توسعه قلمرو علوم اسلامی در پنجاه سال گذشته

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، آیت الله اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه کشور، در آیین رونمایی از کتاب «استناد در روش شناخت رجال اسناد» در مدرسه فقهی امام محمد باقر (ع) گفت: برکات آیت الله العظمی شبیری زنجانی در ابعاد مختلف علمی حوزه فراگیر است؛ این اثر نمایندگی از اندیشه این مرجع عالی قدر و نگاه تطبیقی و مصداقی دارد که کاربردی بودن این اثر را نشان می دهد.

مدیر حوزه‌های علمیه کشور با بیان اینکه کتاب «استناد در روش شناخت رجال اسناد» حاصل ممارست چنددهه مولف است، اظهار داشت: برخی از فصول این کتاب بسیار قابل استفاده است و حدود 300 منبع در مصادر آن مورد توجه قرار گرفته است.

آیت الله اعرافی گفت: در پنجاه سال اخیر، حوزه قم در توسعه قلمروهای علوم اسلامی گا‌م‌های خوبی برداشته است؛ چه توسعه در علوم سنتی و کهن و پیشین ما و تلاش در جهت پاسخگویی به نیازهای جدید و چه پایه ریزی شعب و شاخه های جدید.

توسعه قلمروهای علوم اسلامی

وی افزود: اما این توسعه مرزها در چند سطح متصور است: یکی این است که طلاب در حوزه‌ای از حوزه‌های دانشی، مراحلی را طی کنند. که حوزه در درختواره رشته‌های خود به آن توجه کرده است و خروجی این مسیر کارشناسانی در حوزه های دانشی مرتبت با علوم اسلامی هستند.

وی اضافه کرد: اما سطح دوم آن بوده که هر توسعه سطح دانشی به قلب حوزه بیاید و با همان روش و آداب و سننی که در درسهای خارج داریم، مسیر را طی کند که این راه درست توسعه مرزهای علوم اسلامی است؛ باید از رجال و اصول تا فقه جدید و تا تفسیر و کلام باید در فضای مناسبات اجتهادی حوزه قرار گیرد؛ با همان شکل آزاد، قوی، سنن و آدابی که ما از آن بهره برده ایم. البته استفاده از تجارب جدید را نفی نمی کنیم اما با دقت و تاکید بر سنن آزموده شده که توسعه مرزهای علوم اسلامی اگر بخواهد از اعتبار بالابرخوردار باشد باید در آن سطح قرار گیرد.

مدیر حوزه‌های علمیه کشور ابراز کرد: بدون تردید باید به رجال در قلب و متن حوزه به شکل ضمنی در درسهای خارج فقه و به شکل مستقل توجه کنیم و در نظام رشته حوزه و آموزشهای کاربردی نیز همچنین؛ لذا باید فضایی برای مباحث رجالی باز شود؛ اکنون روی طراحی دوره هایی کار می کنیم، در دانشهای درختواره نیز رشته هایی طراحی شده است و علم رجال در متن درس‌ها نیز باید به شکل استقلالی و ضمنی مورد توجه باشد.

آیت الله اعرافی اظهار داشت: اگر بخواهیم به توثیقات خاصه بسنده کنیم، قطعا بسیاری از آثار کلامی، اخلاقی، اعتقادی و فقهی ما از دایره توثیقات خاصه با آن تفسیری که تصدیق «ثقه» را در پی داشته باشد، خارج می شود. لذا همه بزرگان تلاش کرده اند توثیقات عامه و چیزهایی از این قبیل را مطرح کنند، تا مشکل برون افتادن بخشی از آثار را از دایره توثیقات خاصه بیرون بیاورند.

وی اضافه کرد: این کتاب نیز از عهده این موضوع برآمده است؛ البته در بحث‌های رجال باید به تجمیع شواهد بهای اصلی را بدهیم و وقتی پنج تا شش شاهد در جایی جمع شود ممکن است ما را به اطمینان برساند و  اگر در مساله جمع شواهد کار شود، می تواند راه‌های تازه ای را باز کند.

