دکتر سیدافقهی در گفت‌وگوی تفصیلی با رسا مطرح کرد؛
ضامن رها شده اردوغان در نشست‌های آستانه/ انطباق دیدگاه‌های ایران و روسیه
کارشناس مسائل منطقه گفت: تصمیمات مشخص عملیاتی در این اجلاس آستانه مطرح شد گه دیدگاه‌های روسیه و ایران کاملا منطبق بود ولی دیدگاه ترکیه به بهانه تروریسم وضعیتی میانه داشت.
اشاره: اجلاسیه کشورهای ضامن روند آستانه در حالی با حضور اردوغان برگزار شد که ترکیه تا امروز دو بار به مطالبی که در این اجلاسیه گذشت، خیانت کرد و به منطقه‌ای غیرنظامی در منطقه کردستان عراق حمله کرد. البته حضور سیاسی پوتین و اتفاقاتی که در دیدارهای دوجانبه میان ایران و روسیه گذشت، خود جای تأمل و بررسی دارد؛ اما دستاوردهای سه‌جانبه اجلاسیه هفتم کشورهای ضامن روند آستانه نیز خالی از اهمیت نیست و باید بررسی و تحلیلی دقیق را از آن بازخوانی کرد.
از این رو خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا به سراغ دکتر سیدهادی سیدافقهی کارشناس ارشد مسائل منطقه جنوب غرب آسیا رفت تا پیرامون اجلاسیه هفتم کشورهای ضامن روند آستانه و بدعهدی‌های ترکیه گفت‌وگو کند.
رسا ـ لطفا پیشینه و هدف راهبردی تأسیس گروه ضامن روند آستانه را توضیح دهید؟
جمهوری اسلامی ایران در ابتکاری، سال ۲۰۱۷ میلادی با موافقت روسیه و ترکیه سازوکاری را برای ایجاد فرصت‌های سیاسی بدور از فضای امنیتی و نظامی بحران سوریه پیدا کرد. به همین جهت در سه سطح این مذاکرات شروع شد که پایین‌ترین سطح از کارشناسان آغاز می‌شد و در سطح میانه وزرای هر سه کشور بودند و عالی‌ترین سطح آن نیز مربوط به سران کشورها می‌شد.
پیش از اجلاس آن‌ها در تهران، شش جلسه دیگر توسط این سران تشکیل شده بود که یکی در زمان دولت قبل، با حضور آقای پوتین و آقای اردوغان با میزبانی ایران در تهران که آقای روحانی در آن زمان رئیس جمهور بود، تشکیل شد. یکی از مطالبی که در اجلاس سابق تهران مطرح شد و اهمیت بسیاری داشت مسأله حل داستان تروریست‌هایی بود که در مناطق مختلف سوریه شکست می‌خوردند و به شمال غرب سوریه یعنی استان ادلب تبعید می‌شدند هم خودشان و هم خانواده‌هایشان در آنجا به غده چرکین و کانون ناامنی برای تروریست‌ها تبدیل شده بودند و از آنجا عملیات‌های تروریستی خود را در عمق خاک سوریه انجام می‌دادند.
قرار بود در اجلاس قبلی تمهیداتی در سطح سران اتخاذ و عملیاتی شود تا فضا برای آزادسازی ادلب آماده شود. هم روسیه هم ایران و هم ارتش سوریه در آماده باش کامل بودند تا به سمت آزاد سازی ادلب حرکت کنند؛ اما من وقتی گزارش‌ها را خواندم آقای اردوغان در آن جلسه خواهش کرد و استمهال طلبید تا با تروریست‌ها صحبت کند که آن‌ها سلاح بر زمین بگذارند. او به دنبال این بود که منطقه امنی برای تروریست‌ها تشکیل شود تا مشکل‌شان را حل کند و وضعیت آن‌ها مشخص و درباره‌شان اقدام شود. کسانی که سوری هستند، به خاک سوریه بازگردند و کسانی هم که خارجی هستند بعد از مدتی نگهداری به کشورهای خودشان بازگردند.
این قولی بود که اردوغان در آن جلسه داد؛ ولی متأسفانه بعد از بازگشت به ترکیه شاهد عکس این مسأله بودیم. نه‌تنها اردوغان خلع سلاح نکرد از تروریست‌ها حمایت و آن‌ها را تقویت کرد. نشست آستانه در چند نوبت دیگر تا نوبت ششم که آخرین نوبت بود، منظم تشکیل شد. و به دلیل کرونا در پیگیری مذاکرات آستانه وقفه‌ای در اجلاس سران پیش آمد و این بار مجدداً در تهران برگزار شد. شرایط انعقاد این اجلاس سران با شش جلسه گذشته تفاوت‌های بسیاری داشت.
