شماره ۲۶ فصلنامه علمی «مطالعات دفاع مقدس» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، شماره 26 فصلنامه علمی «مطالعات دفاع مقدس» صاحب امتیازی دانشگاه عالی دفاع ملی با مدیرمسئولی عبدالعلی پورشاسب و سردبیری غلامعلی رشید منتشر شد.

این فصلنامه در 8 مقاله و 232 صفحه منتشر شده و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

انعکاس عملکرد سینمای دفاع مقدس در ادبیات علمی؛ مروری نظام‌مند بر آثار علمی- پژوهشی سینمایی دفاع مقدس

حسین شکوهی؛ مهرداد اسکندری

چکیده : سینمای دفاع مقدس از پرمخاطب‌ترین ژانرهای سینمایی است که به سبب اهمیتی که داشته و دارد، توجهات جامعه دانشگاهی را نیز به خود جلب نموده و مقالات علمی در دو سطح پژوهشی و ترویجی در این زمینه نگارش شده است. هدف این مقاله مرور نظام‌مند آثار علمی موجود در رابطه با سینمای دفاع مقدس است و سؤال اصلی مقاله ازاین‌قرار است؛ تحقیقات علمی چه دستاوردهایی در زمینه انعکاس کارکردهای سینمای دفاع مقدس داشته‌اند؟ برای پاسخ به این سؤال از روش مرور نظام‌مند بر ادبیات )منطبق بر بازبینه پریزما( استفاده و ضرورت، سیر تطور، چالش‌ها و موانع، انعکاس عملکرد آثار سینمایی دفاع مقدس در مقالات علمی بررسی‌شده است. بر اساس نتایج این پژوهش، روش جمع‌آوری داده‌ها در مقاله‌های انتخابی اسنادی است. اگرچه این روش تا حدودی جوابگوی نیازهای پژوهشی است، اما، حوزه‌ی سینمای دفاع مقدس نیازمند ابزار مصاحبه، نیز هست. همچنین، بیشتر مقالات ازنظر هدف پژوهش، توصیفی بود که ساده‌ترین و سطحی‌ترین روش پژوهش به شمار می‌آید. در خصوص راهبردهای تحقیق، مطالعۀ موردی و تاریخی زیاد استفاده‌شده است و از راهبرد همبستگی کمتر. عمدۀ پژوهش‌ها از نوع پیمایشی است. همچنین ازنظر محیط پژوهش، بیشتر مقالات به‌صورت کتابخانه‌ای ارائه‌شده است؛ ازاین‌رو، عمدۀ مقالات فاقد یافته‌های مبتنی بر آمار هستند. بنابراین «انعکاس عملکرد سینمای دفاع مقدس در ادبیات علمی » موضوعی است که نیاز به بررسی علمی بیشتری دارد. درحالی‌که سرعت تولید منابع علمی درباره دفاع مقدس علی‌رغم ظرفیتی که دارد در حد مطلوبی نیست و ادبیات کمی درباره عملکرد سینمای دفاع مقدس در ادبیات علمی وجود دارد.

