کتاب «جریانشناسی تفاسیر و برداشتهای سیاسی از قرآن کریم در انقلاب اسلامی»
به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، کتاب «جریانشناسی تفاسیر و برداشتهای سیاسی از قرآن کریم در انقلاب اسلامی» اثر علیرضا دانشیار است که به همت پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تهیه و به همت نشر این پژوهشگاه در 600 صفحه منتشر شد.
رجوع به قرآن در حل مشکلات سیاسی و اجتماعی و بهرهگیری از قرآن به عنوان سند قطعی سازنده و اصلاح کننده جامعه و سیاست همواره از دغدغههای مهم اندیشمندان مسلمان و جریانهای اسلامی، بهویژه در دوران انقلاب اسلامی بوده است.
یکی از تأثیرگذارترین موضوعات بر انقلاب اسلامی، تفسیر سیاسی قرآن است؛ چراکه قرآن همواره به عنوان سرمشق و مبین نوع زندگی سیاسی در الگودهی به جریانهای مبارزه در دوران انقلاب اسلامی قبل و بعد از آن، مطرح بوده است.
در این پژوهش، تفسیر سیاسی چهار جریان عمده نقل محور، قرآن بسنده، اجتهادی – اصولی و رویکردهای تجددگرا به قرآن بررسی شده است. جریانهای معاصر دخیل در انقلاب، از قرآن به عنوان نص معتبرِ تحول آفرین، حرکت ساز و نظام ساز استفاده کرده اند. این رویکردها در نوع تفسیر سیاسی، ویژگی ها، روش های فکریِ تأثیرگذار و قلمرو و گستره آن دارای تمایزند.
هدف این تحقیق، صورت بندی، کاویدن آکادمیک و روشمند جریان های تفسیر سیاسی و نمایندگان فکری آنان، کمک به دانش افزایی، شناسایی و آشنایی با قوت و ضعف ها، کمک به حل معضلات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جریان های تفسیر سیاسی از قرآن است.
این کتاب در شش فصل تألیف شده است؛ در فصل اول، بعد از بحث از کلیات طرح و مفاهیم مرتبط با تحقیق حاضر، چرایی به وجود آمدن تفسیر سیاسی و نیز شیوه و روش تحلیل مطالب و چارچوب تقسیمبندی جریانها بررسی شده است.
در فصل دوم به بررسی تفاسیر و برداشتهای سیاسی جریانهای نقل محور از قرآن در انقلاب اختصاص دارد که دو جریان انجمن حجتیه و مکتب تفکیک در این فصل بررسی شده است. امتداد سیاسی جریانهای روایت محور تفسیرگریز و تفسیرپذیر از موضوعات مهمی است که در این فصل بررسی شده است.
در فصل سوم، تفاسیر و برداشتهای سیاسی جریانهای قرآن بسنده، دو جریان افراطی و اعتدالی (صادقی تهرانی) از قرآن بررسی شده است. گفتی است محور اصلی تفسیر و برداشتهای این جریانها، فقط و فقط قرآن است و از دیگر ادله نظیر رجوع به حدیث و اجماع منع میشود. مسئله دیگر در این فصل، بررسی امتداد سیاسی این جریانهاست.
فصل چهارم تحقیق به بررسی تفاسیر سیاسی جریان اجتهادی – اصولی از قرآن اختصاص یافته است. ویژگیهایی نظیر عقل محوری، تفسیر قرآن به قرآن، رویکرد مثبت به نقش ساختار نظام سیاسی – اجتماعی و حکومت از منظر قرآن و رویکرد حداکثری در نگاه به دین و اسلام و نیز امتداد سیاسی از جمله مباحث این فصل را تشکیل میدهند. شخصیتهای شاخص بررسی شده در این فصل عبارتند از: امام خمینی، علامه طباطبایی، شهید مطهری و آیت الله خامنهای.
فصل پنجم این پژوهش به بررسی تفاسیر و برداشتهای سیاسی جریانهای تجددگرا از قرآن پرداخته است. در این فصل، گونه تفسیر و برداشت سیاسی از قرآن کریم بررسی شده است: 1. تفاسیر و برداشتهای سیاسی کارکردگرایانه از قرآن (یک. تفاسیر و برداشتهای سیاسی علی شریعتی از قرآن. تفاسیر و برداشتهای سوسیالیستی از قرآن، یعنی برداشتهای سیاسی سازمان مجاهدین، گروهک فرقان) 2. برداشتهای سیاسی متأثر از رویکردهای غربی (علمی – تجربی، هرمنوتیکی و نسبی انگار).
در ششمین و آخرین فصل از کتاب حاضر، نیز به نتایج و یافتههای پژوهش اختصاص یافته است.