـه تبیـین و اثبـات آن پرداختـه انـد، نخستین آنها شهید آیت اﷲ صدر است، وي در کتاب الاسلام یقود الحیاة دربـاره پـولهـاي کاغذي می گوید"پولهاي کاغذي اگرچه مال مثلی است اما مثل آن فقط همان کاغذ نیست؛ بلکه هر چیـزي است که قیمت حقیقی آن را مجسم و بیان می کند، از اینرو اگر بانک هنگـام بازپرداخـت سپرده ها به سپرده گذاران قیمت حقیقی آنچه که دریافت کرده است، پرداخت کند،مرتکـب ربا نشده است" وي در ادامه همین مطلب می گوید"قیمت حقیقی براساس طلا و ارز طلا انـدازه گیـري مـی شـود، از این کلام شهید صدر برمی آید که وي قیمت حقیقی یا قدرت خریـد را جـزو ویژگی اصلی و صفت حقیقی و ذاتی پول کاغذي می بیند.

"اشکال مبنایی نظریه مالیت اعتباری شهید صدر"

اشکال مبنایی نظریه مالیت اعتباری شهید صدر این است که قانون نمی تواند مالیت و قدرت خرید را که وصف اضافی و نسبی و عَرَض است با جعل و اعتبار به مال که ذات و جوهر است تبدیل کند، زیرا ابتدا بايد ذاتي و جوهري باشد –چه به صورت واقعی و چه به صورت ادعایی- تا بعد بتوان به آن ماليّت و قدرت خريد داد، خود ماليّت كه عَرَض است نمي‌تواند جاي جوهر بنشيند و در عين حال كه عرض است جوهر باشد و كلام مرحوم سبزواري در منظومه‌اين است" و جوهرية لدينا واقعه     اذ كانت الاعراض كلاً تابعه"؛  نظریه ارزش اسمی اعتباری نیز اجمالا رضایت بخش نیست زیرا اولاً ارزش اسمي تنها نشان دهنده تعداد واحدهاي پولي مكتوب بر روي اسكناس است، از عنوان «ارزش اسمي» چيزي بيش از اين مفهوم نمي‌توان استخراج كرد؛ ثانياً ريال،‌ دلار، پوند و امثال اينها عناوين مشير هستند،‌ بايد ديد مشاراليه اينها چيست، حال آن كه، نظريه ارزش اسمي از اين حيث كاملاً ساكت است و هيچ تحليلي از مسمّاي اينها ارائه نمي دهد. در نتیجه ماهيت مال در نظريه ارزش اسمي مبهم است. لذا باید تحلیل جدید و صحیح تری از ماهیت پول ارائه شود؛ بر اساس هردو تحلیل مالیت اعتباری و ارزش اسمی که رویکرد اعتباری به ماهیت پول دارند به حکم اوّلی دولت حق دارد به هر شکل که صلاح می‌داند پول منتشر كند بدون اين كه ضامن كاهش قدرت خريد باشد و به خاطر تسلط این اندیشه ها در چهار دهه گذشته بر سیاست گزاران کشور و مشاورین فقهی شان هر کدام از دولتهای سازندگی، اصلاحات، عدالت و اعتدال خود را از نظر شرعی آزاد دانسته و هر یک در دوره خودشان حجم نقدینگی را 7 برابر کردند، نتیجه اش تورم های مزمن و مستمر ، رکود دامنه دار، بیکاری رنج آور، کاهش مستمر قدرت خرید درآمدی حقوق و دستمزد بگیرها که عموم مردم را تشکیل می دهند، توزیع ناعادلانه ثروت، اقتصاد سوداگری و بنگاهی و ضد تولیدی، رانت، افزایش رشوه و فساد در تمام سطوح و ارکان جامعه و دولت،به خاطر حاکمیت همین اندیشه ها ناصواب است که دولتمردان در هنگام اعلان سبد کالا برای اقشار آسیب دیده حالتشان بر مردم منت گذاشتن است و آن را لطف به مردم فرض می کنند. در حالی که اگر درک و تحلیل صحیحی از ماهیت پول در اختیار داشتند و آن را می پذیرفتند امر برعکس می شد و از مردم عذرخواهی کردند و جبران کامل خساراتی را که وارد کردند در دستور کار قرار می دادند.