راهکارهای انتقال آموزه‌های فرهنگی دفاع مقدس به نسل‌های‌آینده

جواد خضرایی راد؛ محمدباقر قالیباف؛ علی محمد احمدوند؛ علی اصغر محکی

چکیده :آموزه‌های فرهنگی دفاع مقدس، مؤلفه‌ی محوری و استمرار ‌بخش انقلاب اسلامی است که باید حفظ و بازتولید شود و به نسل‌های بعد انتقال یابد، تا مبنای ارتقاء قدرت ملی، بازدارندگی ملی، پایداری ملی، توسعه بالندگی و از همه مهمتر تجهیز و طی نمودن نقشه راه بلند مدت انقلاب اسلامی باشد. مقاله حاضر، برگرفته از یک پژوهش گسترده با عنوان «طرح راهبردی انتقال آموزه‌های فرهنگی دفاع مقدس به نسل‌های‌آینده»، از مطالعات گسترده اسنادی و میدانی بهره برده است. در این مقاله، مطلوبیت های راهبردی و نیز اولویت‌های اساسی و راهبردی انتقال آموزه‌های فرهنگی دفاع مقدس شناسایی شده، اهداف و راهبردهای انتقال این آموزه‌ها تعیین و نگاشت نهادی انتقال آنها تدوین، و الزامات تحقق طرح راهبردی آنها مشخص شده‌است. این دستاورد، از راه مطالعه اسناد بالادستی؛ فرامین و تدابیر امامین انقلاب اسلامی؛ سندهای راهبردی ایثار، جهاد و شهادت، مطالعه ادبیات نظری و پیشینه پژوهشی موجود، مطالعات تطبیقی، انجام مصاحبه‌های‌ عمیق با 56 نفر از خبرگان (در مرحله اول) و دریافت 40 پرسشنامه از خبرگان برای وزن دهی و سنجش پایای و روایی (در مرحله دوم) حاصل شده‌‌است. پاسخ‌های مصاحبه شوندگان و جواب‌های پاسخگویان به پرسشنامه‌ها، طی چند مرحله، همراه با برگزاری جلسات «گروه کانونی» متعدد، از سوی تیم داوران خبره، تحلیل مضمون، محوربندی و دسته بندی شد.

آینده روابط عراق و آمریکا و سناریوهای احتمالی

اسماعیل احمدی مقدم؛ محمد جعفری؛ غلامرضا سلیمی؛ عبدالجبار الحسینی

چکیده :این جستار به موضوع عراق و ماهیت نگاه آمریکا به آن از رهگذر تکیه بر مؤلفه‌های قدرت این کشور در جهت تحقق اهداف خود در منطقه غرب آسیا به ویژه منطقه خلیج فارس، می‌‌پردازد؛ تا بر این اساس بتوان راهکارهایی برای تغییر این نگاه آمریکا به عراق و عدم پذیرش خواسته‌های توسعه‌طلبانه آن ارائه گردد. اهمیت تحقیق در بررسی و تبیین ماهیت روابط عراق و آمریکا و به تبع آن بحران‌ها و تنش‌های حاصل از آن است که دو طرف موفق به حل آن نبوده‌اند. هدف اصلی جستار بررسی و شناخت دلایل و نقاط ضعفی می‌باشد که منجر به این وضعیت گشته است. نظر به وسعت موضوع ابتدا از روش تاریخی جهت بررسی زمینه‌ها و ریشه‌های تاریخی روابط عراق و آمریکا، بهره بردیم. سپس با تکیه بر روش تطبیقی به مقایسه و بررسی تطبیقی این روابط در دو دوره قبل از سال 2003م و بعد از آن پرداختیم. همچنین با بهره‌گیری از روش توصیفی – تحلیلی به توصیف و تحلیل این روابط اقدام نموده تا در نهایت با تکیه بر روش پیش‌بینی و آینده نگاری احتمالی به ارائه سناریوهای احتمالی برای روابط عراق و آمریکا در پرتو تحولات منطقه و آینده وضعیت عراق در سایه نگاه آمریکا به آن می‌‌پردازیم. یافته‌های تحقیق حاکی از ارائه سه سناریو احتمالی در روابط عراق و آمریکا در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی است. این سه سناریو عبارتند از: نخست: احتمال استمرار سلطه و هژمونی آمریکا، دوم ایجاد تغییر و قطع روابط و سوم: ایجاد شرایطی جهت سازگاری و توازن در این روابط.