بحران اوکراین هنوز در آن شرایط نبود و روند عادی‌سازی برخی کشورهای خلیج فارس با رژیم صهیونیستی به این شکل مطرح نبود. از طرفی شاهد مسأله تحولات داخل فلسطین اشغالی نبودیم؛ بنابراین شرایط جدیدی که به وجود آمده معنا و ابعاد دیگری از اهمیت و اصرار جدید و بیشتری را برای حل بحران سوریه از طریق گفتگوی سیاسی می‌طلبد.
رسا ـ نقش و تأثیر رهبر انقلاب در سخنانی که با دو رئیس جمهور در روند کشورهای ضامن آستانه داشتند را چگونه ارزیابی و تحلیل می‌کنید؟
آقای اردوغان در دیداری که با مقام معظم رهبری داشت حضرت آقا فرمودند مسأله بحران سوریه را در همین اجلاس از طریق سیاسی حل کنید. این سخن در شرایطی بود که ترکیه لشکرکشی کاملی در مرزهای شمالی سوریه انجام داده و وارد امهات آن شده است تا به بهانه مبارزه با تروریسم آن‌ها را اشغال کند. از کسی پوشیده نیست ترکیه بسیاری از کشورها و سازمان‌های تروریستی را زیر چتر خود دارد؛ از جبهه النصره، احرار الشام، شاخه‌هایی از اخوان المسلمین و ... که خودشان ایجاد کردند، امروز تحت پوشش ترکیه فعالیت می‌کنند.
متأسفانه سلاح‌های پیشرفته‌ای که ترکیه از پهپاد و موشک‌های دقیق در اختیار دارند در کنار نفوذ ترکیه در عمق ۳۰ کیلومتری خاک سوریه و در برخی مناطق مانند عفرین، جرابلس، الباب و ... هنوز در تصرف ارتش ترکیه قرار دارند که رسماً پرچم ترکیه در ساختمان‌های اداری و دولتی سوریه برافراشته شده و در مدارس سوریه که عرب‌ها هستند تدریس می‌شود.
بنابراین لازم است در این اجلاس مسأله آستانه جدی‌تر، مشخص‌تر و ملموس‌تر با بحث روشن‌تر و شفاف‌تر در مصادیق مطرح شود. باید راهکار‌های عملی تضمین شده مطرح و مصوب شود که این اتفاق در اجلاس اخیر انجام شده بود. فیصل مقداد وزیر خارجه سوریه خود را به تهران رساند و در ملاقات با امیرعبداللهیان از روند مذاکرات آستانه ابراز رضایت‌مندی کرد؛ چرا که چند مطلب مهم هم از زبان آقای رئیسی، هم آقای اردوغان و هم آقای پوتین اظهار و مطرح شد.
اول باید تمامیت ارضی سوریه و وحدت اراضی حفظ شود. آن‌ها متفق القول بر مسأله مبارزه با تروریسم و تعیین چیستی و کیستی تروریست صحبت کردند. جمله معنی‌دار آقای رئیسی در کنفرانس که باید ببینیم مصداق تروریسم کیست از این سنخ است.
فرمایشات رهبر انقلاب در دیدار پوتین این بود که نیروهای آمریکایی باید از شرق فرات خارج شوند. وقتی هم آقای اردوغان از اجلاس به ترکیه برگشت تأکید کرد که آمریکایی‌ها باید از شرق فرات خارج شوند؛ چرا که حضور آمریکا به سازمان‌های تروریستی پوشش می‌دهد. داعش تحت الحفظ آمریکاست و هر وقت آمریکا می‌خواهد آن را فعال می‌کند و هر وقت نخواست آرام می‌کند.
تا سازمان‌های تروریستی هستند فضا ناامن است و هر وقت می‌توانند به جنایت دست می‌زنند. نفت سوریه متأسفانه با حضور سازمان‌های تروریستی و توسط آمریکا سرقت می‌شود. هر سه کشور متفق القول بر مسأله مبارزه با تروریست، حفظ تمامیت ارضی سوریه و اخراج نیروهای آمریکایی از شرق فرات بودند. اگر این کار انجام شود تا حد زیادی مشکل حل می‌شود و بهانه از دست اردوغان گرفته می‌شود که نمی‌تواند به بهانه مبارزه با تروریسم وارد خاک سوریه شود.