رسا_دولت و مردم چگونه به پول اعتبار می دهند؟

برای ارائه تحلیلی صحیح تر از ماهیت پول با تحلیل تاریخی، فلسفی و تقنینی پول دریافتیم که می توان سرچشمه رویش تمـام پـول هـا را بـا تحلیـل جامع و یکسان و با رویکردی اعتباری توضیح داد، سپس به شرح و تحلیل ماهیت هر یک از انواع پول و چرایـی وچگونگی آنها پرداخت، براساس این دریافت تحلیلی جدید"پول از هر نوع اش، چـه از نـوع کـالایی وکاغذي و چه از نوع الکترونیکی و از هر حیث، چه از حیث واحد سنجش ارزش و چـه ازحیث ذاتی که واسطه مبادله قرار می گیرد، هر یک مراتبـی از اعتبـار برخوردار است"؛ در مورد اعتباری که در پول به وسیله اجتماع یا دولت صورت گرفته باید تحلیل کرد که اینها چگونه و چه مالی را و با چه جزئیاتی در هر دوره پول اعتبار کرده اند. آیا این مال عین خارجی است یا دین است یا منفعت واقعی و یا حق و یا یکی از اینها است به اعتبار یعنی عین اعتباری یا دین اعتباری یا منفعت اعتباری و یا حق اعتباری؛ اعتباری بودن واحد سنجش ارزش و تعیین مقدار ارزش آن روشن است چون با تعریف و اعتبار قانون شکل می گیرد، اما اعتباری بودن واسطه مبادله قدری تحلیل و دقّت نظر می خواهد و شاهد بر مدعا این که در همان نظام پول کالایی این که کدام کالا پول باشد و چه مقدار از آن واحد سنجش ارزش باشد را اجتماع تعیین و قرارداد می کرد و این خود یک نحوه اعتبار است؛ در این نظام، پول در مرتبه تعیین نوع کالایی که باید پول شود و در مرتبه تعریف واحد سنجش ارزش اعتباری است، اما در مرتبه آنچه که باید واسطه مبادله باشد، ماهیت فیزیکی به صورت سکّه مضروب طلا یا نقره دارد، ذات و عین کالایی که در این دوره پول شده از حیث ماهیت، حقیقی و فیزیکی و از جنس طلا و نقره است و ارزش مبادله ای و مالیت آن هم به واسطه عرضه و تقاضا در بازار تعیین می شود نه بوسیله اعتبار قانون.

رسا_ منظور از اعتبار چیست؟

هنگامی که گفته می شود پول کنونی اعتباری است، منظور از این اعتبار فرض، قرارداد، جعل و آفرینش است؛ در اینجا اعتبار به مفهوم credit  نیست، نزدیک به معادل انگلیسی  fiction است و مفاهیم  ادراک ذهنی، فرض، قرارداد و خلق ( conceptual + supposition + contract + creating ) در آن نهفته است؛ علّامه طباطبائى (ره) در بحث اعتباریات و علوم غیر حقیقیه در مقاله ششم کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم اعتبار را عبارت دانسته است ازاعطاى حد چيزى به شى‏ ديگرى كه اين حد را ندارد و در اینجا با اعتبار حد پول فلزی به پول کاغذی، الکترونیکی و دیجیتال داده شده است؛ اعتبار و قرارداد اصلي ترين و كليدي ترين عنصر رشد و تعالي جامعه بشر است؛ تأثير وجودات و حقايق قراردادي و اعتباري در زندگي بشر كمتر از وجودات و حقايق تكويني نيست؛ نمونه بارز آن، زباني است كه هر يك از ملت ها با آن صحبت مي كنند و شايد اولين اعتبار و قراردادي كه در جامعه بشري صورت گرفت، اين بود كه آمدند براي هر معنايي لفظي و كلمه اي كه از جنس اصوات است قرار دادند و با اين كار افراد جوامع بشري توانستند به تبادل داده ها و اطلاعات بپردازند و از جمله اين قراردادها و اعتبارهای مهم و یا به گفته جان سرل حقایق نهادی كه زندگي اقتصادي بشر را متحول ساخت، پول است؛ بشر در ابتدا با قرارداد و اعتبار از يك شئ فيزيكي مانند طلا و نقره پول به وجود آورد و آن را در مسير تاريخ و مقتضاي نيازمندي و امكانات تغيير داد و متكامل كرد و به جايي رساند كه جسم فيزيكي نداشته، همه چيزش قراردادي و اعتباري است. اين پول غير فيزيكي كه به صورت الكترونيكي هم قابل نقل و انتقال است، بستر ورود به جامعه فراصنعتي و توليد انبوه را فراهم كرده است.