تبیین عوامل موثر در آینده پژوهی راهبردی دفاعی

عظیم علیزاده

چکیده :امروزه با توجه به روند شتابان تغییرات محیطی با ویژگی‌های چون ابهام، پیچیدگی، عدم قطعیت و پویایی، بدیهی است تصمیمات در امور دفاعی کشور باید با دقت و در قالب یک فرایند عقلانی و به صورتی هم‌افزا و هماهنگ با یکدیگر اتخاذ شوند. که این امر اهمیت آینده‌پژوهی‌ در حوزه دفاعی را روزافزون می‌نماید تا در محیط‌های مختلف امنیت ملی اعم از همکاری ، رقابت و منازعه و تخاصم ، به بهترین شکل و موثرترین راه از اهداف و آرمان ملی پشتیبانی نماید. در این پژوهش از روش‌های کمی و کیفی(آمیخته ) جهت تحقق اهداف پژوهش، بهره جسته‌ایم. در بخش کیفی، بر اساس مطالعه دقیق تمامی اسناد خارجی و داخلی و مرور نظام‌مند منابع عوامل موثر بر آینده‌پژوهی دفاعی و همچنین انجام مصاحبه‌های عمیق با 12نفر از صاحب‌نظران و خبرگان، تمامی عوامل موثر بر آینده‌پژوهی دفاعی، استخراج شده‌اند. در فاز بعد، به اعتباریابی عوامل موثر بر آینده‌پژوهی دفاعی و تعیین اهمیت آنها به کمک میانگین رتبه‌ی با آزمون فریدمن و با اخذ نظرات 31 نفر از خبرگان مجرب پرداخته شده است. میزان آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی تحقیق به ترتیب معادل 776/. و 787/. می‌باشد. در یافته‌های تحقیق، به رتبه‌بندی عوامل از دیدگاه خبرگان در عامل شناخت محیط بین‌الملل، محیط ملی، حوزه دفاعی و حوزه تخصصی آینده‌پژوهی دفاعی پرداخته شد.

تحلیلی بر حمایت ایدئولوژیک ایران از محور مقاومت اسلامی در غرب آسیا

مجید عباسی؛ فاطمه محمودزاده

چکیده :از دستاوردهای مهم انقلاب اسلامی ایران در منطقه غرب آسیا شکل دادن به هویتی در هم تنیده و تحت عنوان محور مقاومت اسلامی است. قدرت گیری شیعیان در عراق، رشد حزب الله در لبنان، قدرت یافتن انصارالله در یمن، گسترش مبارزات شیعیان بحرین و افزایش قدرت و توانایی گروههای مقاومت فلسطینی از جمله مهمترین آثار تأثیرگذار ایدئولوژی انقلاب اسلامی در این منطقه می باشد. هدف اصلی این پژوهش مطالعه دلایل حمایت ایدئولوژیک ایران از محور مقاومت اسلامی در غرب آسیا است. برای تحقق هدف اصلی پژوهش، سوال اصلی عبارت از این است که دلایل حمایت ایدئولوژیک جمهوری اسلامی ایران از محور مقاومت اسلامی چیست؟ چارچوب نظری پژوهش سازه انگاری و روش تحقیق نیز توصیفی-تبیینی است. یافته های پژوهش نیز نشان می دهد که جمهوری اسلامی ایران به علت هویت اسلامی، رعایت و اجرای اصول و آرمان های انقلاب اسلامی مبنی بر حمایت دینی از مسلمانان، ایجاد ثبات و امنیت در منطقه غرب آسیا، باورها، انگاره ها و ایستارهای مشترک با گروههای مقاومت و همچنین حفظ امنیت و منافع ملی خویش، اقدام به حمایت از محور مقاومت در چارچوب ایدئولوژی انقلاب اسلامی نموده است.

ائتلاف سازی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: از دفاع مقدس تا محور مقاومت.

