تردد کاروان های اربعین از کردستان و نقش آنها در ایجاد تقریب مذاهب اسلامی

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، ماموستا دکتر رحمن غریبی، محقق، پژوهشگر و معاون فرهنگی هنری مساجد کردستان یادداشتی با عنوان «تردد کاروان های اربعین از کردستان و نقش آنها در ایجاد تقریب مذاهب» نوشته است که در ادامه می آید:

یکی از زیارت هایی که در کشورمان ایران اسلامی از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار می باشد زیارت و مراسم معنوی اربعین حضرت امام حسین علیه السلام است. بر اساس  روایات، ضمن تشرف مسلمین به کربلای معلی، مرقد مطهر حضرت امام حسین علیه السلام از  اجر و قرب معنوی مضاعف زیادی برخوردار می باشد.
به همین خاطر زوائر ایرانی با کشور همسایه عراق و کربلای معلی از نظر جغرافیایی باید از مسیر و منطقه کردستان آمد و شد داشته باشند. که این مهم در چند سال گذشته فقط از طریق مناطق مرکزی و شرقی استان به نام تقاضای جغرافیایی آن یعنی قرار گرفتن استان های شمال غرب کشور از جمله زنجان، آذربایجان وبعضا شمال کشور میسر می بود.

در یک خط طولی از شمال به جنوب استان و نهایتاً به استان جنوب کردستان یعنی کرمانشاه منتهی می‌شد. اما امسال بنابه لطف مسئولان کشور، مرز زمینی با شماق و پایانه گمرکی آن علاوه بر سایر پایانه های زمینی دیگر کشور به روی زائرین محترم کشور بازگشایی کرد و تردد این عزیزان به کشور همسایه عراق و به تبع آن به کربلای معلی امکان پذیر باشد.

در این نوشته سعی بر آن است که نقش این کاروان های زیارتی اربعین حسینی در تقویت تقریب مذاهب اسلامی با توجه به بافت جمعیتی مسیر تردد این کاروان‌ها در استان کردستان که دارای مذهب تسنن شافعی می باشند مورد بررسی قرار گیرد.
 
نقش تقریبی اربعین:

همانطور که گفته شد کاروان های اربعین حسینی می توان از دو طریق شکلی و ماهوی دارای اثر و تأثیر گذاری خوبی برای تقویت تقریب مذاهب اسلامی در گذر از مناطق جغرافیایی کشور داشته باشند که در ادامه به آنها اشاره می شود.
 
الف : از نظر شکلی (سخت افزاری)

اربعین از نظر شکلی و محتوایی می تواند کارکرد وحدت گرا و تقریبی داشته باشد که به صورت مختصر به آنها اشاره می شود:
 
۱_اربعین و وحدت در اعلام ایام سال
 
آنگاه  که آنان غرق در زندگی روزمره و انجام امور معیشت حیات مادی می گردند. ناگهانی سروش آسمانی در این هیاهو، تلنگری بر اذهان می کوبد و همگان را از این فضای مادی برای رجعت معنوی به سرای دیگری می خواند.
 
 اعلام و آهنگ عزم در سفر به کربلای معلی در یک سال حداقل برای یک بار آنچنان هماهنگ است که تمامی آنها در یک وقت مشترک و واحد عزم را جزم نموده، که با هم به این سفر معنوی قدم بگذارند.  این جزئی از فرهنگ جامعه اسلامی تلقی می شود که با هم متحد و یک صدا شده و در حین عبور از مسیر تردد به سایر اطراف و اکناف خود این نوید را ساطع و  ساتر می نمایند که نتیجه آن، ایجاد اخوت و برادری وتقریب مذاهب اسلامی اعم از مهاجر (زوار) و انصار (مردم منطقه) می باشد.

۲_سادگی در فرآیند سفر اربعین

اکثر مسافرت ها معمولاً دارای ظواهری خاص و تجمل گر می‌باشند.  معمولاً از چند ماه پیش برای این مسافرت ها افراد خود را آماده می نمایند .اما در سفر معنوی اربعین افراد با ظاهری ساده و بی آلایش، چون که فقط هدف غایی و نهایی آن رسیدن به بعد معنوی می باشد و از ظرافت خاصی برخوردار می باشد . این سادگی می تواند علاوه بر تأثیر خود بر مناطق و گذرگاه‌های عبوری کاروان ها، دارای نقش و الگوی خوبی برای جوانان باشد؛که همه آنها تأثیر خاصی در فرایند تقریب مذاهب اسلامی دارند.
 
