گزارشی از هم اندیشی علمی با عنوان «مدار اعتراض»

به گزارش سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، هم اندیشی علمی با عنوان «مدار اعتراض» با همکاری مشترک پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی، مرکز همکاری های علمی و بین الملل پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و همچنین روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد.

حجت الاسلام والمسلمین سید علی اکبر حسینی رامندی در این نشست به تشریح موضوع «اعتراض در آموزه های قرآن» پرداخت و گفت: به طور طبیعی بسیاری از اصطلاحات رایج در ادبیات سیاسی امروز به طور صریح و مستقیم در قرآن کریم وجود ندارد اما کلیات آن ها، پیش نیازها، آسیب ها و تهدیدها و همچنین حد و مرز و شیوه مدیریت آن ها در قرآن آمده است.

وی افزود: باید دانست که مفهوم اعتراض در قرآن محدوده و جایگاهی دارد؛ اگر ما حقوق انسانی را که در قرآن کریم موج می زند دنبال کنیم، به این میرسیم که طرح های مختلف را بشنویم و بهترین آن ها را برگزینیم. طبیعتاً این مسیر که با تنازعاتی هم همراه است، بدون سختی، بدون اعتراض و بدون شورش های اجتماعی نیست. نوع نگرش قرآن به انسان و آزادی او اعتراض مدنی را هم در خود دارد و ما نباید اعتراضات را نادیده بگیریم. آنچه قرآن کریم از ما می خواهد شنیدن اعتراضات و دادن پاسخ صحیح به آن هاست.

حجت الاسلام والمسلمین حسینی رامندی خاطرنشان کرد: در آموزه های اسلامی ستون فقرات جامعه دینی و قرآنی، مردم هستند. عدالت این است که هر چیزی را در جای خود قرار دهیم و این امر زمانی محقق می شود که جایگاه مردم در تحقق عدالت را به خوبی بشناسیم.

این قرآن پژوه گزاره های دینی در تحریک مردم به سمت تحقق عدالت را منجر به احیای کرامت انسانی دانست و گفت: قرآن کریم افرادی را که اقوال مختلف را می شنوند و بهترین آن ها را بر می گزینند، صاحبان خرد معرفی می کند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی کاستی های اجتماعی و نابرابری ها در جوامع مختلف را مهم برشمرد و تصریح کرد: ما نمی توانیم این ضعف های اجتماعی و عدم وجود محبت و مهربانی در جامعه را نادیده بگیریم.

وی با اشاره به اینکه ما در مورد حوادث اخیر با تحلیل های مختلف و نوعاً متضادی روبرو هستیم، افزود: در این میان لازم است تحلیل هایی از منظر قرآنی نیز از سوی اندیشمندان این حوزه ارائه شود.

حجت الاسلام والمسلمین حسینی رامندی در پایان خاطرنشان کرد: مدیریت اغتشاشات بر پایه آموزه های قرآنی، شناسایی گسل ها و نیازهای جامعه، داشتن سعه صدر و ظرفیت از سوی مسئولین حاکمیتی، بازگشت به قرآن کریم و بازخوانی آموزه های آن به عنوان محور حل معضلات فردی و اجتماعی و پایبندی به اخلاق با تمام زوایای آشکار و پنهان آن می تواند از مهمترین محورها در مواجهه صحیح و قرآنی با اعتراضات، اغتشاشات و شورش های اجتماعی باشد.

لزوم تبیین هرچه بیشتر آرمان های انقلاب و جمهوری اسلامی ایران برای نسل امروز

سپس، علی اکبری معلم عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به تشریح موضوع «جامعه پذیری سیاسی و اعتراض» پرداخت و گفت: تحلیل پدیده های اجتماعی و سیاسی از منظرهای مختلفی قابل انجام است. در وهله اول باید دید که چه نسبتی بین جامعه پذیری سیاسی و تعارضات اجتماعی است. طبیعتاً اگر جامعه پذیری سیاسی به درستی ایجاد شود می تواند به ثبات و آرامش اجتماعی منجر شود.

وی افزود: جامعه پذیری سیاسی را می توان فرآیند مستمر یادگیری دانست که طی آن آموزش های اجتماعی از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی  خاطرنشان کرد: بسیاری از اندیشمندان در تعاریف علمی خود ستیز عمومی نسبت به اقدامات و تصمیم های دولت را اعتراض می دانند.

