ماهیت روزه از دیدگاه امام راحل و توصیه هایی در ارتباطات اجتماعی روزه داران

به گزارش گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، ماه رمضان در نزد بزرگان دین و اولیای الهی دارای اهمیت زیادی است و آنان همواره از رمضان با عظمت و تجلیل یاد می کنند و در این ماه سبک زندگی متفاوتی را در پیش می گیرند. مثلا امام خمینی (ره) «دگرگونی خاصی متناسب با این ماه مبارک رمضان در زندگی خود ایجاد می کردند، به گونه ای که این ماه را سراسر به تلاوت قرآن مجید، دعا و انجام مستحبات مربوط به ماه رمضان سپری می کردند.»[1] «حضرت امام (ره) با آن کهولت سن و ضعف حتی در ایامی که ماه مبارک، مصادف با گرمای سوزان در روزهای بلند تابستان بود، مقیّد به انجام نافله مغرب و عشا بودند».[2]

بر اساس خطبه شعبانیه، رسول خدا صلی الله علیه و آله این ماه را ماه ضیافه الله، مهمانی خدا دانستند. به همین خاطر امام راحل عظیم الشان در آثار عرفانی خود درباره بزرگی و جلالت این ماه بزرگ چنین می نویسند: «رمضان ماه ضیافت خداست. خود را در ضیافت الهی ببین. مبادا در حضور خدا به بنده خدا جسارت کنی. مبادا در حضور خدا غیبت کنی. مبادا ... بارلها، این چه ضیافتی است که انسان را منقلب می کند تا حیوانیت خویش را تسلیم انسانیت کند، از ظلمت رهایی یابد و به نور متصل شود.» ضیافت خدا در نگاه امام راحل، روزه داری، قرائت و تدبر در قرآن، کنترل شهوات، دوری از لذت های مادی، انقطاع از غیر خدا و آمادگی برای برخورداری از نعمات شب قدر است: «در ماه رمضان یک شعبه‏ اش روزه است، ... و یک امر مهمش که مائده غیبی و آسمانی است قرآن است. شما دعوت شده ‏اید به مهمانی خدا و شما در ماه رمضان مهمان خدا هستید. مهماندار شما، شما را وادار کرده است به اینکه روزه بگیرید. این راههایی که به دنیا باز است و شهوات است، اینها را سدش کنید تا مهیا بشوید برای لیلة القدر».[3]

یکی از شاگردان امام راحل عظیم الشان درباره سیره عملی ایشان در عبادت خدا، انجام نماز و نوافل در ماه رمضان می گوید: «وقتی حضرت امام در ماه مبارک رمضان در فصل گرمای نجف اشرف برای نماز جماعت ظهر و عصر با زبان روزه به مدرسه مرحوم ایت الله بروجردی تشریف می‌آوردند، هر روز، اول هشت رکعت نوافل ظهر را می‌خواندند و بعد نماز ظهر را با اذان و اقامه نسبتاً طولانی می‌خواندند و بعد از تعقیبات نماز ظهر، هشت رکعت نوافل عصر را می‌خواندند و بعد نماز عصر را با اذان و اقامه، مانند نماز ظهر می‌خواندند و بعد از تعقیبات تشریف می‌بردند. این کار در آن سن و هوای گرم و آن حال روزه، کار آسانی نبود که حتی جوان‌ها موفق به آن بشوند، اما امام، با اقبال تمام این‌گونه جدیت در عبادات داشتند».[4]

در دیدگاه امام راحل (ره) ماهیت روزه، شامل دوری از شهوات، اجتناب از لذات و انقطاع از غیر خداست. در این ماه باید از کردار و رفتار ناشایست استغفار و از گناهان توبه کرد، زبان را به مناجات حق تعالی عادت داد، از شیاطین انس و جن منقطع و خود را در محضر ربوبی با نعم الهی و در مهمانسرای باری تعالی دید،[5] اصلاح نفس و عرفان در جامعه را از طریق اتصال با جریان خروشان روزه داران و انسان های متعهد به دست آورد[6] و در مجالس مهمانی و سایر ارتباطات اجتماعی، از گناهان اجتماعی مانند دروغ، کینه، حسد، غیبت، تهمت و توهین به دیگران دوری و آداب معاشرت و اخلاق اسلامی را رعایت کرد تا اخلاص به عنوان نقطه تمایز روزه و تبدیل آن به انقطاع از غیر خدا برای روزه دار حاصل شود.

ایشان بر این باورند که اگر انسان عمل عبادی روزه را برای‏ حق تعالی، خالص و بی‏ ریا انجام دهد تفضل الهی شامل حال او، از عالم طبیعت و لذات دنیوی منصرف و آینه قلب از سیاهی و کدورت زدوده می شود. هم چنین در اثر مداومت بر این مراتب بندگی، نورانیت‌های اولیا و مومنان در شب قدر برای او حاصل می شود و جنات نعیم در مقابل روزه او بی ‏ارزش بوده نمی ‏تواند پاداش آن به حساب آید.[7]

محمد مهدی محققی

پاورقی:

[1] برداشت هایی از سیره امام خمینی، ج 3، ص 90.

[2] صحیفه دل، مطالب و خاطرات مکتوب از شاگردان امام خمینی، ص 81.

[3] صحیفه امام، ج ‏13، ص 30 و 31.

[4] برداشتهایی از سیره امام خمینی، ج 3، ص 98.

[5] جهاد اکبر، ص 38 و 39.

[6] صحیفه امام، ج 15، ص 31.

[7] جهاد اکبر، ص 43 و 44.