۳_اربعین انسجام اسلامی ادواری، فرهنگ و هنر اسلامی
 
سیر تکوین فرهنگ و هنر اسلامی در طی دوره های مختلف و تطور زمانی می تواند در سیر و سلوکهای معنوی و فیزیکی زوار از جمله زوار حج، امامزادگان و اربعین می تواند تجلی پیدا کند.
در این مسیر ها با ساخت کاروان  سراها ، مساجد، تکایا و...که ویژه زوار بوده است، در ابتدای ساخت و شکل گیری آنها بسیار ساده بوده است.
 در طی سالیان متمادی و در طول تاریخ بسیاری از هنرهای نوین که برخاسته از ذوق و قریحه ذاتی هنرمندان مسلمان و برگرفته از فرهنگ مناطق در طول مسیر بوده است، در این امکنه شکل گرفت و تکامل یافت. و در هر عصری هنر و معماری تازه ای ابداع شد که این مهم می‌تواند در منطقه عبور این کاروان‌ها از کردستان متأثر از هم بوده و می تواند بستر خوبی برای آشنایی از فرهنگ و هنر همدیگر و به تبع آن می تواند باعث گسترش فرآیند تقریب مذاهب اسلامی باشد.
 
۴_ اربعین موضوع وحدت آفرین
 
یکی از موضوعاتی که مورد اتفاق نظر همه است و می تواند محور فعالیت ها، برنامه ها و کارهای پژوهشی و تحقیقاتی قرار گیرد، موضوع اربعین است، در طول تاریخ اسلام رویدادها و حوادث بسیاری پیرامون حادثه کربلا و به تبع آن اربعین می باشد و رقم خورده است که در هر موضوعی به تناسب می تواند سرلوحه و منشأ برنامه ریزی در حال حاضر قرار گیرد.
 به عنوان مثال: نقاشی دیواری در سیر، چاووش خوانی و غیره با موضوعیت اربعین که این امر می‌تواند دست مایه خوبی برای آشنایی ملت ها و مذاهب در طول مسیر باشد و باعث نزدیکی و تقریب مذاهب شود.
 
۵_موکبهای اربعین مکان وحدت آفرین
 
برپایی موکب ها در مسیر های مختلف و نقاط خاصی که کارکرد آنها خدمات رسانی به زوار در طول مسیر می‌باشد، از جمله کارکردهای فرهنگی اجتماعی امنیتی و... می باشد که این موکب ها می توانند فرصت مناسب و خوبی برای ارائه و نشان دادن دستاوردهای فرهنگی اجتماعی و... در منطقه کردستان باشند که مورد بازدید و دیدن زوار قرار گیرد. که این تعریزات می تواند از گویه وگونه ای تقریبی از جمله کتب، دستاوردهای فرهنگی و دستاوردهای هنری باشد.   متقابلاً زوار نیز می‌توانند اقدام به عرضه مواردی چنین اموراتی بپردازند؛ که این مهم یکی از راهکارهای ایجاد تقریب مذاهب اسلامی در کردستان گردد.
 
 
از نظر ماهوی (نرم افزاری)
 
یکی از کارکردهای اربعین از نظر ماهوی می باشد که می تواند باعث تقریب مذاهب اسلامی در حین تردد کاروان های زوار از استان کردستان شود که در پایین به چند مورد آن اشاره می شود.
 
۱_اربعین و امام جماعت(روحانی کاروان)
 
جایگاه رفیع امام جماعت و روحانی کاروان یکی از محورهای وحدت آفرین و تقویت تقریب مذاهب اسلامی در حین تردد می تواند باشد، امام جماعت ، ضمن  برخورد از شأن ویژه در بین نمازگزاران و مؤمنین از محوریت خاصی نیز برخوردار است که می تواند با حضورش ضمن زمینه سازی برای انجام بستر امور معنوی و هماهنگی در ایام اربعین در مناطق گذر کاروان زوار نقش اساسی را در ایجاد انسجام و همبستگی بین آنان برقرار کند.
 