وی جامعه پذیری سیاسی را از عوامل اصلی شکل گیری فرهنگ عمومی دانست و گفت: خانواده، نهادهای فرهنگی، نهادهای آموزشی، رسانه ها، احزاب سیاسی و دولت با ابزار دیوان سالاری می تواند بر سطح جامعه پذیری سیاسی تأثیرگذار باشد.

اکبری معلم ماهیت جامعه پذیری سیاسی را تدریجی و در طول زمان برشمرد و تصریح کرد: در این فرایند ارزش های مد نظر حاکمیت به جامعه القا شده و منجر به این می شود که مردم نظام حاکمیتی را از خود دانسته و برای آرمان های آن حتی روحیه از خودگذشتگی پیدا کنند.

وی با اشاره به تأکید بر نقاط مشترک به عنوان یکی از مهمترین عوامل مؤثر بر میزان جامعه پذیری سیاسی افزود: جامعه پذیری سیاسی دارای پیامدهایی همچون ساختن فرهنگ و هویت سیاسی، ثبات جامعه و استمرار نظام سیاسی است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان داشت: به نظر می رسد در نظام جمهوری اسلامی ایران در امر جامعه پذیری سیاسی علی رغم تلاش های خوبی که شده، اما نسبت به تفهیم جامعه نسبت به ارزش های مدنظر نظام کم کاری صورت گرفته است.

وی گفت: تبیین حقایق و واقعیت های موجود نظام برای نسل جدید و هماهنگی بیشتر فعالیت های رسانه ها با نیازهای نظام از مسائل مهمی است که باید مورد توجه مسئولین فرهنگی کشور قرار گیرد.

اکبری معلم اظهار کرد: پرهیز از نکات اختلافی و پرداختن به اشتراکات اجتماعی یکی دیگر از راهکارها در راستای ارتقای سطح جامعه پذیری سیاسی در کشور ماست.

وی با تأکید بر لزوم اشراف بر تبلیغات گروه ها و رسانه های معاند، اظهار داشت: باید این تبلیغات مورد رصد، واکاوی و پاسخگویی قرار گیرند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پایان گفت: ایجاد زمینه لازم و فراهم کردن محیطی سالم برای مشارکت مردم در مسائل و رویدادهای سیاسی کشور یکی دیگر از راهکارها برای افزایش جامعه پذیری سیاسی در ایران است تا مردم بتوانند به نحو شایسته ای در سرنوشت کشور خود ابراز نظر کنند.

اعتراض ممکن است بیشتر از ادراک عدالت ناشی شود تا از عدالت واقعی

در ادامه این هم اندیشی، حجت الاسلام احمد اولیایی عضو هیئت علمی گروه مطالعات عدالت اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به تشریح موضوع «اعتراض بر مدار ادراک عدالت» پرداخت و گفت: ادراک عدالت اشاره می کند به آنچه مردم در مورد عدالت و ظلم در جامعه می پندارند؛ یعنی ممکن است در جامعه ای عدالت واقعی وجود داشته باشد اما مردم آن بیاندیشند که عدالتی وجود ندارد یا بالعکس.

عضو هیئت علمی گروه مطالعات عدالت اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی خاطرنشان کرد: به طور کلی ادراک عدالت به پندار مردم برمی گردد و این یک مبحث شناختی بوده و از سوی دستگاه محاسباتی ذهن انسان ها شکل می گیرد.

وی عدالت اجتماعی را حاصل جمع ادراکات فردی در مورد عدالت دانست و گفت: وفاق اجتماعی، نظم سیاسی و مشارکت سیاسی با ادراک عدالت در جامعه تغییر می کند. در منابع دینی ما هم ادراک عدالت دارای اهمیت بالایی می باشد. حضرت امیرالمؤمنین(ع) در توصیه به شریح قاضی می فرمایند در هنگام قضاوت نگاه خود را به اندازه مساوی به شاکی و متشاکی بینداز. در اینجا آنچه مد نظر امیرالمؤمنین(ع) است ادراک عدالت می باشد و الا عدالت واقعی با تغییرات نگاه تغییری نمی کند.