رسا_  آیا پـول هـاي کنـونی تمـام مراتبشان اعتباري است و با جعل و اعتبار پدید آمده است؟

بله، فرضیه اساسی تحقیق ما در مورد پول های کاغذی و دیجیتالی کنونی در کتاب تحلیل ماهیت پول با توجّه به آنچه در عمل رخ داده و واقعیت های کنونی پول که خود وجودی غیر فیزیکی و مستقل از طلا یا هر دارایی با ارزش دیگر دیده می شود، نشان می دهد پول های کاغذی و الکترونیکی کنونی در همه مراتب اعتباری است؛فهم و تحلیل جزئیات این اعتبار است که می تواند دلالت های قابل توجۀ برای اقتصاد اسلامی داشته باشد و بر این اساس تحلیل جزئیات قانون پولی به عنوان تنها سند اعتبار انجام شده در پول نشان می دهد که در آن سه مرتبه اعتبار صورت گرفته است، اعتبار اول آنجا که می گوید (ریال پول ایران است)، قانون در اینجا ذات نامعیّنی را اعتبار و نامگذاری می کند، اعتبار دوم آنجا که می گوید (يك ريال برابر يكصد و هشت ‌هزار و پنجاه‌وپنج ده ميليونيم (0108055/0) گرم طلاي خالص است)، قانون با در نظر داشتن قدرت خريد معيّني مقدار ارزش مبادله ای واحد آن را برابر و معادل (نه این همانی) با ارزش مقدار معيّني از طلا یا مال دیگر که داراي آن مقدار قدرت خريد بوده و نزد همگان شناخته شده است اعتبار و تعیین می کند و اعتبار سوم آنجا که می گوید (پول رايج كشور به صورت اسكناس و سكّه هاي فلزي قابل انتشار است)، قانون آن را بی ماده فیزیکی به صورت ثبت روی اسکناس و یا ثبت روی سکّه های دلالتی و یا ذخیره در تراشه دیجیتالی اعتبار کرده و به آن وجود مستقل داده و آن را پول در گردش قرار داده است؛ آنگاه در قسمت هدف سیاست پولی تعهّد به حفظ ارزش آن براساس معیار می سپارد؛  براساس این تحلیل، علاوه بر آنکه ذات پول کنونی «عین اعتباری» است، ارزش مبادله ای اولیه آنهم «قدرت خرید اعتباری» است. پول این ارزش را از قانون بدست آورده است نه از عرضه و تقاضای بازار. گرچه بعد از انتشار، ارزش ثانویه ای نسبی، حقیقی و متغیر در ارتباط با عرضه و تقاضا و تولید ملی پیدا می کند،در این تحلیل واسطه مبادله یا پول در گردش دیگر از جنس سکّه مسکوک طلا و نقره نیست بلکه سکّه مکتوب و سکّه الکترونیکی که ارزشی معادل با ارزش سکّه طلای مسکوک برای آن در نظر گرفته شده است، واسطه مبادله است. به عبارت دیگر « نفسِ ریال، دلار و پوند مکتوب روی اسکناس یا ثبت شده در حساب جاری یا ذخیره شده در یک تراشه دیجیتالی که ارزشی معادل با ارزش سکّه مسکوک برای آن اعتبار شده پول در گردش است»؛ پول کنونی در حقیقت « فرد ادّعایی سکّه طلا » است که اعتبار قانون حد سکّه مضروب را برای سکّه مکتوب قائل شده است و بر اساس دو تحلیل مالیت اعتباری شهید صدر و ارزش اسمی دیگران دولت به حکم اوّلی حق دارد به هر شکل که صلاح می‌داند پول منتشر كند بدون اين كه ضامن كاهش قدرت خريد باشد. اما بر اساس تحلیل مال اعتباری ارائه شده از طرف ما حفظ ارزش پول به عنوان مهم ترین هدف سیاست های پولی بر اساس این نظریه به حکم اوّلی اثبات می شود و دولت ضامن کاهش قدرت خرید است، در صورت تخلف لازم است بی منت در حقوقها و دستمزدها جبران کند.

