انتخابات، آیینه مردم سالاری دینی

به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، انقلاب اسلامی ایران بر 2 رکن امام و امت استوار گردیده است و همین موجب شده تا در هیچ یک از تعاریف متداول غربی نگنجد و ماهیت مختص خویش را داشته باشد. ماهیتی که غرب، گوشه ای از آن را آرمان خویش می پنداشت، امام در ساحتی که حتی عقل های کوته نظر غرب زده توان نظر به آن را نداشت، به آن تحقق و ماهیتی نو به رابطه مردم و حاکمیت و دین بخشید. بررسی تحولات تاریخی معاصر از رخداد های پیش از انقلاب تا حوادث گوناگون پس از آن این نکته را یادآور می شود که علی رغم حرف های مرجفانه، همیشه مردم حاضر در صحنه بوده اند و این مردم هستند که با اراده خویش تاریخ خود را می سازند.

در آزمون ها میتوان ملت ها را شناخت و باید گفت چنین حضور در صحنه ای در تحولات تاریخی جهان اعم از انقلاب ها، جنبش ها و حکومت ها، مختص ملت ایران است که لحظه ای از آرمان های خویش حتی در سخت ترین عرصه ها دست نکشید. همین سبب شده است تا هیچ نظامی مانند انقلاب اسلامی ایران به این اندازه رنگ و بوی مردم و مردمی بودن چه در بدو انقلاب و چه در مراحل مختلف حساس و تاریخی خود نداشته باشد. 

اما نگاه امامین انقلاب اسلامی به مردم با نگاه های نظام های سیاسی سکولار و مشروعیتی که غرب بیان می کند تفاوت ماهوی دارد. در اندیشه رهبر معظم انقلاب مردم نه تنها نقش سیاسی که نقشی الهی در حکومت دارند و «جمهوری اسلامی» نیز دال بر همین معناست.

در اندیشه رهبر معظم انقلاب جمهوری اسلامی دارای 2 بعد اسلامی و مردمی بودن است و این نقش مردمی نه یک امتنان که یک تکلیف  و فرمان الهی برای حاکمیت اسلامی است. ایشان می فرمایند:« من یک عبارتی را یادداشت کرده‌ام از امیرالمؤمنین (علیه الصّلاة و السّلام)؛ ماها روی این جملات نهج‌البلاغه خیلی باید تکیه کنیم، از نهج‌البلاغه خیلی باید یاد بگیریم. این در فرمان امام به مالک اشتر است که به‌غلط به آن میگویند «عهدنامه»؛ عهدنامه نیست، فرمان حکومتی است؛ فرمان امام به مالک اشتر است... یک تکّه‌اش این است که فرمود: وَ اِنَّما عِمادُ الدّینِ وَ جِماعُ المُسلِمینَ وَ العُدَّةُ لِلاَعداءِ العامَّةُ مِنَ الاُمَّة.(۱) «عِمادُ الدّین» یعنی تکیه‌گاه دین. شما جامعه‌ی اسلامی هستید؛ امیرالمؤمنین [این را] به ملّت خودش میفرماید، خطاب به ما هم هست. خیلی خب، جامعه‌ی اسلامی هستید، تکیه‌گاه اسلامتان امّتند، بدنه‌ی مردمند. «جِماعُ المُسلِمین» یعنی آن بدنه‌ی اصلی جامعه، بدنه‌ی اصلی این اجتماع مسلمانی. وَ العُدَّةُ لِلاَعداء؛ «عُدَّة» یعنی ذخیره‌ی روز مبادا؛ آن چیزی که نگه میداریم برای روز مبادا. وَ العُدَّةُ لِلاَعداء؛ این ذخیره‌ی در مقابل دشمن، چه کسانی هستند؟ اَلعامَّةُ مِنَ الاُمَّة؛ یعنی توده‌ی مردم.» [1]