وی با اشاره به عوامل ادراک عدالت افزود: این عوامل شامل عوامل معرفتی و غیر معرفتی می باشد که از مهمترین عوامل معرفتی می توان به جهان بینی فرد اشاره کرد.

این پژوهشگر حوزوی بیان داشت: فهم ما از تعریف عدالت می تواند بر ادراک عدالت از سوی ما تأثیر مستقیم داشته باشد. اگر عدالت را برابری بدانیم با آن حالتی که عدالت را بر اساس استحقاق و شایستگی تعریف کنیم به نتایج کاملا متفاوتی در ادراک عدالت از سوی ما منجر می شود.

وی گفت: ایدئولوژی ها نیز تأثیر مستقیمی بر ادراک عدالت دارد. مثلاً در جامعه ای که به تناسخ اعتقاد دارد هرچه ظلم در حق افراد آن شود، این ظلم را به حساب زندگی قبلی خود گذاشته و با آن کنار می آیند.

حجت الاسلام اولیایی اظهار کرد: ادراک عدالت گاهی بر اساس شناخت ما از معطی عدالت متفاوت می شود. یعنی گاهی ممکن است که ما خواهان اعطا و بسط عدالت از سوی دیگری بوده و خود را بی مسئولیت بدانیم. همین رویکرد می تواند به ما القا کند که در حقمان بی عدالتی شده است.

وی با تأکید بر رسانه ها به عنوان یکی از اصلی ترین عوامل غیر معرفتب شکل دهنده ادراک عدالت اظهار داشت: رسانه ها می توانند به مخاطبان خود پنداری را که مد نظر خودشان است القا نمایند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: رفاه ذهنی افراد که بر پایه پارامترهایی همچون مناعت طبع یا خساست دچار تغییر می شود یکی دیگر از عوامل غیر معرفتی تأثیرگذار بر ادراک عدالت است.

وی در پایان خاطرنشان کرد: خطاهای تشخیصی افراد نیز یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار بر ادراک آن ها در موضوع عدالت بوده و گاهی افراد تمام موفقیت هایی که داشته اند را حاصل تلاش های شخصی دانسته و تمام شکست های زندگی خود را حاصل اقدامات سایر اطرافیان و یا حکومت عصر خود اعلام می دارند. این خطاها می تواند ادراک فرد از عدالت را تحت الشعاع قرار دهد.

جای تحلیل های الهیاتی در بررسی تحولات اخیر کشور خالی است

همچنین، حجت الاسلام والمسلمین احمد رهدار مدیرگروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(ع) به بررسی «ضرورت تبیین الهیاتی از بحران های اجتماعی» پرداخت و گفت: در شورش های اجتماعی تحلیلگران از زوایای مختلفی به بررسی آن ها می پردازند؛ تجربه نشان داده که به تحلیل همه تحلیلگران نیاز است و حتی تحلیل هایی که با یکدیگر در تضاد باشند ضرورتا باطل نبوده و هرکدام ممکن است بهره ای از حق داشته باشد.

وی افزود: این انتظار از حوزه های علمیه نیز وجود دارد که در هنگام بروز بحران های اجتماعی و شورش ها به ارائه تحلیل از منظر دینی بپردازد. تحلیل معروف حضرت امام راحل(ره) درباره آزادی خرمشهر که فرمودند «خرمشهر را خدا آزاد کرد» از این جنس تحلیل بود.

مدیرگروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(ع) خاطرنشان کرد: واقعیت این است که بخشی از باورهای اعتقادی ما نصوصی است که می تواند درباره بحران ها و شورش های اجتماعی به صورت آشکارا و ضمنی سویه الهیاتی داشته باشد.

وی جای تحلیل های الهیاتی را در حوادث سال های اخیر کشور خالی دانست و گفت: تحلیل های دینی و الهیاتی به نسبت تحلیل ها و تبیین های سیاسی و اجتماعی بسیار بسیار کم هستند.

حجت الاسلام والمسلمین رهدار ابتلاها و بلاهای منازل مختلف سیر و سلوک الی الله را متفاوت و در پله های بالاتر به شکل دشوارتری برشمرد و تصریح کرد: در فرهنگ عمومی ما هم این موضوع به صورت ضرب المثل در آمده و گفته می شود: «نابرده رنج گنج میسر نمی شود» یا «هرکه بامش بیش برفش بیشتر».