رسا_ بیت کوین چیست؟

بیت کوین نوعی پول دیجیتال بر پایه شبکه همتا به همتا، امضاي دیجیتال و اثبات دانایی صفر است و به کاربران امکان می دهد که بدون هیچ واسطه اي انتقال پول غیرقابل بازگشت انجام دهند، بیت کوین امکان پرداخت هاي کم هزینه را فراهم می کند، البته تا کنون به این صورت بوده، اما هر چقدر خلق پول جدید کمتر و محدودتر شود (بنا بر فرایند دو نیم شدن جایزه ایجاد بلاک(Block Reward) به علت جبران هزینه ماینرهای تایید کننده بلاک‌ها کارمزد تراکنش‌ها افزایش خواهد یافت؛ شبکه بیت کوین ساختار غیر متمرکزی است که سامانه کنترل کننده متمرکز ندارد و به وسیله هیچ ارگان یا نهاد دولتی اداره نمی شود، پیش از ابداع  بیت کوین نظام هاي مالی آنلاین براي امنیت و جلوگیری از جعل پول(Double Spending) به سامانه کنترل کننده مرکزي احتیاج داشتند اما از آنجایی که تمامی تراکنش‌های بین کوین دارای شفافیت هستند و بر اساس آن تمامی موجودیت‌ها می‌توانند با بررسی دفتر کل(Ledger) بر این تراکنش‌‌ها نظارت کنند، وابستگی به هیچ نهاد نظارت کننده وجود ندارند و در حقیقت تمام ماینرهایی که سعی در ایجاد یک بلاک جدید دارند موظف هستند تا صحت تمامی تراکنش‌ها از اولین تراکنش تا به امروز را تایید کنند؛ بیت کوین به نسبت پروژه هاي جدید به شدت تحت توسعه است؛ پس از بیت کوین رمز ارزهای دیگری ایجاد شدند که بسیاری از آنها مبتنی بر بیت‌کوین و بسیاری از آنها با تفاوت‌های ساختاری اساسی نسب به بیت کوین طراحی شده‌اند. در حال حاضر رمز ارزهایی وجود دارند که با هدف رفع نیازهای مختلف دیجیتال در حال فعالیت هستند. برای مثال رمز ارز IOTA با هدف ایجاد بستری برای تراکنش‌های اینترنت اشیاء (IOT یا Internet of things) طراحی شده که تراکنش‌های بسیار کوچک با حجم بسیار بالا را پشتیبانی می‌کند، این رمز ارز بر خلاف بیت کوین مبتنی بر بلاک چین نبوده و بر مبنای یک شبکه نامنظم به نام Tangle فعالیت میکند. رمز ارزهای کامل‌تر از بیت‌کوین نیز وجود دارند که خدمات بیشتری نسبت به آن ارائه میکنند، برای مثال رمز ارز اتریوم (Etherium) که علاوه بر تراکنش‌های معمول، از قراردادهای هوشمند نیز پشتیبانی می کند و در نتیجه نیاز انسان به مراکز متمرکز دیگر مانند ثبت احوال، دفاتر اسناد رسمی و مانند آن را نیز رفع خواهد کرد و در نهایت می‌توان نتیجه گرفت که رمز ارزها با هدف تمرکز زدایی از نهادهایی که بدون توجه به ارزش‌های مردم به کنترل سرمایه آنها اقدام می کنند، و نیز با انتشار بی رویه پول تعهداتشان را زیر پا گذاشته و تورمهای شدید و مزمن در اقتصاد ایجاد کردند و در نتیجه از ارزش دارایی های پولی مردم به شدت کاسته و به نابرابری توزیع درآمد و ثروت در جامعه دامن زدند، ایجاد شده‌اند.

