نگرش‌ها و کنش‌های اجتماعی - سیاسی بانوان محجبه شهر تهران

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، دینداری در جامعه ایران چهره‌های متعدد دارد و یکی از این چهره‌های جدی مسئله پوشش زنان است که در تاریخ معاصر ایران فراز و فرودهایی را تجربه کرده است؛ بیشترین تغییرات در دوره پنجاه‌ساله پیش از انقلاب صورت گرفت و البته پس از انقلاب نیز همچون سایر پدیده‌های متغیر فرهنگی، متأثر از عوامل موافق و مخالف بوده است.

در نیمه سال 1401 و با زمینه‌چینی‌های پیشینی، حجاب زنان در مرکز یک آشوب اجتماعی قرار گرفت که ضرورت توجه را دوچندان ساخت. بر همین اساس مرکز مطالعات فرهنگی تیام وابسته به پژوهشکده کاربردی تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (ع)، یک پیمایش سه‌گانه را تعریف نمود که هر یک متصدی سنجش وضعیت یک گروه از زنان یعنی زنان مکشفه، زنان  کم‌حجاب و نهایتاً زنان باحجاب گردید. 

با لطف ربوبی و پس از اجرای دو پیمایش نخست در انتهای سال 1401 و  نیمه سال 1402 اینک در پایان یک سال کاری و در انتهای سال 1402 کار پیمایش سوم هم به اتمام رسیده که نتایج آن در شُرف آماده‌سازی و عرضه است.

ابعاد پژوهش:
در پیمایش اخیر یکی از اهداف، خوشه‌بندی(گونه‌شناسی) بانوان محجبه است. معمولاً بررسی نگرش‌ها و کنش‌های مذهبی، فرهنگی - اجتماعی و سیاسی به‌شکل گسسته انجام می‌شود درحالی‌که گونه‌های مختلف در تقاطع این عوامل متنوع شکل می‌گیرد. تصور غالب، طیف گرایش‌ها و کنش‌های مذهبی را به‌شکل کلیشه‌ای روی گرایش‌ها و کنش‌های فرهنگی - اجتماعی و نیز سیاسی تطبیق می‌دهد غافل از آن‌که تنوعات بسیاری در این میانه وجود دارد. سنجش وضعیت دینداری در ایران علاوه بر سنجش نسبت افراد با فرهنگ و تمدن غربی نیازمند سنجش نسبت ایشان با اسلام سیاسی و به طور خاص مناسبت آنان با طیف‌های متنوع سیاسی موجود پس از شکل‌گیری نظام جمهوری اسلامی است. ازاین‌رو در پرسشنامه اخیر با لحاظ مقطع زمانی انجام پرسشنامه و نزدیکی به انتخابات مجلس شورای اسلامی، بخشی از سؤالات ناظر به این رویداد و نیز رویدادهای برجسته دیگر سیاسی تنظیم گردید. 

با توجه به فرصت انتخابات مجلس شورای اسلامی، بر آن شدیم که بخش اول داده‌های جمعیت‌شناختی، نگرش‌ها و رفتارهای سیاسی را به‌سرعت در اختیار علاقه‌مندان و تحلیلگران قرار دهیم. امید است که در تحلیل و کنش کنشگران در صحنه انتخابات مؤثر افتد. البته باید در نظر داشت که نتایج باید در پیوستگی با نگرش‌ها و رفتارهای فرهنگی- اجتماعی و نیز نگرش‌های مذهبی و در نسبت با مسئله بنیادین دینداری جامعه ایرانی و خوشه‌بندی دینداران مورد ملاحظه و مطالعه قرار گیرد. از این رو خوشه‌بندی بانوان محجبه، تنها پس از نشر داده‌های مرتبط با نگرش‌ها و کنش‌های فرهنگی- اجتماعی و نیز نگرش‌ها و کنش‌های مذهبی، امکان‌پذیر است.

روش و جامعه آماری:
این تحقیق به دنبال بررسی نگرش‌‏ها و رفتارهای اجتماعی ـ سیاسی بانوان باحجاب شهر تهران است. روش انجام این پژوهش پیمایش است. جامعه آماری آن، بانوان باحجاب بالای 18 سال مناطق 22 گانه شهر تهران و حجم نمونه آماری، 1200 نفر از آنان‌که به‌صورت خوشه‌ای و تصادفی انتخاب شده‌‏اند. بانوان محجبه در این پژوهش افرادی هستند که پوشش سر و گردن را به‌صورت کامل دارند؛ اعم از این که نوع پوشش بدن آن‌‏ها با چادر یا مانتو باشد. همچنین ابزار گردآوری داده‌‏ها، پرسشنامه است. این پرسشنامۀ محقق‌ساخته با جمع‌بندی نظرات اساتید حوزه و دانشگاه و همچنین فعالان اجتماعی از بانوان و آقایان تهیه و تنظیم شده است. به منظور اعتبارسنجی پرسشنامه، پیش‌آزمون با تعداد نمونه 60 تایی از جامعه آماری صورت گرفته و مبتنی بر نتایج پیش‌آزمون پرسشنامه نهایی شده است. میانگین پایایی سؤالات پرسشنامه مبتنی بر آزمون آلفای کرونباخ 0/79 است.

سوالات پژوهش:
این پژوهش به دنبال بررسی تفکیکی سؤالات زیر است:
دلایل انتخاب حجاب توسط بانوان باحجاب چیست؟
نگرش بانوان باحجاب در مورد بانوان کشف حجاب کرده چگونه است؟
نگرش بانوان باحجاب در مورد حجابشان و بانوان باحجاب دیگر چیست؟
میزان تقیدات شرعی بانوان باحجاب به نوع حجابشان چه میزان است؟
سبک زندگی مدرن چه میزان در زیست بانوان محجبه بروز و ظهور دارد؟
خط فکری فمینیسم چه میزان در دیدگاه بانوان باحجاب وجود دارد؟
نظر بانوان باحجاب در مورد مسئولین نظام جمهوری اسلامی چیست؟
دیدگاه بانوان باحجاب درباره روحانیت در جامعه امروز چیست؟
نظر بانوان باحجاب درباره ریشه مشکلات کشور چیست؟
میزان و نوع مشارکت بانوان باحجاب در انتخابات مجلس سال 1402 چگونه است؟
نوع رفتارهای انتخاباتی بانوان باحجاب در دوره ‏های قبل چگونه است؟