وی با اشاره به اثبات منطق تکامل اجتماعی افزود: متأسفانه در موضوع منطق تکامل جمع کمتر از منطق تکامل فرد صحبت شده، اما بسیاری از اندیشمندان معتقدند منطق تکامل جمع نیز همانند منطق تکامل فردی است و می توان با همان رهنمودهای تکامل فردی برای این مدل از تکامل نیز برنامه ریزی کرد.

این استاد علوم سیاسی بیان داشت: انقلاب اسلامی ایران تحلیل ها و نظریات رایج در عصر خود و در سطح جهان را متحول کرد. برخلاف تقریباً همه جنبش های اسلامی در قرن های اخیر، افق انقلاب اسلامی چیزی فراتر از سرنگونی یک رژیم در داخل کشور بود و با گفتمان بین المللی و جهانی شکل گرفت. حمایت از تمام جنبش های آزادی بخش از محورهای گفتمانی انقلاب اسلامی بوده است.

وی گفت: افق پیش روی انقلاب اسلامی سبب تقابل آن با سایر گفتمان ها شد و این امری قابل پیش بینی بود. شورش ها و سطوح مواجهه ای که به واسطه این تقابل ایجاد می شود نیازمند تحلیل از مناظر مختلف است.

حجت الاسلام والمسلمین رهدار در پایان خاطرنشان کرد: در دین ما گفته می شود که «بفهم، ایمان می آوری» و الهیات ما ریشه در فطرت و عقل بشر دارد. ارائه تحلیل از منظر الهیات اسلامی می تواند به نتایج معقول و مناسبی برای جامعه بشری منجر شود.

امر به معروف و نهی از منکر، دفاع از نظام حقوقی اسلام/ مردمی بودن، ویژگی اصلی فرد ناصح

سپس، حجت الاسلام والمسلمین رضا اسلامی عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به تشریح موضوع «نقدپذیری در حاکمیت دینی» پرداخت و گفت: نظام های حقوقی مختلف، در عین تفاوت، اشتراکاتی نیز با همدیگر دارند. مثلاً همه نظام های حقوقی حمایت از کودکان و سالمندان یا نهی از حیوان آزاری و گسترش بهداشت را ارزش می دانند.

وی افزود: همه نظام های حقوقی اعتقاد دارند که هر نظام حقوقی باید از ارزش های خودش بتواند دفاع کند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی خاطرنشان کرد: باید دانست که در سطح اجتماعی پلیس مجری آن چیزی است که در نظام حقوقی به عنوان ارزش شناخته شده است.

وی شناخت جایگاه معترض، ماده اعتراضی و سطح پذیرش اعتراضات را بر پایه آموزه های مرتبط با اصل امر به معروف و نهی از منکر دانست و گفت: اعتراضات می تواند بر پایه مباحث شناختی و علم و آگاهی مردم باشد.

حجت الاسلام والمسلمین اسلامی موقعیت شناسی را یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار بر اعتراضات اجتماعی برشمرد و تصریح کرد: اعتراض کننده باید بداند در چه موقعیتی از جهت سیاسی، تاریخی و تمدنی قرار گرفته و حکومت نیز لازم است با شناخت صحیح مخاطب معترض با او مواجهه داشته باشد.

وی با اشاره به اینکه فرد معترض باید ناصح باشد، افزود: فردی که اعتراض می کند باید هم دارای اخلاص باشد و هم نسبت به مسائل اجتماعی با لسان نصیحت برای رسیدن به اصلاح حساسیت داشته باشد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان داشت: بر اساس فرموده پیامبر اکرم(ص) لازم است انسان ناصح متصل به توده مردم و در دل اجتماع باشد. زیرا مردم عموماً جهت گیری های مثبت داشته و فاصله گرفتن مسئولین از آنان اشتباه است.

وی گفت: فرد معترض باید بر اساس اینکه باید واقع بین بوده و حسن نیت داشته باشد، روشی متناسب با موقعیت و شرایط اجتماعی موجود برگزیند تا به نتایج اصلاحی ختم شود.