اهداف ایجاد رمز ارزها:

• عدم نیاز به اعتماد به مرجعی خاص از طریق اعتماد به فرایند و قوانین تولید و مبادله پول
• تمرکز زدایی از دولت‌ها و نهادهای دیگر در کنترل سرمایه
• نظارت همگانی
• محدودیت خلق پول بر اساس خلق پول با قاعده
• جلوگیری از جعل پول توسط الگوریتم‌های رمزنگاری
• دسترسی همگانی و آسان به شبکه رمز ارز فقط با دسترسی به اینترنت
• امکان حفظ حریم خصوصی دو طرف تراکنش و ناشناس ماندن آنها

رسا_ آیا ارزهای دیجیتال می تواند کار پول را انجام دهد؟

 غـرض مـردم از پـول، خوردن یا آشامیدن یا هرگونه استفاده کالایی نیست، بنابراین با تصـور و فرض وجـود سـکه همـان کاري را می توان انجام داد که با سکه واقعی انجام می شود، این ویژگی تنها خاص پول است، پس از این مرحله دولت ها به علت تأمین هزینه هاي نظامی و تأمین مـالی کسـر بودجـه، راحت ترین راه براي کسب درآمد را در استفاده از انتشار پول اضافی  بـه صـورت اسـکناس بدون تضمین پرداخـت طـلا و نقـره آن دیدنـد، آنهـا بـه تـدریج فهمیدند به علت این ویژگی خاص پول می توانند قابلیت تبـدیل را کاهش داده و سرانجام قطع کنند و هیچ مشکلی در امر پولی پیش نیاید و ایـن امـر باعـث شد اسکناس که تا پیش از این فقط رسید طلا و نقره بود، خود به طور مستقل پـول شـود وعرف نگرش استقلالی به آن داشته باشد؛ در نظام پولی جدید لازم نیست طلا و نقره اي در خزانه باشد یا اگر هست رابطـه اش با اسکناس قطع شده است و در این نظام همین ریال ها، دلارها و پوندهای مکتوب روی اسکناس یا ثبت شده در حساب جاری یا ذخیره شده در یک تراشه دیجیتالی که ارزشی معادل با ارزش سکّه مسکوک برای آن اعتبار شده و در حقیقت « فرد ادّعایی و فرضی سکّه طلا » هستند، قادر بر رفع احتیاجات زندگی و نیازمندیهای پولی است، این همان نقطه اشتراکی است که بین پولهای ملی با ارزهای دیجیتال و بیت کوین وجود دارد.

رسا_ ماهیت بیت کوین را چگونه تحلیل می کنید؟

در کتاب تحلیل ماهیت پول، پول آینده را که پول اعتباری محض است پیش بینی کردیم که در آن افزون بر جعل ذات ارزش مبادله‌اي و قدرت خريد واحد پول مستقيماً براي آن جعل و اعتبار می شود به اين صورت كه ابتدا ذاتي نامعيّن به عنوان واحد پول در نظر گرفته شده نامگذاري می شود ( به عنوان مثال، پارس یا کوثر)، آنگاه قانون مي‌تواند تعيين كند كه اين واحد پول چه مقدار از سبد كالاها و خدمات را بخرد و در نهايت با توجّه به حجم توليد ملّي واقعي و قيمت‌گذاري آن بر اساس واحد پولي جديد و با توجّه به سرعت گردش پول، مقدار و حجم پول در گردش تعيين مي شود. در اين صورت هم قانون جعل مال كرده است نه جعل ماليّت صِرف. ماليت و قدرت خريد پول در اينجا نيز تبعي است. در اينجا مي‌توان بين آن قدرت خريدي كه با تعريف قانون وصف لازم ذات شده و بدون تعريف مجدّد قانون و يا عملكرد حاكميت قابل تغيير نيست و بين قدرت خريدي كه به خاطر حضور و انتشار خارجي اين پول در اثر كميابي برايش پيدا مي شود، تفکیک کرد؛ ماهیت و جنس این پول ذات اعتباری محض است و مخلوق جدیدی است که قانون آن را ایجاد کرده و برایش نامی هم انتخاب می کند، این پول خودش ارزشمند است نه بخاطر طلا بودن یا نقره بودن و در آنجا بیان داشتیم حضور پول دیجیتالی بیت کوین (Bitcoin)  می تواند شاهد قوی برای امکان ایجاد این پول باشد، البته در بیت کوین همه این مراحل را مردم خودشان در شبکه همتا به همتا انجام می دهند و بر اساس نظریه مال اعتباری، بیت کوین پول اعتباری محض است و ذات آن مخلوق اعتباری بشر است اما قدرت خرید و قیمت آن به عرضه و تقاضای بازار سپرده شده است. این پول دیگر مانند پولهای ملی فرد ادعایی سکه طلا یا نقره نیست بلکه خود، سکه است اما نه سکه طلا یا سکه نقره بلکه سکه دیجیتال (Bitcoin) است و با همین عنوان و ماهیت نزد مردم ارزشمند است.

