یادداشت اختصاصی؛
تعامل میان‌دینی می‌تواند به صدایی قدرتمند برای دفاع از مظلومان تبدیل شود
پاپ فرانسیس نشان داد کلیسا می‌تواند افزون بر پایبندی به تعالیم دینی، در عرصه اخلاق و مسائل انسانی نیز نقش‌آفرین باشد. اکنون این میراث گران‌قدر، نیازمند توجه و پاسداشت از سوی کلیسای کاتولیک و نیز نخبگان جهان اسلام است.
درگذشت پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک‌های جهان، موجب اندوه برای پیروان کلیسای کاتولیک و افسوس برای تمام کسانی است که به صلح طلبی و روحیه همزیستی او باور داشتند. ضمن ابراز همدردی و تسلیت به جامعه جهانی مسیحیان کاتولیک، امید است مسیر تعامل و گفت‌وگوی میان‌دینی که ایشان در دوران رهبری خود پی گرفت، همچنان تداوم یابد و زمینه‌ساز تقویت تفاهم و احترام متقابل میان ادیان باشد.
پاپ فرانسیس، شخصیتی برجسته و متفکر بود که با نگاهی نو و درکی دقیق از تحولات جهان معاصر، کوشید جایگاه دین را در متن زندگی انسان امروز بازتعریف کند. او بر این باور بود که دین نباید تنها به مسائل انتزاعی و نظری محدود شود، بلکه باید بتواند به نیاز‌های معنوی و اجتماعی بشر پاسخ دهد. از این رو، تفسیر او از مسیحیت، تفسیری انسانی، واقع‌گرا و آکنده از شفقت و رواداری بود.
فرانسیس با نگاهی همدلانه به رنج‌های فرودستان، مهاجران و مظلومان، چهره‌ای از دین را ترسیم کرد که بیش از آن‌که از تریبون‌های رسمی دیده شود، در هم‌سفرگی با انسان‌های رنج‌کشیده معنا می‌یابد. او بر شنیدن پیش از گفتن تأکید داشت و به‌جای تحکیم جایگاه سلسله‌مراتبی کلیسا، بر هم‌نشینی دین با انسان معاصر اصرار می‌ورزید. همین رویکرد سبب شد تا او در جهان پرآشوب امروز، از معدود چهره‌هایی باشد که ندای صلح، کرامت انسانی و گفت‌وگوی ادیان را با جدیت و تداوم پی گرفت.
پاپ فرانسیس با رویکردی انسانی و تعامل‌گرا، نقشی تاریخی در تقریب ادیان ایفا کرد و با دیدار بی‌سابقه‌اش با آیت‌الله سیستانی در نجف، فصل نوینی از گفت‌وگوی اسلام و مسیحیت گشود. دیداری که نه‌تنها در تاریخ تعاملات میان اسلام و مسیحیت ماندگار شد، بلکه الگویی از گفت‌وگوی دینی بر پایه احترام، شناخت متقابل و دغدغه‌های مشترک انسانی را به نمایش گذاشت.
در پی درگذشت پاپ فرانسیس، دفتر حضرت آیت‌الله سیستانی با صدور پیامی، مراتب تسلیت خود را به مناسبت این ضایعه ابراز داشت.
متن کامل پیام آیت الله سیستانی را در اینجا بخوانید!
پاپ فرانسیس در طول دوران مسئولیت خود، با بینشی دوراندیشانه و نگاهی انسانی به دین، کوشید تا فاصله‌های میان ادیان، فرهنگ‌ها و ملت‌ها را کاهش دهد و از ظرفیت‌های مشترک برای ساختن جهانی آرام‌تر بهره گیرد. میراث فکری و معنوی او، سرمایه‌ای گران‌بها برای تقویت صلح، درک متقابل و همزیستی در جهان پرتنش امروز خواهد بود.
هرچند پاپ فرانسیس به‌طور مشخص و صریح از جنایات جنگی رژیم صهیونیستی نام نمی‌برد، اما بار‌ها از رنج مردم فلسطین، به‌ویژه غیرنظامیان، زنان و کودکان، ابراز نگرانی کرد و خواستار پایان خشونت، احترام به حقوق بشر و راه‌حل‌های عادلانه برای مسئله فلسطین شد. او همواره بر اهمیت صلح، گفتگو و کرامت انسانی برای همه طرف‌ها تأکید می‌کرد و از این منظر، مواضعی انسانی و نسبتاً متوازن داشت.