حجت الاسلام والمسلمین اسلامی اظهار کرد: لازم است در اعتراضات اجتماعی اهمیت و اولویت بندی را رعایت کنیم. یعنی در زمانی که با مشکلات مختلفی در سطح جامعه مواجه هستیم اول سراغ مسائل محوری و دارای اولویت رفته و مراتب اهمیت را در نظر داشته باشیم. مثلاً اگر فردی فرزندش دارای مشکلات فکری و تغذیه ای به صورت توأمان است، باید در وهله اول به مشکلات فکری او رسیدگی نماید؛ نه اینکه او را نزد پزشکان مختلف برده و فقط به رفع مشکلات تغذیه ای او بپردازد.

وی با تأکید بر اهمیت وجود شنونده اعتراض، اظهار داشت: پیغمبر خدا در دسترس مردم بوده و بستر شنیدن اعتراضات را فراهم کردند. باید سازوکاری اتخاذ شود که مسیر شنیدن اعتراضات هموار و با کمترین فاصله باشد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: نصیحت باید از سوی حاکمیت با آغوش باز پذیرفته شود؛ دسته ای از روایات داریم که می فرمایند از بزرگترین نعمت ها بر شما این است که مردم حوائج خود را سمت شما می آورند. گره گشایی از کار مردم از بزرگترین نعمت های الهی است.

حجت الاسلام والمسلمین اسلامی در پایان الگوی حکومت دینی را دارای وجوه افتراق مهمی با حکومت های مدرن همچون برگزاری نماز جمعه، مراسمات مذهبی در مسجد و وجود بزرگان و ریش سفیدان در سطح جامعه برشمرد و خاطرنشان کرد: ما باید از این ظرفیت های حکومت دینی در جهت شنیدن اعتراض های مردم پیش از وقوع شورش های اجتماعی و ایجاد فضای التهابی استفاده کنیم؛ زیرا حکومت اسلامی باید دلسوز مردم باشد.

نباید تصور کنیم که رسانه ها تعیین کنندگان اصلی وضعیت جامعه هستند

در ادامه، علیرضا زهیری استاد علوم سیاسی به تشریح موضوع «اعتراض و جنبش های اجتماعی جدید» پرداخت و گفت: اعتراضات در سطح بین المللی نسبت به سال های گذشته اشکال جدیدی پیدا کرده است. اساسا از دهه 80 بسیاری از جنبش های اجتماعی کشور ما نیز با جنبش های اجتماعی سایر کشورها مشابهت پیدا کرده اند.

وی افزود: جنبش های اجتماعی اخیر در کشورهای مختلف دارای مطالبات و خواسته هایی بوده اند که جنبه عمومی داشته و قابل فهم در همه جوامع هستند. این جنبش ها دارای رهبر نبوده و به تعبیری شبکه های شناور یا جماعت های غیرباهم می باشند.

این استاد علوم سیاسی خاطرنشان کرد: یکی دیگر از ویژگی های جنبش های جدید نداشتن هویت واحد و مشخص است. این جنش ها از جهت مطالباتی دارای عمق نبوده و فقط بر اساس یکسری خواسته های سطحی شکل می گیرند.

وی جنبش های اجتماعی جدید را ناشی از وجود ارتباطات جهانی و رسانه های جمعی دانست و گفت: این با هم بودن را رسانه ها به جنبش های اجتماعی جدید بخشیده اند. این ارتباطات موجب ایجاد ادراک مشترک بین افراد ملل مختلف شده است.

وی بسیاری از تحلیل ها در مورد جنبش های اجتماعی را معرف نقش تعیین کنندگی رسانه ها برشمرد و تصریح کرد: این تحلیل ها متأسفانه اشتباه بوده و باید اصلاح گردد؛ باید دانست که رسانه ابزار قدرتمند ایجاد ادراک است و خود این ابزار در وهله اول تحت تأثیر عوامل دیگری بوده و موجب بروز و ظهور آن ها می باشد. پس تعیین کننده های اصلی رسانه ها نیستند.

زهیری با اشاره به زمینه های ایجاد فرصت تعیین کنندگی برای رسانه ها افزود: مهندسی فرهنگ یکی از اصطلاحاتی است که از سال ها پیش توسط مقام معظم رهبری مطرح شد و گویای وقایع مهمی بود. تهاجم فرهنگی و شبیخون فرهنگی نیز که از جانب رهبری معظم انقلاب مطرح شد، زنگ خطرهایی برای همه ما مبنی بر وقوع زمینه هایی برای تخریب فرهنگ اسلامی در جامعه ما بود.