خاندان پیامبر مفسران راستین اسلامند

آیت الله اعرافی در بخشی از سخنان خویش به مسیر پرحادثه اهل بیت علیهم السلام برای تبیین معارف الهی اشاره کرد و گفت: خاندان پیامبر مفسران راستین اسلامند و رسالت اصلی آنان تبیین اندیشه ناب اسلام و معارف راستین این دین است؛ این خاندان همواره در کشاکش حوادث بودند و موانع فراوانی در مسیر تبیین و پایه ریزی تفسیری معارف الهی پیش روی آنان وجود داشت.

وی افزود: پس از عاشورا و داستان غم انگیز و الهام بخش، لازم بود حرکت گسترده ای در ترسیم همه خطوط مکتب انجام شود؛ این مسیر از زمان امام سجاد (ع) شروع و در عصر امامین صادقین (ع) به اوج رسید و بعد امتداد پیدا کرد؛ در این ترسیم تقریبا همه ائمه علیهم السلام، در میدان معرفتی، فرهنگی، دانشی و علمی با چند میدان روبرو بودند که می بایست انظار و نظریات و اندیشه های خاندان پیامبر در مواجهه با این میادین تصویر دقیق یابد.

مدیر حوزه‌های علمیه کشور اولین میدان مواجه را مواجهه عالم اسلام با بیرون از جهان اسلام دانست و اظهار داشت: مانند مواجهه فکری با یونان، باید در برابر اندیشه‌های وارداتی، اندیشه اسلامی با قرائت صحیح خاندان پیامبر تبیین شود؛ این میدان، میدان مواجهه اعتقادی و کلان است؛ میدان دیگر میدان مواجهه با سایر ادیان بود؛ معارف کلامی و اعتقادی باید با قرائت درست تبیین می‌شد.

آیت الله اعرافی با بیان اینکه میدان سوم، مواجهه فرهنگی و معرفتی خاندان راستین پیامبر، با مذاهب و فرق خارج از خیمه تشیع بود، ابراز کرد: اینجا حساسیت بیشتری وجود داشت و مبانی مرتبط با امت اسلام باید ملاحظه می شد و از سوی دیگر این فرقه ها صاحب قدرت بودند.

وی مواجهه و میدان چهارم را مواجهه امامت اثنی عشری با ریزشهای درون تشیع برشمرد و گفت: تقریبا پس از هر امامی، از حضرت امیرالمومنین علیه السلام تا امام عسکری علیه‌السلام شاهد انشعاب و ریزش و انحراف هستیم و گاهی در حیات حضرات شاهد ریزش بودیم که داستان این انشعابات الهام بخش و درس آموز است. 

پایه ریزی و ترسیم خطوط جامع مکتب

مدیر حوزه علمیه قم با بیان اینکه میدان پنجم انحرافاتی است که در درون خود علویون اتفاق افتاد است، گفت: پایه ریزی مکتب و ترسیم خطوط جامع مکتب در مواجهه با این میادین شکل آشکارتری می‌گرفت و بسیاری از احادیث را باید در این فضا ارزیابی کنیم.

وی همچنین ادامه داد: میدان اول و دوم مباحث کلی و اعتقادی است و در میدان سوم مباحث جامع است و تا مباحث مربوط به فرق اربعه شکل می گیرد و حتی مواجهه به فروع می کشد و که در همه جا باید ائمه علیهم السلام نظرات خود را تبیین کنند؛ ترسیم مکتب از مسیرهای دشواری عبور کرد و با مواجهه علمی و معرفتی ائمه در این پنج محور شاهد شکل گیری اصول و ضوابط مکتب هستیم.

آیت الله اعرافی افزود: این مواجهه‌ها در جاهایی به وضوح رسیده است؛ از طرفی دیگر حتما در امتزاجی که جامعه شیعه با جوامع دیگر و اختلاطی که با آن اندیشه‌ها پیدا می کرد، دچار آسیبهایی شده است؛ از این جهت است که این میادین، میادینی است که به شدت و دقت باید مورد توجه قرار گیرد.

آیت الله اعرافی در پایان ابراز کرد: احتمال نفوذی که از طرف برخی جریانها هست، باید مورد توجه باشد. حضرات معصومین (ع) به شدت در این موقعیت‌ها میدان‌داری کرده‌اند و وجه عتاب و خطابهای شدید همین است. یعنی وجه شخصی زودگذر نداشته است.