کیانوش کیاکجوری؛ الماس اسلامی

چکیده : ائتلاف سازی در سیاست خارجی محوری ترین بخشِ دیپلماسی کشورها است. منافع مشترک، تهدید مشترک و ارزش های مشترک زمینه ساز ائتلاف ها هستند. جمهوری اسلامی با آگاهی از تهدیدها، به ائتلاف سازی در سیاست خارجی در دوران دفاع مقدس و محور مقاومت روی آورده است. هدف اصلی درک مؤلفه های ائتلاف ساز برپایه شاخص های هویتی و ایدئولوژیکی برای مقابله با اقتدار قدرتهای بزرگ است. اهمیت موضوع مورد بررسی به درک جدید از توان جمهوری اسلامی برای ائتلاف سازی و ثمرات آن اشاره دارد. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی به دنبال پاسخ به این پرسش است که ائتلاف سازی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس و شکل گیری محور مقاومت چگونه بوده است؟ فرضیه مقاله این است که جمهوری اسلامی ایران با درک منبع تهدیدها به ائتلاف سازی در سیاست خارجی مبادرت نموده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که جمهوری اسلامی در دوران دفاع مقدس از طریق ائتلاف با جنبش های آزادیبخش و کشورهای جهان سوم و باشکل گیری محور مقاومت از طریق ائتلاف سازی با کشورهای عراق، سوریه و بازیگران غیر دولتی توانسته است به گسترش قدرت منطقه ای خود مبادرت ورزد.

تحلیل جایگاه قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در بازدارندگی دفاعی

حسین سوری؛ قاسم رنجبر؛ محمدرضا محمدی

چکیده : بازدارندگی، مجموعه اقداماتی است که یک دولت یا گروهی از دولت‌ها انجام می‌دهند تا تهدیدهای بالقوه یا بالفعل آن‌ها، از انجام عملیات خصمانه علیه منافع ملی آن‌ها یا متحدانشان و یا تشدید جنگ، خنثی شوند. وجود دشمنان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در اطراف جمهوری اسلامی ایران، باعث شده تا ایران با استفاده از منابع قدرت خود در راستای تحقق سیاست بازدارندگی دفاعی سرمایه‌گذاری نماید. استفاده از منابع قدرت سخت در راستای تحقق سیاست بازدارندگی تا حدود زیادی برای افراد شناخته شده است اما اینکه قدرت نرم می‌تواند چه نقشی در بازدارندگی دفاعی جمهوری اسلامی ایران داشته باشد کمتر مورد توجه و مداغه قرار گرفته است. ازاین‌رو با هدف بررسی نقش قدرت نرم در بازدارندگی دفاعی جمهوری اسلامی ایران، و با این فرضیه که قدرت نرم ایران باعث تثبیت و ارتقاء بازدارندگی دفاعی این کشور می‌گردد، محقق در راستای پاسخ به این سؤال برآمده است که «نقش قدرت نرم در بازدارندگی دفاعی جمهوری اسلامی ایران چیست؟». برای پاسخ به این با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و روش موردی – زمینه‌ای، ابتدا به بیان مفهوم قدرت نرم و منابع آن در جمهوری اسلامی ایران پرداخته شده است و سپس به مفهوم بازدارندگی و مؤلفه‌های مرتبط با آن و مشخصه‌های بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران اشاره گردیده است. درنهایت نتایج بررسی موضوع نقش قدرت نرم در بازدارندگی دفاعی جمهوری اسلامی ایران ما را به این امر رهنمون می‌سازد که قدرت نرم از طریق نقش ایفا کردن در تحقق بازدارندگی نرم جمهوری اسلامی ایران، تحقق بازدارندگی همه‌جانبه جمهوری اسلامی ایران، ایجاد شرایط ذهنی بازدارندگی دفاعی جمهوری اسلامی ایران، تحقق راهبردهای بازدارندگی دفاعی جمهوری اسلامی ایران، تحقق اقدامات بازدارنده و تحقق مشخصه‌های بازدارندگی دفاعی جمهوری اسلامی ایران باعث تثبیت و ارتقاء بازدارندگی دفاعی جمهوری اسلامی ایران می‌گردد.

نقشحضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله العالی) در دفاع مقدس در دوران ریاست‌جمهوری(1367-1360)

سید امین حجازی

چکیده :جنگ هشت‌ساله رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، از بزرگ‌ترین افتخارات تاریخ ملّت ایران و نماد ایستادگی و فداکاری عمومی مردم است. آیت‌الله خامنه‌‌ای از نخستین ساعات شروع جنگ تحمیلی تا پایان آن، در سطوح گوناگون سیاستگذاری، راهبردی و تاکتیکی، نقش‌های مهمی را در آن ایفا کردند. نقش آیت‌الله خامنه‌ای در دفاع مقدس را می‌توان به دو مقطع «سال اول جنگ» و «دوران ریاست‌جمهوری» تقسیم کرد. در سال اول جنگ، ایشان به عنوان نماینده امام در شورای عالی دفاع در جبهه‌ها حضور یافتند. در دوره دوم که مقارن با دوران ریاست‌جمهوری ایشان است، به دلیل منع امام خمینی(ره)، امکان حضور ایشان در جبهه‌ها وجود نداشت؛ اما به‌عنوان دومین مقام رسمی کشور، در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با دفاع مقدس نقش داشتند. سوال مقاله این است که نقش‌های عمده آیت‌الله خامنه‌ای در دفاع مقدس در دوران ریاست‌جمهوری چه بوده است؟ فرضیه این است که نقش‌های عمده ایشان، شامل اداره امور کشور به عنوان رئیس‌جمهور، ریاست شورای عالی دفاع، ریاست شورای عالی پشتیبانی جنگ، تمشیت امور ارتش و سپاه و هدایت سیاست خارجی بوده است. تحقیق بر مبنای نتایج، از نوع کاربردی است و اسناد و اطلاعات از منابع معتبر به روش کتابخانه‌ای گردآوری شده است. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش توصیفی تاریخی استفاده شده است.

بررسی تحلیلی معنا و سبک زندگی براساس نظریه داده بنیاد از منظر شهید چمران، شهید صیاد شیرازی و شهید باقری

هدایت الله تقی زاده؛ هوشیار نادرپور

چکیده :انسان مدرن برای گذر از پوچی و کاستن از اضطراب وجودی و دلهره بی معنایی، تلاش زیادی را برای معنادهی به زندگی و به تبع آن ارائه الگویی مناسب برای سبک زندگی انجام داده است. در این میان نوع زندگی شهدای دفاع مقدس می‌تواند الگویی اصیل برای یک زیست معنادار باشد. هدف این پژوهش تحلیل معنا و سبک زندگی شهدای دفاع مقدس از طریق بررسی موردی سه شهید شاخص دفاع مقدس یعنی؛ شهید مصطفی چمران، شهید علی صیاد شیرازی و شهید حسن باقری است. روش بکار گرفته شده در این تحقیق استفاده از نظریه‌پردازی داده بنیاد بوده است. در این روش با استفاده از کنش‌های عملی شهدا در زندگی، الگوی معنابخش وکیفیت سبک زندگی آنها ترسیم شده است. شیوه کار به این صورت بوده است که گردآوری داده‌های مورد نیاز از زندگی این سه شهید و طبقه‌بندی و مفهوم‌سازی داده‌ها و مراحل مختلف کدگذاری انجام گرفته و در نتیجه مشخص‌شده است که آنها در بحث معنای زندگی نگاهی فراطبیعت گرایانه داشته‌اند و در مقوله سبک زندگی، سبک زندگی اسلامی را محور زندگی خویش قرار داده‌اند.

علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره فصلنامه علمی«مطالعات دفاع مقدس» می توانند به نشانی تهران، بزرگراه شهید بابایی (شرق به غرب)، رو‌به‌روی بوستان یاس فاطمی، دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی، پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس شهید سپهبد پاسدار حاج قاسم سلیمانی با شماره تلفن 09127437487 یا به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس  hds.sndu.ac.irمراجعه کنند یا تماس بگیرند.