رهبری در دیدار اردوغان سخن مهمی فرمودند که باید بر آن توقف و دقت کنیم. رهبر انقلاب چه تمرکزی دارند که خطاب به آقای اردوغان فرمودند حمله ترکیه به سوریه هم به ضرر ترکیه و هم سوریه و هم به ضرر منطقه و به نفع تروریست‌های مورد حمایت آمریکا و اسرائیل است. آن جمله پیوستی که رهبری بیان کردند و فرمودند اگر شما می‌خواهید واقعاً با تروریسم مبارزه کنید، ما کاملا آمادگی داریم با شما برای مبارزه با تروریسم همکاری کنیم.
رهبر انقلاب فرمودند امنیت ایران، امنیت ترکیه است و شما هم امنیت سوریه را امنیت خودتان بدانید. حضرت آقا به خوبی این سه ضلع را پیوند زدند که باید همکاری شکل بگیرد نه اینکه با تجاوز به بهانه مبارزه با تروریسم خاک کشوری را اشغال کنیم که قضیه پیچیده‌تر شود.
بنابراین در اجلاس هفتم آستانه تفاوت‌های قابل توجهی نسبت به اجلاس‌های قبلی؛ چه در سطح سران، وزرا و کارشناسان را شاهد بودیم. آقای اردوغان گفت ما فعلاً قصد حمله نداریم؛ نیروهای خود را آماده باش نگه می‌داریم. ما دغدغه حضور تروریست‌ها را داریم و بنابراین عقب نشینی نمی‌کنیم. او قضیه را از وسط گرفت که نه حرف آقا را زمین زد و نه گفت که عقب نشینی نمی‌کنم. اردوغان می‌خواهد ببیند که تکلیف تروریست‌ها و نیروهای آمریکایی به کجا می‌رسد. اجلاس آستانه از این جهت اهمیت داشت که تصمیمات مشخص و مصادیق بارزتر عملیاتی مطرح شد گه دیدگاه‌های روسیه و ایران کامل منطبق بود. ولی هنوز دیدگاه ترکیه به بهانه تروریسم وضعیتی میانه داشت.
رسا ـ حمله مجدد ترکیه را به مناطق غیرنظامی عراق چگونه ارزیابی می‌کنید؟
متأسفانه چند روز گذشته توپخانه سنگین ارتش ترکیه منطقه دهوک که یک تفریح‌گاه تابستانی در اقلیم کردستان عراق است را مورد هدف قرار داد و شش نفر شهید و بیش از ۳۰ نفر زخمی شدند. واقعا باید با این اقدامات ترکیه چه کرد؟! آقای اردوغان واقعاً به دنبال چیست؟ چرا این کار‌ها را می‌کند؟ آیا کسی او را مأمور کرده؟ آیا اسرائیل او را تطمیع می‌کند یا عربستان او را به این سمت آورده است؟ وقتی او در درگیری‌های بن‌غازی و در طرابلس وارد می‌شود و به لیبی، یونان، قبرس، ناتو و ... نیرو می‌فرستد؟ به شکلی با ما در خود سوریه و عراق درگیر می‌شود و مرتب بدون پروا جنگنده‌های ترکیه وارد عمق ۳۰۰ کیلومتری عراق می‌شود و بمباران می‌کنند.
دستان ترکیه تا مرفق به خون مردم سوریه و عراق آغشته و آلوده است و از تروریست‌ها حمایت می‌کند. واقعاً چطور داعیه مبارزه با تروریسم را دارند و این کلام بر چه منطقی استوار است؟ ترکیه باید صداقت خود را نشان بدهد. در اجلاس تهران گفته شد رهبر انقلاب تمام بهانه‌ها را از دست آقای اردوغان گرفت. فرمودند هم حمله نکنید و هم اگر می‌خواهید مسأله تروریست را تمام کنید ما با شما همکاری می‌کنیم؛ ولی نمی‌شود با مقوله مبارزه با تروریسم گزینشی برخورد کرد.
باید ابتدا تعریف و مصادیق تروریسم را مشخص و بعد اتاق مشترک میان ما، شما و خود سوری‌ها ایجاد کنیم تا وارد عملیات شویم. ترکیه حدود ده‌ها پایگاه نظامی بزرگ، متوسط و کوچک بنا کرده است. مقامات بغداد بار‌ها اعلام کردند توافقنامه بعشیقه تمام شده است که هنوز نیروهای ترکیه آن را تخلیه نکرده که روز به روز بر تعداد نیروهایشان می‌افزایند.