 رسا_منبع ارزش پولهاي کنونی چیست؟

براساس تحلیل مال اعتباري، ارزش مبادله اي ریال یا پول هاي کنونی از دو منبـع سرچشـمه می گیرد: الف) منبع قانون و حاکمیت است که ارزش اولیه را با تعریف واحـد پـول بـه آن می دهد، ب) کمیابی نسبی اش در برابر تولید ملی اسـت کـه ارزش ثانویـه را بـا حضـور وانتشار خارجی از آنجا کسب می کند و هرچه تولید ملی افزایش داشته باشد ارزش ایـن پـول بیشتر می شود و اگر کاهش داشته باشد ارزش این پول کاهش مـی یابـد، بـه عبـارت دیگـرپشتوانه این پول تولید ملی، قدرت حاکمیت، وفاي به تعهدش و اعتماد مردم است و به گفته ساموئل سون این امر که اشخاص نمی توانند پول را به میل خود به مقدارهاي نامحـدود پدیـدآورند باعث کمیابی آن می شود و به علـت همـین محـدودیت عرضه است که پولهاي جدید ارزش دارند، یعنی می توان صرف نظر از طلا و نقـره یـا هـرپشتوانه دیگري با آنها خرید وفروش کرد و در هر حال کیفیت و ماهیت پول در عصر حاضـر اینگونه است و منبع ارزش پول آینده هم به همین شکل است.

رسا_ آیا در آینده پول به سمت اعتباری شدن محض پیش می رود؟

در کتاب تحلیل ماهیت پول بیان داشتیم که در آینده پولی به وجود خواهد آمد که همۀ مراتب آن اعتباری خواهد بود و عین اعتباری محض یا پول اعتباری، همه پولها  از همان نوع ابتدائی تا نسل اخیر که پول عین اعتباری است یک سری مشترکات و یک سری ویژگی های اختصاصی دارند، همۀ این ها در طول تاریخ بشر کار پول را برای بشر انجام داده اند و برای بشر آنچه مهم بوده است فایده مبادله و جابجا کردن کالا به وسیله آن است و برایش اهمیتی نداشته که نمود آن در قالب پول کاغذی باشد یا سکه و کارت اعتباری، مهم انجام گرفتن کار و مبادله است؛ اگر تاریخ سیر تحول پول و مبادله کالا نگاه بیندازید تحلیل ماهیت پول به ما می گوید که پول از عین فیزیکی به عین اعتباری تبدیل شده است؛ سکه نوشته شده روی کاغذ اسکناس  همان کار سکه مضروب طلا را می کند و مردم مشاهده کردند که این کاغذهای خاص مشکلی برایشان به وجود نیاورده است و بلکه  به تسهیل مبادلات و  کار هم کمک کرده و در واقع پول همان سکه های نوشته شده روی کاغذ است که نام اسکناس بر آن گذاشتیم و از اینجاست که به بیت کوین می رسیم، البته مردم سال ها در پذیرش اسکناس به عنوان پول مشکل داشتند و آن را نمی پذیرفتند، همین اتفاق در باره بیت کوین هم در حال رخ دادن است.