عضو گروه علوم سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان داشت: در دهه های گذشته شاهدیم که نسل سومی های انقلاب اسلامی تقاضاهای محدود اجتماعی در موضوعاتی همچون سبک جدید حیات اجتماعی و حجاب داشته اند. در سال های اخیر نیز علیرغم افزایش دینداری شاهد تغییر در تفاسیر دینی و رشد تسامح در دین هستیم.

وی گفت: کنشگران اجتماعی دهه 80 به دنبال قدرت سیاسی به عنوان پشتیبان بودند که آن را در انتخابات سال 88 پیدا کردند. افرادی که خواسته اجتماعی محدودی داشتند به دلیل اینکه فکر می کردند نمی توانند به خواسته های خود برسند، دنباله روی گروه ها و افراد سیاسی شدند که منجر به اتفاقات تلخی هم برای نظام و هم مردم شد.

وی با تأکید بر تغییر سبک زندگی بسیاری از افراد معترض اظهار داشت: بسیاری از افرادی که به عرفان های نوظهور گرایش پیدا کرده اند، بدون آگاهی و مطالعه تعمیقی است. این موضوع نشان از خستگی و فرار آنان از یک وضعیت به سمت وضعیتی با الگوی مناسب تر بر اساس ادراک خود این افراد است.

عضو گروه علوم سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پایان خاطرنشان کرد: با توجه به وقوع بلوغ زودرس اجتماعی که در جامعه ما در حال شکل گیری است، می بایست مسئولین و متولیان امور اقتصادی و فرهنگی زمینه هایی را که موجب ایجاد تصور افراد معترض مبنی بر عدم وجود بستری برای بیان خواسته هایشان شده، مورد توجه و رفع قرار داد.

زن، زندگی، آزادی؛ شعاری برگرفته از آموزه های معنویت جدید و ساختارشکن

احمد شاکرنژاد عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به تبیین موضوع  «ارتباط اعتراض با نهادستیزی معنوی» پرداخت و گفت: در اعتراضات اخیر شعارهای ساختارشکنانه ای خصوصا در تقابل با روحانیت مطرح شد. این شعارها را در اعتراضات سال 88 نیز البته به صورت محدودتری شاهد بودیم.

وی افزود: در حال حاضر جریانی تحت عنوان معنویت گرایی جدید را می بینیم که نهادستیزی و روحانیت ستیزی را اتفاقاً راهکاری برای رسیدن به معنویت معرفی می کند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی خاطرنشان کرد: از گذشته تاکنون چهار دسته را شاهد بوده ایم که با نهاد روحانیت تقابل و معارضه داشته اند؛ راحت طلب ها، متصوفه، باطنی گراها و افرادی که معتقد بودند که ما در حال حاضر وارد قیامت شده ایم و همچنین کسانی که در عصر مشروطه بر پایه تأثیرپذیری از مدرنیته این چهار گروه کلی را تشکیل می دهند.

وی اعتراض متصوفه نسبت به نهاد روحانیت را از چند جهت دانست و گفت: آنان در تفاسیر باطنی، مناسک بیش از حد و مواردی از این قبیل با فقهای ما تعارض داشته اند.

شاکرنژاد گروه پنجم متعارض با روحانیت را شامل افراد معدودی دانست که با رویکرد معنوی به این عرصه ورود داشته اند و تصریح کرد: یکی از گروه های این افراد، آنانی هستند که مبتنی بر آموزه های لیبرالیسم معنویت را تعریف می کنند. 

این استاد معنویت پژوهی با اشاره به معنویت دین خارجی به عنوان یکی دیگر از رویکردهای نهادستیز معنوی افزود: در این دیدگاه از معنویت دین یا آیینی دیگر برای تقابل با اسلام استفاده می شود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامیه بیان داشت: یکی ازین جریانات که از طریق معنویت به مقابله با روحانیت می پردازد، جریان «معنویت عامیانه» است. این جریان با استفاده از آموزه هایی همچون مدیتیشن و انرژی های مثبت و منفی به دنبال عضوگیری و تقابل با روحانیت است.