بهانه آن‌ها مبارزه با گروه‌هایی مثل پ ک ک است؛ خوب ما هم سال‌هاست که با گروه پژاک درگیر هستیم؛ آیا می‌توانیم به بهانه مبارزه با پژاک وارد خاک ترکیه شویم و عملیات انجام دهیم و بگوییم که به دنبال ایجاد کمربند امنیتی دفاعی هستیم؟ این منطق غیر قابل قبول و ناموزون است.
همه منتظر نتایج عملی اجلاس هستند. بخش اخراج آمریکا قابل تأمل است. چه کسی می‌خواهد آن‌ها را اخراج کند؟ آیا نیازمند عملیات مشترک کشورهای ضامن روند آستانه هستیم؟ آیا وارد جنگ مستقیم با نیروهای آمریکایی در منطقه شویم؟ آیا مقاومت‌های مردمی را با مسلح کردن و آموزش دادن آن‌ها افزایش دهیم؟ آیا حملات به ایست و بازرسی‌های آمریکایی‌ها در منطقه و پادگان‌های آن‌ها را مثل جنگ چریکی شبه جنگی بعد از اشغال عراق در سال 2003 را شروع کنیم که اوباما مجبور شد در سال 2011 نیروهای خود را از عراق خارج کند؟
آیا نیاز است مذاکرات و راه حل‌های سیاسی با نماینده آمریکا در کشور ثالثی انجام شود؟ کسی آمریکا را به منطقه دعوت نکرده است و حضور آن‌ها اشغالگرانه است. حضور غیرقانونی آمریکایی‌ها، موجب ناامنی و سرقت‌های کلان از مردم سوریه است. حال فرض کنیم آمریکایی‌ها خارج شده‌اند، چه نیرویی باید خلاء خروج آن‌ها در منطقه حساس شمال شرق سوریه را پر کند؟ آیا نیروهای تربیت شده آمریکایی صلاحیت دارند؟
البته اگر ارتش سوریه برای خلع سلاح گروه‌های تروریستی در این مناطق ورود مستقیم کند، بهانه تعرض مجدد از ترکیه گرفته می‌شود. عقلانی‌ترین راه حل این است که مناطقی که هنوز تحت اشغال نیروهای ترکیه قرار دارد با تفاهم و وساطت آقای امیرعبداللهیان در سفری که به ترکیه و سوریه داشت، دیدگاه‌های ترکیه و سوریه را به‌هم دیگر نزدیک کنیم. اگر ترکیه بپذیرد که ارتباطات و هماهنگی‌های میدانی را برای کنترل منطقه و بیرون کردن سازمان‌های تروریستی دنبال کند، به خروجی مطلوبی خواهیم رسید.
ترکیه در قدم اول باید ادعا‌ها، تعهدات و امضایی که داده است را راستی آزمایی کند و در دوران اجلاسیه در عمل نشان بدهد چقدر پایبند است؛ چون سابقه بدی در بدعهدی دارد. ترکیه روابط گرمی با تل آویو دارد؛ از طرفی اردوغان زمانی خونخواه جمال خاشقچی بود و می‌خواست آن پرونده را بین المللی کند؛ اما ناگهان به سمت عربستان سعودی رفت و با ملک سلمان قاتل، آشتی کرد.
ترکیه جایگاه امنی برای اخوان المسلمین بود؛ اما ترکیه به آن‌ها پشت می‌کند و به آغوش خلیجی‌ها و اماراتی‌ها می‌رود. آقای اردوغان در وضع مشوشی به سر می‌برد و خط‌های عجیب و غریبی را در این مسأله دنبال می‌کند. البته اوکراین مزید بر علت شده تا ترکیه که از طرفی عضو ناتو است و از طرفی روابطی صمیمی با روسیه دارد. مبادلات بازرگانی، توریستی و کشاورزی گسترده‌ای میان ترکیه و روسیه در جریان است.
رهبر انقلاب در این فرصتی که در اختیار اردوغان گذاشته است که ما در ایام سختی کنار شما بودیم و اگر بخواهید الآن هم با تروریسم مبارزه کنید، در کنار شما هستیم، دلسوزی ایشان را می‌رساند که به او هشدار داد حمله نکند و برای کمک به آن‌ها نیز اعلام آمادگی کرد. باید ببینیم که آقای اردوغان چه تصمیمی می‌گیرد؟
رسا ـ از فرصتی که در اختیار خبرگزاری رسا قرار دادید سپاس‌گزارم.
ارسال نظرات