آموزه‌های علمی امامی که به‌عنوان شکافنده علوم شناخته می‌شود

از امام محمد باقر (ع) دامنه وسیعی از علوم به جای مانده که هنوز هم بعد از قرن‌ها مورد استفاده اهل علم قرار می‌گیرد. آن حضرت در علم کلام، از مسئله توحید تا مسئله معاد را مورد بررسی و تحلیل قرار داده و به ما آموزش داده‌اند؛ یعنی موضوع توحید، معاد، نبوت، عدل و امامت در تمامی مبانی علم کلام به طور مفصل بیان شده است.

در علم فقه نیز مشاهده می‌کنیم که در کتاب‌هایی مانند وسائل الشیعه، جامع الاحادیث و شرح لمعه از وجود مبارک امام محمدباقر علیه السلام از باب طهارت به اندازه 53 باب فقه از آن حضرت روایاتی وجود دارد؛ یعنی امام محمدباقر علیه السلام از ابتدای فقه که موضوع طهارت، نماز، خمس، زکات، حج، قضا، شهادات و مبانی حقوق تا مباحث دیگر، آموزش‌های تفصیلی فقه را آموزش داده‌اند.

در مجموعه مباحثی که آن حضرت در مدینه مطرح کرده‌اند، یک دوره کامل بحث اخلاقی از ایشان باقی مانده است. در حوزه علم اخلاق نظری روایاتی که مرحوم کلینی در کتاب کافی نوشته است یا مرحوم مجلسی در ده جلد ایمان و کفر بحارالانوار آورده، مشاهده می‌کنیم که یک دوره کامل علم اخلاق نظری از امام محمدباقر علیه السلام وجود دارد.

وقتی روایات در باب عبادات را نیز بررسی می‌کنیم، می‌بینیم که امام محمدباقر علیه السلام دستورات مفصلی در اذکار، ادعیه و علم اخلاق عملی و عرفان عملی ارائه کرده‌اند.

این سیره علمی و سنگ بنایی که وجود مبارک امام محمدباقر علیه السلام بنیان‌گذاری کرده‌اند، اساس مدرسه چهار هزار نفری امام صادق علیه السلام است؛ یعنی مدرسه امام صادق علیه السلام در تداوم مدرسه علمی و فکری است که پدر ایشان فراهم کرده‌اند.

از نظر علمای شیعه، فقیه‌ترین فقهای عالم اسلام را شش نفر می‌دانند: زراره بن اعین، معروف بن خربوذ مکی، بصیر اسدی، فضیل بن یسار، محمد بن مسلم و برید بن معاویه عجلی. نکته قابل توجه آن است که همه این افراد شاگرد امام باقر و امام صادق علیهما‌السلام بوده‌اند.