با این حال، با شدت گرفتن نقض‌های گسترده حقوق بشری در غزه، انتظار می‌رود کلیسای کاتولیک و پاپ آینده با صراحت بیشتری در برابر ظلم و تجاوز موضع‌گیری کنند. انتخاب پاپ جدید، فرصتی برای بازنگری در نحوه مواجهه کلیسا با بحران‌های انسانی، به‌ویژه در غرب آسیا، خواهد بود؛ به‌خصوص اگر این انتخاب بر پایه عدالت‌خواهی، کرامت انسان و حمایت از مظلومان انجام گیرد.
با توجه به جایگاه خاص واتیکان و تأثیر بین‌المللی آن، طبیعی است که بازیگران مختلف، از جمله رژیم صهیونیستی، تلاش‌هایی برای تأثیرگذاری بر روند انتخاب پاپ جدید داشته باشند. این تلاش‌ها ممکن است از مسیر‌های دیپلماتیک، رسانه‌ای یا شبکه‌های نفوذ صورت گیرد، تا شخصیتی برگزیده شود که یا در برابر جنایات آن رژیم سکوت کند یا مواضعی همسو با سیاست‌های آن داشته باشد.
با این حال، نباید فراموش کرد که فرآیند انتخاب پاپ در واتیکان پیچیده و چندوجهی است. مجموعه‌ای از کاردینال‌های واجد شرایط در مجمعی موسوم به «کُنکلاو»، پاپ را انتخاب می‌کنند و اگرچه هر یک ممکن است متأثر از گرایش‌های مختلف باشند، اما نمی‌توان این فرایند را به‌طور کامل تحت سیطره یک جریان خاص تفسیر کرد.
در این میان، جهان اسلام نیز می‌تواند، و باید، نقش فعال‌تری ایفا کند؛ نه از باب مداخله در انتخاب رهبر مذهبی مسیحیان، بلکه از منظر مطالبه اخلاقی و جهانی برای عدالت، صلح و مقابله با اشغال‌گری و ظلم. تجربه موفق گفت‌وگوی آیت‌الله سیستانی و پاپ فرانسیس نشان داد که تعامل میان‌دینی می‌تواند به صدایی قدرتمند برای دفاع از مظلومان تبدیل شود.
اکنون نیز، رهبران دینی و نخبگان مسلمان، با حفظ استقلال و کرامت دینی، می‌توانند در مناسبات جهانی حضوری فعال‌تر و مطالبه‌گرانه‌تر داشته باشند تا عدالت و کرامت انسانی، قربانی ملاحظات سیاسی نشود.
انتخاب پاپ جدید، همواره رویدادی مهم در سطح جهانی و در روابط میان ادیان، به‌ویژه اسلام و مسیحیت، به شمار می‌آید. در حالی که پاپ فرانسیس با رویکردی مبتنی بر گفتگو، همزیستی و مسائل انسانی به‌عنوان الگویی ماندگار باقی مانده، پرسش اساسی آن است که آیا رهبر بعدی نیز همین مسیر را ادامه خواهد داد یا خیر.
پاپ فرانسیس نشان داد که کلیسا می‌تواند افزون بر پایبندی به تعالیم دینی، در عرصه اخلاق و مسائل انسانی نیز نقش‌آفرین باشد. اکنون این میراث گران‌قدر، نیازمند توجه و پاسداشت از سوی کلیسای کاتولیک و نیز نخبگان جهان اسلام است؛ تا با تکیه بر آن، مسیر هم‌افزایی ادیان در تقویت صلح، عدالت و کرامت انسانی ادامه یابد.
درگذشت او بی‌تردید پایان فصلی مهم در تاریخ معاصر کلیساست، اما می‌تواند آغازی باشد بر فصلی دیگر از گفتگو و همزیستی، اگر اراده‌ای جمعی برای تداوم آن وجود داشته باشد.
ارسال نظرات