علامه مصباح جامع ترین عالم اسلامی در عرصه علوم انسانی

به گزارش خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، آیت الله محسن اراکی عضو مجلس خبرگان رهبری، در همایش بین المللی علوم انسانی اسلامی که در تالار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی برگزار شد، شخصیت علامه مصباح را جامع الاطراف دانست و تصریح کرد: مرحوم مصباح یک عارف، عالم دانشمند بسیار خودساخته بود و به اندیشه های جهانی مسلط بود؛ علامه مصباح اهل خدا و پایبند به موازین اسلامی بود که ابعاد شخصیتی گسترده آن از یک همایش فراتر است.

وی در ادامه با اشاره مغالطه غربی ها در علم تصریح کرد: در غرب علم را منحصر در قابل اثبات بودن از طریق حس و تجربه می دانند و نظیر این مغالطه نیز در دوران چالش با تفکر کمونیستی وجود داشت که هم در تأثیر علم و تأثیر وجود بیان می کردند؛ اولین اختلاف ما با علوم انسانی غربی در خصوص تعریف و چیستی علم است که علامه مصباح با مبانی محکمی این مقوله را رد کردند.

عضو مجلس خبرگان رهبری علم را گزاره های قابل اثبات به وسیله برهان و استقراء جامع الشرایط دانست و تأکید کرد: تجربی بودن یا تجربی نبودن در علم بودن یک گزاره اثر ندارد؛ بسیاری از مسائلی که در علوم انسانی مطرح می شود از نظر ما علم نیست زیرا مبتنی بر استقرائات ناقص است و این موارد در علوم انسانی رایج، به صورت فراوان دیده می شود.

وی در ادامه توضیح اختلافات علوم انسانی اسلامی با علوم سکولار غربی اظهار داشت: تعریف انسان و «انسانی بودن یک علم به چیست» دومین چالش ما با مبانی غربی است؛ مرحوم علامه مصباح محور علم انسانی را تفکر و اندیشه انسان می دانستند و من نیز اراده نشأت گرفته از تفکر انسان را محور علم انسانی توصیف کرده ام؛ چون اراده انسان مبتنی بر سنجش و تفکر است.

رئیس مجمع تقریب مذاهب اسلامی رفتارهای ارادی برخاسته از سنجش را علم انسانی عنوان کرد و تأکید کرد: علم پزشکی در خصوص رفتارهای ارادی بحث نمی کند از این رو انسانی نیست هر چند با انسان سروکار دارد.

وی محور علوم انسانی را غیب دانست و تصریح کرد: اگر غیب را کنار بگذاریم نمی توانیم علوم انسانی داشته باشیم؛ غیب برون انسانی و غیب درون انسانی دو حوزه است که باید تشریح شود؛ اگر بخواهیم با ابزارهای حسی به این جهان بپردازیم به نقطه ای می رسیم که از طریق این حواس قابل مشاهده نیست. جهان حس نسبت به جهان غیب قطره ای در برابر دریا است و بسیار محدود است.

آیت الله اراکی ادامه داد: بخش اعظم درون انسان، جهان غیبی درون انسان است؛ جهان محسوس انسان نیز محکوم به جهان غیبی درون انسانی است که تعبیر به روح، نفس و... شده است؛ عواطف، اندیشه و انگیزه ها پشت همه رفتارهای بیرون انسانی قرار دارد و رفتار انسان از غیب درون او نشأت گرفته است؛ نه تنها علوم انسانی اسلامی داریم بلکه باید داشته باشیم.

وی با انتقاد از ایرادهایی که بسیاری در خصوص علوم نقلی گرفته اند، تأکید کرد: بعضی ها معنی نقل را نمی فهمند؛ کسانی به عنوان فیلسوف معرفی شدند که هیچ چیز از فلسفه نمی دانند؛ عقل می گوید خدا هست و آیا کسی می تواند ادعای دانش کند و این نظم عجیب را ببیند و خدا رامنکر شود؛ امتیاز ما این است که نقل ما نقل مستند به عقل است که در مبادی، مقدمات، روش و در استنباط نتایج از مقدمات کاملا عقلی است.

وی در ادامه با بیان اینکه مبانی دینی را با عقل ثابت می کنیم و از این منابع نیز با عقل استفاده می کنیم، بیان داشت: همه چیز علوم ما عقلی است و این معنا در علامه مصباح زیاد دیده می شد؛ در قرن اخیر افراد زیادی فعالیت های ارزنده علمی در علوم انسانی اسلامی داشته اند اما در بین این بزرگانی که در پهنه جغرافیایی اسلامی بودند، بزرگ ترین جامع ترین فرد علامه مصباح است که از نظر روش علمی ورود به این عرصه نیز منحصر به فرد است.

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در پایان علامه مصباح یزدی را پدر علوم انسانی اسلامی عنوان کرد و خاطرنشان کرد: در برابر علامه مصباح با یک مکتب علوم انسانی مواجه هستیم که در همه عرصه های کلان و عرصه خرد علوم انسانی حرفی برای گفتن داشت و مکتب فراگیری ارائه داده است.