وی گفت: گروه های معنویت گرای نوظهور، با شعارها و تحلیل های مختلفی به عرصه اعتراضات اخیر در کشور پیوستند. مثلاً برخی از آن ها با شعار خروش زنان، یا ملاک بودن پاکی دل اشخاص و بی نیازی نسبت به شریعت به میدان آمدند. 

شاکرنژاد اظهار کرد: در دهه 1960 جنبشی تحت عنوان نیو ایج یا دوران جدید در آمریکا ظهور پیدا کرد که به عنوان مثال می گفت دین همیشه دارای ابهام بوده، ظاهرگرایی در آن رایج است و خدایان در آن ها از جنس مرد هستند. معتقدان به این جنبش می گویند ما در دوران حاکمیت زنان در عصر معنویت، حاکمیت زندگی روزمره و این جهانی و مادی بودن در عصر معنویت هستیم. تحلیلگران این نوع از معنویت را ساختارگریز می دانند.

وی با تأکید بر اینکه مبارزه با نهاد روحانیت یکی از اصلی ترین محورهای مبارزاتی هواداران معنویت مد نظر جنبش دوران جدید است، اظهار داشت: آنان می گویند زنان ایرانی در حال تحقق بخشیدن به این معنویت هستند و از طریق مقابله با روحانیت به کنار گذاشتن شریعت می پردازند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پایان تصریح کرد: شعار زن، زندگی، آزادی دارای سه عنوان بوده که هر سه این واژگان برگرفته از آموزه های معنویت عصر جدید است و ماهیتا ساختارشکن می باشد.

خاورمیانه؛ امید کشورهای غربی برای ایجاد تنش و اغتشاش

رسول نوروزی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به تشریح موضوع «اعتراض مدنی؛ نظم منطقه ای» پرداخت و گفت: متأسفانه با توجه به داده هایی که رسانه های مختلف به مردم ما القا می کنند، یکی از شبهاتی که در سطح جامعه مطرح است چرایی تبدیل نشدن ایران به کشوری همچون برخی از اعضای اتحادیه اروپا مانند سوئد می باشد.

وی افزود: پاسخ این است که اساساً باید موقعیت و سرگذشت کشور خود را به طور صحیح بشناسیم و ببینیم کدام یک از کشورهای خاورمیانه توانسته به شاخص های اقتصادی کشوری همچون آلمان برسد؟ باید پرسید کشوری همچون عربستان که مشکلی با آمریکا و اروپایی ها ندارد چرا مثلاً سوئیس نشد؟ چرا آلمان نشد؟

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی خاطرنشان کرد: منطقه خاورمیانه از ابتدا دارای منازعات مختلفی بوده و بسیاری از اندیشمندان جهان به این امر معتقدند؛ این اندیشمندان می گویند حتی اگر اسلام هم نبود، خاورمیانه دارای منازعات و مشکلات متعددی بود. 

وی خاورمیانه را دارای شکنندگی هایی دانست و گفت: بازیگران بیرونی به اعتراضات و شکنندگی های داخلی کشورهای خاورمیانه دل بسته اند. باید دانست هیچ تحول داخلی در خاورمیانه وجود ندارد که مورد توجه و دخالت کشورهای بیرونی قرار نگیرد.

نوروزی رسیدن به منازعه هستی شناسانه اعتراض های مدنی برای بازیگران منطقه ای و بیرونی را نقطه اوج آن ها برشمرد و تصریح کرد: در این منازعات گروه های فعال می گویند یا باید من باشم یا تو و این یک رویارویی مبارزاتی و امنیتی را به دنبال دارد.

این استاد روابط بین الملل در پایان با اشاره به تلاش کشورهای منطقه در راستای ایجاد حکومت سلطنتی در ایران، افزود: با توجه به اینکه در کشورهای منطقه خاورمیانه همچون عربستان و امارات، نظام های حکومتی پادشاهی روی کار هستند، تلاش می شود با ترویج شعارهایی همچون «رضاشاه، روحت شاد» برای تشکیل حکومت پادشاهی در ایران و اضمحلال حکومت دموکراتیک جمهوری اسلامی در این کشور اعتراضاتی را ایجاد نمایند.