رسا_ آیا رمز ارزها و بیت کوین از پشتوانه برخوردارند؟

پول ملی یعنی اعتباری که بین دولت و ملت ایجاد شده و در ارتباط بین دولت و ملت قانون آن را تعریف می کند و ملت می پذیرند و اگر قانون اعتبارآن را تعریف کند ولی مردم نپذیرند بازهم پول نمی شود؛ پشتوانه داشتن یک ذهنیت تاریخی است، پول چون از قبل پشتوانه داشته و به جلو آمده است این ذهنیت بحث پشتوانه داشتن را مطرح کرده است، برای حفظ شدن ارزش پول های ملی اول وفای به عهد است که دولت ها نسبت به آن معیاری که در واحد پول تعریف کردند، دارند و آنچه پشتوانه پول را تأمین می کند، تولید ملی است، یعنی یک چیزی عین اعتباری است و پشتوانه اش پذیرش مردم و در ازاء تولید ملی است که منتشر می شود، پول ملی ما هم اگر تولید ملی ساقط شود به هر دلیلی مثل جنگ یا خشکسالی سقوط پیدا کند، هرچند هم دولت تعهد کند، باز هم ارزش پول پایین می آید؛ ارزش پول به سه عامل بستگی دارد" تولیدملی، تعهد دولت ها و پذیرش مردم"،البته تفاوتی که بیت کوین در این سه مقوله دارد این است که وابسته به تولید ملی نیست و ارزش آن فقط به عرضه و تقاضا وابسته است. عرضه در بیت کوین یک روند ثابت دارد در نتیجه ارزش بیت کوین تنها به تقاضای آن وابسته است. تجربه ثابت کرده تقاضا به رمز ارزهایی مانند بیت کوین زمانی زیاد می شود که اعتماد به دولت‌ها پایین آمده و شرایط جهان شرایط نا امن بوده و یا دور زدن قوانین مانند دور زدن تحریم، پول‌شویی و فرار از مالیات افزایش یابد. البته این اواخر ایجاد هیجانات کاذب مانند ترندهای توئیتری برخی از سرمایه داران جهان مانند ایلان ماسک مالک شرکت تسلا در افزایش تقاضای بیت کوین بسیار تاثیرگذار بود؛ این ارز هیچ وابستگی به دولت‌ها و تعهد آنها ندارد بلکه جایگزینی که مطرح کرده، پایبندی به قواعد و قوانینی است که توسط الگوریتم‌های رمزنگاری و نظارت همگانی کنترل می شوند، در حقیقت توسط الگوریتم‌های رمزنگاری از جعل پول جلوگیری کرده و توسط نظارت همگانی و الگوریتم‌های رمزنگاری تنها تراکنش‌های صحیح مورد قبول واقع می شوند. علاوه بر این هیچ خلق پولی خلاف قوانین و روند ثابت آن وجود نخواهد داشت، نکته مهم ارزهای جدید غیر متمرکز، پذیرش مردم است، در حقیقت کلید موفقیت یک ارز دیجیتال پذیرش مردم است تا زمانی که مردم از یک رمز ارز استقبال کنند، ارزش آن افزوده خواهد شد و اگر اعتماد عمومی نسبت به یک رمز ارز کاهش یابد ممکن است حتی تمام ارزش آن نیز از بین برود، همانطور که در حال حاضر چندین هزار رمز ارز وجود دارند که شاید از بیت کوین نیز امن تر و پر کاربردتر باشند اما به علت عدم استقبال مردم از آنها هیچ ارزشی ندارند و در حقیقت تنها راه مبارزه با یک رمز ارز نیز سعی در اعتماد زدایی از آن رمز ارز توسط حملات به آن رمز ارز و در نتیجه کاهش اعتبار آن است. برای مثال اگر شایعه شود که بیشتر ماینرهای موجود تحت کنترل یک نهاد باشند و یا یکی از پروتکل‌های رمزنگاری بیت کوین مورد حمله واقع شده، ارزش آن به شدت کاهش خواهد یافت.

رسا_ آیا در رمز ارزها کلاهبرداری و تقلب راه دارد؟

خوبی رمز گذاری ها این است که دوبار مبادله شکل نگیرد و بدین صورت تقلب در آن راه پیدا نکند و این تکنولوژی به کمک بشر آمده است تا کلاهبرداری در معاملات به حداقل برسد اما در معاملات بوسیله طلا و نقره و اسکناس هم تقلب وجود دارد پس نمی توان گفت چون احتمال دستبرد در معاملات ارز مجازی وجود دارد آن را زیرسوال برد؛ دولت ها می توانند پولی را بدون پشتوانه طلا خلق کنند که همه چیزش هم اعتباری باشد، بیت کوین این نظریه ما را ثابت کرده است که در آینده می توان به این سمت حرکت کرد، دولت ها اگر کلاهبرداری نکنند و تعهداتشان را زیر پا نگذارند مردم با پول ملی که اعتباری محض هم می تواند بشود مشکلی ندارند و مردم اصولا به سمت رمز ارزها رفتند که از این کلاهبرداری های دولت ها مصون بمانند. 

