غفلت از یاد خدا در ابعاد تمدنی

به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، حجت الاسلام حیدر همتی در ویژه برنامه «آشتی با خدا» که با موضوع «گذری بر شاخصه گفتمان‌های بین اسلام و غرب» در مرکز فرهنگی اسلامی امام علی (ع) در ایالت تیچینو سوئیس برگزار شد، اظهار داشت: موضوع قهر و آشتی انسان از ابعاد و در نسبت سه گانه انسان با خدا، خود، و دیگری قابل بحث است. در نسبت انسان با دیگری در نگاه کلان مسأله گفت و گو و یا نزاع تمدنی مطرح است.

مدیر مؤسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا (ع) ادامه داد: در تحلیل مبانی الهیاتی و معرفتی این موضوع، می‌توان به خلقت آغازین انسان نگاهی دوباره داشت یعنی جریان خلقت انسان که با تبعاتی از جمله پرسش ملائکه و اعتراض شیطان مواجه شد، تحلیل اتفاقات خلقت به نوعی شکل‌گیری ژن‌های اولیه تاریخ و تمدن انسان است و تاریخ و تمدن انسان‌ها به نوعی تجلی و تحقق اتفاقات آغازین خلقت بشر است.

وی در تحلیل جریان خلقت انسان از منظر قهر و آشتی عنوان کرد: می‌توان گفت اولین قهر در نسبت با خدا توسط شیطان و بر اساس تکبر و غرور شکل گرفت و از درگاه الهی رانده شد و اولین آشتی انسان با خدا در آغاز خلقت توسط اولین آدم بعد از دست درازی به میوه ممنوعه بود فرایند آشتی انسان با خدا در ادیان مختلف و به گونه‌های مختلفی بیان شده است.

حجت الاسلام همتی ادامه داد: مسیحیت مسأله فدیه مسیح برای بخشش انسان را مطرح می‌کند و در دین یهود آنچه که بیشتر نمود و ظهور دارد نزول عذاب و بلا برای بخشش و زمینه آشتی انسان با خداست و در نگاه اسلام انسان در هر زمان و مکان و موقعیتی اراده آشتی و توبه داشته باشد بدون هیچ مانعی برای او فراهم است و شب قدر هدیه خدا به امت پیامبر است که در این شب نزول و اقبال الهی به سوی بشر برای دستگیری و آشتی است با حداقل از اعمال لیله‌القدر خیر من الف شهر.

مدیر مؤسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا (ع) تصریح کرد: نسبت دوم قهر و آشتی انسان در ابعاد کلان تمدنی در نسبت با خدا است و جامعه بی خدایی را در پیش می‌گیرد قرآن کریم نیز می‌فرماید أَلَمْ تَرَ کَیْفَ فَعَلَ رَبُّکَ بِعَادٍ إِرَمَ ذَاتِ الْعِمَادِ. الَّتِی لَمْ یُخْلَقْ مِثْلُهَا فِی الْبِلَادِ وَفِرْعَوْنَ ذِی الْأَوْتَادِ. الَّذِینَ طَغَوْا فِی الْبِلَادِ و به تمدن‌هایی که دچار طغیان شدند اشاره می‌کند که پایان آن غفلت از خداوند بود.

وی افزود: آنچه در قرن اخیر شاهد آن هستیم گسترش غفلت از خدا در ابعاد تمدنی است یعنی قهر انسان مدرن از خدا و البته قهر انسان از خدای دین دارانی بوده که از خدا برای بشر ساخته بود خدایی که طرفداران دین مسیحیت برای انسان ساخته بود و انسان از این خدا قهر کرد و نهایتاً خود را تنها و غریب و بی کس و رها شده در عالم یافت، انسان افتاده و رها شده در این میان بود که نگاه‌های نهلیستی و پوچ گرایی خود را نشان داد، این انسان رها شده تجربه جدیدی را در نسبت انسان با خدا رقم زد، امری که در این گستره تمدنی کمتر شاهد آن بوده‌ایم چرا که چالش انسان در گذشته در نسبت با ربوبیت بود نه خدای خالق و دعوت انبیا نیز به ربوبیت الهی بود اما این انسان از مبدا و معاد بریده شده است و برای پر کردن تنهایی خود به دنبال معنا است که نهایتاً دوره قرن بیست بازگشت به معنویت نام گرفت. اما دوره عرفان‌ها و ادیان کاذب است چرا که بشر فقط به دنبال پاسخ دم دستی به نیاز خود است.

حجت الاسلام همتی گفت: اما بعد دیگر مسأله آشتی انسان در ابعاد تمدنی با خدا از رهگذر موضوع منجی آخرالزمانی قابل طرح است امری که ادیان به آن اشاره کرده‌اند و به نوعی آشتی انسان با خدا در دوره آخر و پایان تاریخ است.

مدیر مؤسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا (ع) ادامه داد: پایان تاریخ بشر به نوعی با مسأله جهانی شدن گره خورده است و انسان به سمت دهکده جهانی حرکت کرده و نزاع تمدنی برسر اینکه کدخدای جهان چه کسی است شکل گرفته است و در این میان بیشتر گفتمان‌های فرهنگی در تمدن غرب هضم و حذف شده است و در این میان گفتمان فرهنگی مسلمانان است که در رقابت با مسأله کدخدایی پایان تاریخ بشر است مسأله پایان تاریخ از منظر مکاتب بشری نیز طرح گردیده است گاه در دوره‌ای نظام کمونیستی پایان تاریخ اعلام شده و امروزه لیبرال دموکراسی به عنوان پایان تاریخ طرح گردیده است.

وی افزود: مسأله اسلام و غرب در همین حوزه شکل گرفته است که کد خدای نهایی جهان چه کسی است. در حوزه انسان غربی که خود را برآمده از گفتمان لیبرال دموکراسی می‌داند شاخص انسانیت پذیرش لیبرال دمکراسی است و انسان برتر یعنی انسان لیبرال و هرکسی از این شاخصه دور شد یعنی از انسان و بشر بودن دور شده است در حوزه جهان اسلام در مواجه با انسان برآمده از گفتمان لیبرال دموکراسی مواجه‌های مختلفی است گفتمان تکفیر به نام دین و با ابزار جهاد و ترور به دنبال غلبه دادن گفتمان خود است این گفتمان در حالی که در گذشته تاریخی دارای قدرت و برتری تمدنی بوده و در حالی که امروزه حقارت تمدنی را تجربه می‌کند دست به واکنش‌های غیر عقلانی می‌زند.

حجت الاسلام همتی در پایان خاطرنشان کرد: اما راهبرد اصلی برای مفاهمه و گفت و گوی بین ادیانی و بین تمدنی رسیدن به اصول مشترک انسانی است و ایجاد موضوع و زبان مشترک است این زبان مشترک براساس سه مؤلفه عدالت عقلانیت و معنویت محقق می‌شود سه مسأله بنیادین فرا ادیانی که می‌تواند محور مشترک برای گفت و گوی تمدنی باشد که اندیشه و مکاتب مختلف فکری بر پایه این سه مؤلفه از حقانیت نسبی برخوردار خواهند بود.