۲_اربعین و نماز جماعت
در میان اعمال و عبادتی که فرد مسلمان انجام می دهد نماز مهمترین و اصلی ترین عبادت است.  که از اتفاق نظر واحدی در بین تمام جوامع اسلامی برخوردار است.
در مسئله نقش نماز فلسفه وجودی و نیز ارکان آن هیچ نقطه مهمی وجود ندارد و همگی بر اصل این عبادت تأکید دارند. شاید اختلاف جزئی در بعضی از افعالی است جز ارکان نماز نمی باشد.  نماز عبادت مشترک در میان همه مسلمانان می باشد .نه تنها ماهیت نماز وحدت آفرین است، بلکه  شکل انجام این عبادت نیز انسجام بخش می باشد . یکی از آداب اقامه نماز کنار هم قرار گرفتن نمازگزاران بدون فاصله است و حتی  قرار گرفتن بسیار نزدیک و دوش به دوش  به هم، سنتی است که مورد تأکید بزرگان و پیشوایان بوده است.
 لذا برگزاری نماز های یومیه و بعضا نوافل در مساجد و موکب های محل گذر کاروان های زوار در مناطق جانبی از جمله روستاها و شهرهای کردستان می تواند باعث نزدیکیزوار با مردم منطقه شده و بستر تقریب مذاهب اسلامی را پدید آورد.
 
۳_کارکردهای ارتباطی اربعین

 اربعین را می توان به نظیر یک مرکز تجمع و پیاده روی و سفر زیارتی یاد کرد، تجمع کارکردهای گوناگون درعین وحدت در اربعین باعث گردیده است ، تا این موسسه اجتماعی یکی از مهمترین حلقه های ارتباطی در جوامع اسلامی باشد و بدین ترتیب اگر اربعین را محور شکل گیری ارتباطات در جامعه اسلامی چه شهری و چه روستایی بدانیم،سخنی به گزاف نگفته ایم. محوریت اربعین در جهان اسلام حتی در جایگاه جغرافیایی آن نیز تأثیر داشته است. از این نظر که اربعین در قلب اجتماعات اسلامی قرار داشته اند، می تواند به صورت انتزاعی این امر نیز در منطقه عبور کاروان های زوار اربعین یعنی از استان کردستان باعث ایجاد ارتباط گیری خوبی با  مردم منطقه شود که آن هم باعث ایجاد تقریب مذاهب اسلامی شود.
 
۴_ اربعین محفل انس و آشنایی مومنان
 
پیش زمینه ایجاد وحدت ملی در انسجام اسلامی ، فراهم آوردن زمینه و بستر مناسب صحبت، ایجاد فضای دوستی و آشنایی بین مومنین می باشد، اربعین است که چنین فضایی را برای مومنان فراهم آورد تا آنان بتوانند با حضور در اربعین در اوقات مختلف گذر از کردستان ضمن آگاهی از وضعیت همدیگر زمینه و آشنایی و رفاقت بیشتر را در بین خود فراهم سازند و موجبات تقویت تقریب مذاهب اسلامی را به وجود آورند.
 
۵_اربعین و سایر کارکردهای تقریبی
علاوه بر موارد ذکر شده در قسمت های قبلی که به آنها اشاره شد عبور کاروان های زوار محترم اربعین از استان کردستان دارای کارکردهای اقتصادی، مالی، اجتماعی،امنیتی و...می باشد که باعث رونق اقتصادی در این مسیر برای منطقه، مراودات اجتماعی زوار محترم با مردم منطقه و در جوار مسیر عبور کاروان ها و نیز ایجاد امنیت و افزایش ضریب این امنیت به دلیل زیرساخت‌های آن می گردد.
به منظور ارتقای سطح خدمت رسانی به زوار محترم اربعین ارگان های دولتی سازمان های مردم نهاد، گروه های خودجوش مردمی همت خود را هر چه بیشتر به کار می‌گیرند و این امر باعث افزایش بهینه این زیرساخت‌ها می گردد، لذا هر چه این خدمات بیشتر شود علاوه بر رساندن انتفاع به طرفین در منطقه باعث افزایش حس مودت و برادری و تقویت تقریب مذاهب اسلامی می گردد.
 
نتیجه گیری:
بررسی های بیان شده در مورد نقش وجودی کاروان‌های زوار اربعین در استان کردستان و عبور آنها از این استان برای عزیمت به عراق و کربلای معلی می‌تواند بهترین بسترهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، امنیتی و... در کردستان ایجاد نماید که منتج به استقرار ، تداوم و پایداری تقریب مذاهب اسلامی مردم منطقه کردستان با سایر نقاط کشور شود. (ان شاء الله)