در قانون الهی دور زدن ممنوع نیست

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، در آموزه‌های دینی اسلام، یأس و نوميدی از رحمت و مغفرت الهي از بزرگترين گناهان است؛ زيرا آنچه سبب يأس از رحمت و مغفرت پرودگار عالم مي‌شود، ضعف اعتقاد به قدرت و کَرَم و رحمت بي پايان اوست.

قرآن کریم یأس و ناامیدی از خدا را از صفات کفار برشمرده است، چنانچه در آیه‌ی 87 سوره‌ی مبارکه‌ی یوسف آمده است:

« وَ لا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللّهِ إِنَّهُ لا يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْکافِرُونَ.»

 « و از رحمت خدا مأيوس نشويد؛ که تنها گروه کافران، از رحمت خدا مأيوس مي‏‌شوند!»

به نظر می‌رسد دلیل نهی قرآن از یأسِ از رحمتِ الهی این است که شخصِ گناهکار در صورت امید به رحمت الهی در جهت توبه و استغفار گام‌برداشته و اگر  توبه‌ی او حقیقی باشد به رحمت و غفران الهی دست می‌یابد‌؛ اما بالعکس شخص گناهکارِ مأیوس از رحمتِ الهی، دست خداوند را در بخشش و رحمت بسته می‌داند. او رحمت الهی را منکر است از این جهت قدمی به سوی توبه برنداشته؛ و موفق به توبه نخواهدشد و نهایتا بخششی نصیبِ او نخواهد شد.

در واقع اميدِ به آمرزش و مغفرت الهي در حکم زمینه‌ساز و موتور مُحرکی است که انگیزه را برای توبه و ترک گناه مضاعف می‌سازد.

چنانچه؛ یأس و نومیدی مانعی بزرگ در مسیر توبه و استغفارِ انسان به حساب می‌آید و حال آن که خداوند به طور عام، گناهکاران را به سوي خویش دعوت فرموده و آنها را امر به توبه کرده‌است.

خداوند در آیه‌ی 25 سوره‌ی شوری خودش را قبول کننده‌ی توبه توصيف مي‌فرمايد:

« وَ هُوَ الَّذي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ وَ يَعْفُوا عَنِ السَّيِّئاتِ وَ يَعْلَمُ ما تَفْعَلُونَ.»

 «او کسي است که توبه را از بندگانش می‌پذيرد و بدی‌ها را می‌بخشد، و آنچه را انجام می‌دهيد می‌داند.»

 تامل در محتوای آيه‌ی شريفه 53 سوره‌ی زمر برای رهایی از یأس و ناامیدی در امر توبه کافی است‌‌؛ چرا که خداوند در امید بخش‌ترین آیه می‌فرماید:

«قُلْ يا عِبادِيَ الَّذينَ أَسْرَفُوا عَلي‏ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللّهِ إِنَّ اللّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَميعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحيمُ»،«بگو: اي بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده ايد! از رحمت خداوند نوميد نشويد که خدا همه گناهان را می‌آمرزد، زيرا او بسيار آمرزنده و مهربان است»

قرائن قابل تأملی در این آیه  آمده‌است از جمله:

خطاب ( يا عِبادِيَ)،

جمله ( لا تَقْنَطُوا )،

جمله ( إِنَّ اللّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ)

همه‌ی اینها صراحتا دلالت بر این امور دارد:

1.نهي از نوميدی و حرام بودن يأس از آمرزش خداوند.

2.عموميت  آمرزش الهی نسبت به تمام گناهان.

3.خداوند با کلمه‌ی( جَميعًا) این عمومیت را به اتمام رسانده است.

و در پایان آیه دلیل آمرزش همه‌ی گناهان از جانب خداوند را بخشاینده و مهربان بودنِ خداوند دانسته است.

ابزار توبه حقیقی:

نکته‌ی مهم و قابل توجه دیگر که لازم است بعد از رفع یأس و نومیدی به آن توجه نمود کیفیت و لوازم توبه‌ی صحيح است.

آنچه به عنوان شرایط توبه در روایات آمده‌است عبارت است از:

1.ندامت و پشيماني از گناه

2.عزم و تصميم جدی بر ترک گناه.

3.عدم بازگشت و ارتکاب مجدد آن.

4.جبران مافات(جبران عملی):

 یعنی اگر گناه حق الناس بوده، بايستی رضايت آن شخص را تحصيل نمايد.