ایمان مردم و بصیرت و صبر بینظیر ملت ایران است که سبب دفع بلایا و خنثی سازی دسیسه ها دشمنان و مستکبرین است و اگر نبود حمایت و حضور مردم در برهه های حساس تاریخی معلوم نبود که مسئولین هرگز نمی توانستند در رویارویی پنجه در پنجه با استکبار جهانی، سربلند خارج شوند. نقش امام در دمیدن روح ایمان و امید در مردم انکار ناپذیر است لذا راز پایداری و ماندگاری این نظام مقدس نیز همین است؛ ایستادن ملت بر آرمان اسلامی خود و همراهی مردم با اسلام. امام خامنه ای می فرمایند:«جمهوری اسلامی هویتی غیر از هویت مردم و ایمان مردم و عزم مردم که ندارد. امروز هم همین جور است. ما کسی نیستیم، ما چیزی نیستیم؛ خدای متعال به وسیله‌ی این مردم و این دلهاست که این نظام را حمایت میکند؛ «هو الّذی ایّدک بنصره و بالمؤمنین» خداوند متعال به پیغمبرش میفرماید که پروردگار، تو را به وسیله‌ی مؤمنین یاری کرد. جمهوری اسلامی امروز هم همین جور است، آن روز هم همین جور بود. ما وسیله‌ی دیگری نداریم؛ وسیله، همین ایمانهای مردم است که از هر سلاحی کارآمدتر است، از هر وسیله‌ای مؤثرتر است. آن روز هم همین جور بود. مردم آمدند این توطئه‌ها را جارو کردند. البته یک توطئه که جارو شد، معنایش این نیست که توطئه تمام شد؛ خوب، دشمن بیدار است؛ یک بازی دیگری، یک توطئه‌ی دیگری، یک ماجرای دیگری. مردم که بیدار بودند، فرقی نمیکند؛ صد تا توطئه هم که بیاورند، مردم در مقابلش می‌ایستند و حرکتشان را هم ادامه میدهند. حرکت عظیم ملت ایران متوقف نمیشود؛ هم پیش میروند، هم در عین حال با معارضه‌ها، با دشمنی‌ها و با مزاحمتها مقابله میکنند. این وضعی بوده است که در این سی سال وجود داشته است.»[2]

رهبرمعظم انقلاب می فرمایند: «چرا جمهوری اسلامی با وجود این همه دشمنی، به سرنوشت نظامها و انقلابهای دیگر دچار نشد؟ علّت چیست و رازش چیست؟ من عرض میکنم راز پُرشکوه و افتخاربخشِ این نظام و ماندگاریِ این نظام همین دو کلمه است: یعنی «جمهوری» و «اسلامی». همراهیِ این دو کلمه با هم؛ و موجودی که از این دو کلمه تشکیل شده، باید هم پایدار بماند؛ هم جمهوری و هم اسلامی؛ مردم و اسلام؛ جمهوری یعنی مردم، اسلامی هم که یعنی اسلام؛ مردم‌سالاری دینی. کار بزرگ امام بزرگوار ما این بود که این فکر را، این نظریّه را -نظریّه‌ی جمهوری اسلامی را- خلق کرد، آن را وارد میدان نظریّه‌های سیاسی گوناگون کرد -که در آن دوره نظریّات مختلف سیاسی، شرقی، غربی در عرصه‌ی مسائل سیاسی و ذهنیّتهای سیاسی با هم برخورد [داشت]- بعد به آن تحقّق بخشید، عینیّت بخشید. صِرف ایجاد یک نظریّه نبود بلکه آن را تحقّق داد و نظام جمهوری اسلامی را به وجود آورد. کار بزرگ امام این است.»[3]

در اندیشه امامین انقلاب، مردم در انتخاب سرنوشت سیاسی خود آزادند و همین معنای مردم سالاری دینی است که امام با انقلاب اسلامی آن را به میان آورد. این مردم هستند که تصمیم می گیرند چه کسی را به عنوان نماینده خود حاکم بر امورات کشور کنند و به کدامین نفکر سیاسی پر و بال دهند. لذا نخستین و اصلی‌ترین کنشگر انتخابات، مردم به عنوان عمود اصلی انتخابات هستند و این حضور به رغم بسیاری از نظامات سیاسی حاکم بر جهان، نه یک امر صوری و تشریفاتی، که واقعی و تأثیرگذار است.

امام خامنه ای میفرمایند:«اینجا مردمند که دارند تصمیم می‌گیرند، مردمند که دارند تشخیص می‌دهند. ممکن است این تشخیص یک جا درست باشد، یک جا غلط باشد - بحث در این نیست - اما تصمیم‌گیر، خود مردم هستند. پشت سر آراء مردم، آراء باندهای قدرت و ثروت و اینها قرار ندارد. در این انتخابات، واقعاً احترام به رأی مردم است؛ احترام به تشخیص مردم است. باید در مقابل این تشخیص تسلیم شد.» [4] 

همچنان که مردم، اصلی‌ترین عامل سرنوشت ساز در انتخابات هستند، اولین منتفع از انتخابات نیز مردم اند چنانچه رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند: «اینکه ما مکرّر دعوت میکنیم مردم را به حضور در انتخابات، اوّلین اثر و نتیجه‌ی این حضور به خود مردم برمیگردد. البتّه با حضور مردم، کشور و نظام جمهوری اسلامی هم امتیازات بزرگی را در عرصه‌ی بین‌المللی به دست می‌آورد لکن آن که اوّل منتفع میشود از این رأی دادن، خود مردمند.» [5]  

