سیر تحول هنر هفتم از گذشته تا امروز

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، سینما یک رسانه مهم دیداری و شنیداری مبتنی بر فناوری است که علاوه بر بعد هنری فعالیتی اقتصادی نیز به شمار می‌رود. این شاخه هنری از  آخرین سال‌های قرن ۱۹ تا آغاز قرن ۲۱ قدمتی ۱۲۶ ساله دارد.  سینما، یکی از تازه‌ترین شاخه‎های هنر، معروف به هنر هفتم است که امروزه یکی از عمومی‌ترین و محبوب‌ترین تولیدات هنری را ارائه می‌کند و به محل پخش عمومی فیلم سینمایی نیز گفته می‌شود.

در ایران هر ساله روز ۲۱ شهریور به عنوان روز سینما گرامی داشته می‌شود که سینمای ایران به صنعت سینما، فیلم و پویانمایی در ایران گفته می‌شود. سینمای ایران در چندین دوره، مورد ستایش جهان خارج بوده و دستاورد‌هایی نیز داشته‌است. از این رو در گذشته سینما را بیشتر یک پدیده علمی صنعتی می‌دانستند.

در سال‌های جنگ جهانی اول، سینما به عنوان یک وسیله نمایشی و سرگرمی، رونق تجاری یافت. سپس قابلیت‌های هنری آن توسط فیلم سازان اروپایی و آمریکایی کشف شد. در همین سال‌ها ریچیوتو کانودو منتقد و نظریه‌پرداز ایتالیایی، سینما را «هنر هفتم» معرفی کرد؛ زیرا به عقیده او سینما هنری ترکیبی است که در آن همه هنر‌ها حضور دارند.

تاریخچه ورود سینما به ایران

مظفر‌الدین‌شاه در فروردین سال ۱۲۷۹ از تهران به مقصد اروپا حرکت کرد. در این سفر بود که با سینما آشنا شد. در سفرنامه مبارکه مظفرالدین‌شاه آمده است که شاه روز یکشنبه هفدهم تیر ۱۲۷۹ به اتفاق میرزا ابراهیم خان عکاس‌باشى به تماشاى دستگاه سینماتوگراف و لانترن ماژیک رفته است. این حادثه پنج سال پس از رواج اختراع برادران لومیر در پاریس رخ داد.

در هفته بعد، مظفرالدین‌شاه مجدداً به دیوار سینما رفت. حدود یک ماه پس از اولین دیدار مظفرالدین‌شاه با سینما در شهر اوستاند در ساحل دریا در بلژیک، جشن روز عید گل برگزار شد و میرزا ابراهیم‌خان عکاس‌باشى مشغول عکس گرفتن از شاه شد. به این ترتیب نخستین فیلم‌بردار ایرانى ابراهیم خان عکاس‌باشى است.

گذشته سینما در ایران

در دهه ۱۳۲۰ شرکت‌های سینمایی ایرانی پدیدار شدند که منجر به افزایش علاقه مردم ایران به سینما شد. در دههٔ ۱۳۳۰، پیشرفت سینما در ایران  ادامه یافت و در نتیجه صنعت پویانمایی یا انیمیشن نیز وارد ایران شد.  

پیش از انقلاب ۱۳۵۷، افزون بر حضور‌های قابل توجه فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های فیلم جهانی، این کشور خود نیز به میزبانی پراهمیت از رویداد‌های بین‌المللی سینما در جهان، تبدیل شده‌بود. سپس پس از انقلاب ۱۳۵۷، حکومت جدید، نخست، فیلم‌سازی را محدود کرد؛ سپس در صورت تبلیغ ارزش‌های اسلامی، به کارگردانان، کمک مالی رساند. در حدود دههٔ ۱۳۷۰، شوق نخستین انقلابی، با خواسته‌های میانه‌روی سیاسی و روابط بهتر با غرب، جایگزین شد و سینمای این کشور، پیشرفت کرد.

پس از انقلاب شماری از کارگردانان ایرانی که از ایران خارج شدند، به ساخت فیلم در خارج از کشور پرداختند. همچنین شماری از فیلم‌ها که برای سینمای عامه‌پسند ایران به کار برده شد به «فیلم فارسی» مشهور شدند. در دوره جمهوری اسلامی با انحصاری‌شدن سینما در دست دولت ایران سانسور  چالشی جدی برای سینمای ایران شمرده شد.

تاریخ تحول سینما

 به‌طور کلی می‌توان تاریخ تکامل و تحول سینما را به چهار دوره  تقسیم‌ کرد:
دوره سینمای صامت: در سال ۱۸۹۵ دورهٔ سینمای صامت آغاز شد. این دوره به زمان سینمایی بدون صدا و ساخت فیلم سیاه و سفید مربوط می‌شود.
دوره سینمای ناطق: در سال ۱۹۲۷ (اکتبر۱۹۲۷، فیلم خواننده جاز) عصر فیلم صدادار آغاز شد و عامل صدا، عملاً سینما را به صورت یک هنر سمعی-بصری درآورد.
دوره سینمای رنگی: از اواخر دههٔ ۱۹۳۰ میلادی با اختراع فیلم رنگی آغاز شد.
دوره سینمای دیجیتال

نخستین‌های سینمای ایران

نخستین دوربین فیلم‌برداری در زمان مظفرالدین‌شاه وارد ایران شد که آغازگر تاریخ سینمای ایران بود. بر اساس کتب ونوشته شده در آن زمان مظفرالدین شاه در یکی از سفرهایش به فرانسه از دستگاه سینماتوگراف (دوربین فیلم برداری) خوشش آمد و به میرزا ابراهیم‌خان صحاف باشی دستور خریداری آن را داد. مظفرالدین شاه که مجذوب جشنواره‌های فرنگی شده بود دستور داد نخستین تصاویر از طریق دستگاه سینماتوگراف ضبط شود.

نخستین محل پخش فیلم در سال ۱۲۸۳ توسط ابراهیم خان صحاف‌باشی در خیابان چراغ گاز افتتاح شد که در آن فیلم‌های کمدی کوتاه نمایش داده می‌شد.

نخستین سالن عمومی سینما توسط مهدی‌خان روسی در خیابان علاءالدوله افتتاح شد. او پس از مدتی سالن سینمای خود را به خیابان لاله‌زار برد.

نخستین فیلم صدادار فارسی، فیلم دختر لر است که اردشیر ایرانی آن را در سال ۱۳۱۲ خورشیدی ساخت.

نخستین سالن سینمای ایران را در سال ۱۲۷۹ (تن‌ها ۵ سال پس از آنکه برادران لومیر سینما را اختراع کردند) با نام «سینما سولی» مبلغین مذهبی کاتولیک در شهر تبریز تأسیس کردند. اما این سینما به دلیل عدم دسترسی به فیلم‌های روز در سال ۱۲۹۵ خورشیدی تعطیل شد. پس از آن تا سال ۱۳۰۹ خورشیدی، سینما‌های ساخته شده به نمایش فیلم‌های غربی که در مواردی زیرنویس فارسی داشتند، می‌پرداختند. تا اینکه در این سال، اوانس اوگانیانس نخستین فیلم بلند سینمایی ایران را به نام آبی و رابی ساخت.