رسا_ آیا بیت کوین مالیت دارد؟

مال آن چیزی است که عقلا به آن رغبت می کنند و با آن خرید و فروش انجام می دهند، چون هنوز ماهیت بیت کوین برایمان مشخص نشده است در مقابلش موضع گرفته ایم، اما نمی توانیم از بستر انقلاب تکنولوژی فرار کنیم و معادلات اقتصادی در این بستر شکل خواهد گرفت، بله این بستر نواقصی دارد که به مرور نواقصش از بین می رود؛ در حال حاضر بیت کوین یک دارایی است ولی چون قدرت نقد شوندگی بالا دارد به آن پول می گوییم و از حیث پذیرش مردم بیت کوین مال است چون مردم آن را پذیرفته اند، اما تا پول شدن فاصله دارد چون پول سه ویژگی دارد که عبارتند از 1. ملاک سنجش ارزش 2. واسطه مبادله و 3. وسیله ذخیره ارزش؛ بیت کوین واسطه مبادله و وسیله ذخیره ارزش خوبی می تواند باشد و از این حیث با دارایی های دیگر مثل سهام یا ارز یا سکه یا مسکن مشترک است، البته چون قدرت نقد شوندگی اش نزدیک پول است از دارایی های دیگر که اشخاص میتوانند ثروت هایشان را  به آن اشکال تنوع دهند و نگه دارند، بهتر و متمایزتر است، اما مهم ترین وظیفه پول که ملاک سنجش ارزش است را با توجه به نوسانات شدید قیمتی اش نمی تواند انجام دهد، نکته مهم در مورد بیت کوین این مطلب است که بیت کوین ضد تورم است، چرا که به علت محدودیت تولید، ارزش و قیمت مبادله ای آن در روند بلند مدت در حال افزایش می باشد؛ هر چند در کوتاه مدت بخاطر سیال بودنش نوسانات شدید قیمتی دارد؛ بیت کوین بالاترین نمره را به نسبت پول ملی در وفای به تعهد و پذیرش مردم داراست، تمام دولت ها نوعاً هنگام کسر بودجه ها و ناتوانی شان در تامین مالی آن از طرق متعارف، تعهداتشان را هریک به دلیلی زیر پا گذاشتند و نظام اسلامی بواسطه نظرات ناصواب قدرت خرید شهید صدر و ارزش اسمی دیگران در باره ماهیت پول و مشروع دانستن، این تعهدات را زیر پا گذاشتند و به انتشار پول اضافی دست زدند و تورم های مزمن و مستمر را با آن همه آثار منفی برای اقتصادهایشان به ارمغان گذاشتند، اما رمز ارزها حفظ تعهدات را به انظار و اخلاقیات اطراف واگذار نکردند بلکه توسط الگوریتم‌های رمزنگاری از جعل پول جلوگیری کردند که در آن توسط نظارت همگانی و الگوریتم‌های رمزنگاری تنها تراکنش‌های صحیح مورد قبول واقع می شوند. علاوه بر این هیچ خلق پولی خلاف قوانین و روند ثابت آن وجود نخواهد داشت و به همین خاطر مورد اقبال و پذیرش مردم قرار گرفته است.

رسا_ آیا در بیت کوین و رمز ارزها کار صورت می گیرد؟

در بیت کوین بحث ماینرها و استخراج مطرح می باشد و هزینه هایی که برای خرید، نصب و راه اندازی دستگاه های استخراج انجام می دهند و حل شدن توابع ریاضی که یک کار است و هزینه هم دارد و از این طریق بیت کوین بدست می آورند، بقیه مردم هم که ماینر نیستند با مبادله می توانند آن را به دست آورند؛ بیت کوین در این فرآیند شبیه نظام پولی فلزی طلا است و در نظام پولی فلزی یک عده معدنکار بودند و طلا استخراج می کردند و سکه می زدند و بقیه مردم که معدنکار نبودند از طریق مبادلات اقتصادی مالک سکه های فلزی طلا می شدند، شاید بتوانیم بگوئیم الان هم به دوران نظام پول فلزی با همان ویژگی هایش برگشتیم که همه فرآیند استخراج، ضرب و مبادله پولی در دست مردم بود.

رسا ـ ممنون از اینکه وقتتان را در اختیار ما قرار دادید، خیلی توضیحات کامل و جامعی بود.