خصیصه استثنائی مردم ایران، ایمان و معنویت سیاسی و سنخیت با بنیان‌های اسلام ناب محمدی است. ملت ایران به این مساله شناخته شده است لذا هر چه حضور پررنگ تری در انتخابات داشته باشد، معنویت الهی و سیاسی خود را به جهان عرضه و برای مستکبرین یادآوری کرده است. رهبر انقلاب در این رابطه می‌فرمایند: «آن‌چه ملت ایران همواره و اكنون، از حضور انتخاباتیِ پرشور و بی‌تنش به دست آورده است، تنها نقش‌آفرینی در مدیریت كشور و برگزیدن و بركشیدن خدمتگزارانی تازه‌‌نفس برای دوره‌ئی تازه نیست، بلكه فراتر از آن، نشان‌دادن پختگی و بلوغ سیاسی‌ئی است كه اقتدار ملیِ او را با حكمت و عقلانیت درمی‌آمیزد و او را در افكار عمومی جهان، در رتبه‌ی والائی از عزّت و شكوه می‌نشاند. آنان كه خواسته‌اند با وسوسه‌های خود، این دریادلیِ ستایش برانگیز را برآشوبند و مرجعیت صندوق‌های رأی و چرخه‌ی قانونی آن را نفی كنند، هر بار به‌گونه‌ئی، با سنگر استوار عزم ملی روبه‌رو شده‌اند.» [6]

در اندیشه امامین انقلاب انتخابات پر شور مایه ضمانت و بیمه شدن کشور است. این بیمه شدن رشد عقلی و شرعی مردم و زمینه سازی تحقق تمدن اسلامی را به دنبال دارد. مساله ای شهید مطهری نیز بر آن تاکید کرده و میگوید:«بسیاری از مسائل اجتماعی است که اگر سرپرست های اجتماع افراد بشر را هدایت و سرپرستی نکنند گمراه می شوند، اگر هم بخواهند ولو با حسن نیت (تا چه رسد به این که سوء نیت داشته باشند) به بهانه این که مردم قابل و لایق نیستند و خودشان نمی فهمند و لیاقت ندارند، آزادی را از آن ها بگیرند این مردم تا ابد بی لیاقت باقی می مانند مثلاً انتخابی مانند انتخاب وکیل مجلس می خواهد صورت بگیرد. ممکن است شما که در فوق این جمعیت قرار گرفته اید حسن نیت هم داشته باشید و واقعاً تشخیص شما این باشد که خوب است این ملت فلان فرد را انتخاب کند و فرض می کنیم واقعا هم آن فرد شایسته تر است. اما اگر شما بخواهید این را به مردم تحمیل کنید و بگویید شما نمی فهمید و باید حتماً فلان شخص را انتخاب کنید، این ها تا دامنه قیامت مردمی نخواهند شد که این رشد اجتماعی را پیدا کنند. باید آزادشان گذاشت تا فکر کنند، تلاش کنند، آن که می خواهد وکیل شود تبلیغات کند، آن کسی هم که می خواهد انتخاب کند مدتی مردد باشد که او را انتخاب کنم یا دیگری را، او فلان خوبی را دارد، دیگری فلان بدی را دارد. یک دفعه انتخاب کند، به اشتباه خودش پی ببرد، باز دفعه دوم و سوم تا تجربیاتش کامل شود و بعد آن ملت به صورت ملتی در بیاید که رشد اجتماعی دارد. و الا اگر به بهانه این که این ملت رشد ندارد و باید به او تحمیل کرد، آزادی را برای همیشه از او بگیرند، این ملت تا ابد غیر رشید باقی می ماند. رشدش به این است که آزادش بگذاریم ولو در آن آزادی ابتدا اشتباه هم بکند. صد بار هم اگر اشتباه کند باز باید آزاد باشد.»[7]

بنابراین رابطه نظام و مردم رابطه ای دوطرفه است. پشتوانه نظام مردم و پشتوانه اعتلای ملت ایران، انقلاب اسلامی است. لذا بر همه دغدغه مندان لازم است تا ملت ایران را در تمامی لحظات حساس و تاریخی از جمله انتخابات به اصول بنیادین خویش ارجاع دهند تا مسیر حق روشن گشته و بهترین تقدیرات به دست ملت برای کشور رقم بخورد «وَذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرَىٰ تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ».[8]

[1] بیانات در دیدار مردم قم (۱۴۰۲/۱۰/۱۹)

[2] دیدار مردم مازندران در سالگرد حماسه شش بهمن (06/11/1388)

[3] سخنرانی تلویزیونی به مناسبت سی‌ودومین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه‌الله) (14/03/1400)

[4] بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری (۱۳۸۸/۱۲/۶)

[5] بیانات در گفت‌وگو با خبرنگار صداوسیما پس از شرکت در انتخابات ۱۴۰۰ (۱۴۰۰/۳/۲۸)

[6] متن حکم تنفیذ یازدهمین دوره‌ی ریاست‌جمهوری اسلامی ایران‌ (۱۳۹۲/۰۵/۱۲)

[7] مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج ۲۴، ص ۳۸۹ – ۳۹0 

[8] سوره مبارکه ذاریات، آیه 55