و اگر گناه از حق الله است، از ارتکاب مجدد آن خودداری نمايد و چنانچه اعمالي را ترک نموده که قضا و يا کفاره دارد، آنها را جبران نماید.

 با توجه به رحمت واسعه‌ی الهی، آدمی نباید در انجام توبه تأخیر انداخته و جرأت بر گناه داشته باشد؛ چرا که هیچ کس از لحظه ی مرگ خویش مطلع نیست.

به علاوه اینکه غرق شدن در گناه و اصرار بر آن، توفیق توبه را از انسان سلب نموده و چه بسا فرد هیچ گاه موفق به انجام توبه نشود.

ضمن اینکه توبه از برخی گناهان نیازمند جبران عملی است و زمان زیادی را باید به آن اختصاص داد و در آخر عمر چنین فرصتی برای جبران مهیا نمی‌شود.

بنابراین بدون شک توبه امری فوری است؛ به این معنا که به محض صادر شدن گناهی از انسان، قبل از آن که آثار آن در قلبش ماندگار شود و محو آن غیر ممکن گردد ضرورت دارد.

اگر چه در همه‌ی زمان‌ها و مکان‌ها امکان توبه و بازگشت به طریق‌الی‌‌الله وجود دارد و هر فردی در هر زمانی از شبانه روز، در هر شرایطی قرار بگیرد ( به جز لحظه مرگ و دیدن نشانه‌های آن)  می‌تواند توبه نموده و باب توبه برای او باز است؛ منتهی خداوند به دلیل لطفی که بر بندگان خویش دارد به برخی از زمان‌ها و مکانها قداست و شرافت خاص و ویژه‌ای عطاء نموده‌است.

بنابراین به جهت قداستی که آن زمان یا مکان از آن برخوردار است؛ نگاه خاص و ویژه‌ای به بندگان خویش داشته تا جایی که انجام اعمال عبادی در آنها ثواب مضاعفی دارد.

 این زمان‌ها و مکان‌های مقدس و شریف در واقع ظرفی هستند که زمینه را برای ریزش باران رحمت الهی فراهم می‌آورند.

ازجمله این زمانهای مقدس، ماه مبارک رمضان است. در این ماه باب رحمت الهی  گشوده می‌شود و بستری برای ریزش رحمت الهی فراهم می‌آید.

بنابراین لازم است انسان در صورت انجام  تخطی از فرامین الهی به این نکته توجه داشته باشد که در شریعت الهی از باب رحمت الهی بن‌بست وجود ندارد و انسان در هر کجای این مسیر می تواند مسیری را که به خطا رفته بازگشته و به مسیر الهی باز گردد.

ماه مبارک رمضان و در رأس آن لیالی قدر بهترین تقاطعی است که ما می‌توانیم از جاده‌ی گناه بازگشته و دور بزنیم؛ زیرا در این ماه مبارک انجام اعمال عبادی و توبه و بازگشت از گناه به سهولت انجام می‌گیرد و از ارزش ویژه و بالایی نیز برخوردار است.

هرچند امکان توبه‌ی انسانها در ماه‌های دیگر نیز وجود دارد؛ ولی توفیق انجام  توبه در ماه مبارک رمضان به دلیل وجودِ ماهِ رحمت و غفران الهی بیشتر است.

ماه مبارک رمضان همچون کاتالیزوری عمل نموده و زمینه را برای هموارکردن مسیر بازگشت و توبه حقیقی فراهم می سازد.

انسان با توبه حقیقی است که ظرف وجودیِ خویش را از گناه خالی نموده و امکان بهره‌وری هر چه بیشتروبهتر را از فیوضات ماهِ رحمت و مغفرت الهی فراهم می‌کند.

 افزون بر اینکه این فرصت طلایی و استثنایی محدود است و چنانچه از آن بهره کافی بُرده نشود به زودی از دست خواهد رفت و مجددا شرایط عادی جایگزین شرایط خاص و ویژه خواهد شد.

انسان در شرایط عادی برای پیدا کردن توفیق توبه و بازگشت لازم است مسیری بس طولانی را بپیماید و زحمات زیادی را متحمل بشود و چه بسا موفق به توبه نشود.

بر ما انسانهاست که از این فرصت ویژه بهار بندگی نهایت بهره را ببریم؛ قبل از آن که فرصت الهی پایان‌پذیرد.

مریم رمضان قاسم

عضو گروه نویسندگی صریر