لزوم جهش پژوهشی حوزه؛ از انباشت میراث تا عرضه جهانی با کمک هوش مصنوعی و فقه نظام

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، آیت‌الله علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه کشور در اجلاسیه مدیران و معاونان پژوهش مدارس علمیه قم که در سالن همایش‌های مدرسه معصومیه برگزار شد، با اشاره به فرارسیدن ماه‌های پرفضیلت رجب، شعبان و رمضان گفت: این سه ماه، فرصت‌های درخشانی برای تعالی روح، خودسازی و قرب الهی هستند. باید قدردان این نعمت الهی باشیم و از مائده‌های معنوی آن برای رشد اخلاقی و روحی حداکثربهره را ببریم.

 

 

وی با بیان اینکه بهره‌مندی از این ماه‌های نورانی تنها جنبه فردی ندارد، خاطرنشان کرد: ما اهل حوزه، در کنار خودسازی شخصی، وظیفه هدایت و دستگیری دیگران را نیز بر عهده داریم. مدیران، معاونان و مسئولان حوزه‌های علمیه رسالتی پیامبرگونه و مضاعف در هدایت و راهبری معنوی جامعه دارند و همین امر، مسئولیت آنان را سنگین‌تر می‌کند.

 

آیت‌الله اعرافی افزود: کسی که در جایگاه تربیت و هدایت قرار می‌گیرد، هم فرصت‌های بی‌نظیری دارد و هم با خطرات و آسیب‌های بیشتری مواجه است؛ ازاین‌رو، خودسازی پیش‌شرط دگرسازی و مهار اصلی برای هدایتگری موفق است.

 

 

مدیر حوزه‌های علمیه در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر جایگاه راهبران پژوهش حوزه گفت: مسئولیت پژوهش در حوزه، صرفاً کشف واقعیت‌های علمی نیست، بلکه بیان و اسناد حقایق به خداوند و شارع مقدس است. از این منظر، پژوهش‌های دینی رسالتی هدایتگرانه دارند و بار امانتی سنگین بر دوش پژوهشگران نهاده‌اند.

 

وی تصریح کرد: پژوهش حوزوی باید با دقت روش‌شناختی، عمق علمی و احساس تعهد الهی همراه باشد. کسانی که بدون دقت و پایبندی علمی در ساحت شریعت اظهار نظر می‌کنند، مسئولیت سنگین‌تری در پیشگاه خداوند خواهند داشت.

 

 

عضو شورای نگهبان با اشاره به موقعیت تاریخی اسلام و انقلاب اسلامی تأکید کرد: امروز در میانه یک کارزار بزرگ فکری و تمدنی قرار داریم. به برکت خون شهیدان و راه امام راحل(ره)، فرصت‌هایی کم‌نظیر برای نشر اندیشه ناب اهل‌بیت(ع) فراهم شده است؛ اما در کنار این فرصت‌ها، با چالش‌هایی عمیق و پیچیده نیز روبه‌رو هستیم که پژوهش باید آن‌ها را بشناسد و تحلیل کند.

 

وی افزود: تحقیق و تولید علم باید مبنای اصلی آموزش، تبلیغ و ترویج در حوزه‌های علمیه باشد؛ زیرا پایه هرگونه هدایت و تبلیغ، استواری فکری است و این استواری تنها از مسیر پژوهش عمیق و تولید اندیشه دینی حاصل می‌شود.

 

 

آیت‌الله اعرافی با اشاره به نقش تاریخی قم گفت: امروز حوزه علمیه قم، کانون تولید فکر و پشتوانه فکری انقلاب اسلامی در جهان است. همه فعالیت‌های علمی، فرهنگی و تبلیغی کشور باید از ظرفیت علمی حوزه‌های علمیه بهره‌مند شوند.

 

وی افزود: حوزه‌های علمیه باید پاسخ‌گوی نیازهای بنیادین نظام اسلامی در عرصه‌های حقوقی، قضایی، فرهنگی و گفتمان‌سازی باشند؛ چراکه هیچ نهادی نمی‌تواند به جای حوزه، این مأموریت را به انجام رساند.

 

مدیر حوزه‌های علمیه کشور در پایان تأکید کرد: مسئولیت پژوهشگران و مدیران حوزه نه یک کار اداری، که حرکتی برای هدایت و نجات بشر است. هر پژوهشگر حوزوی باید با نیت الهی، دقت علمی، روش‌مندی و احساس مسئولیت در قبال دین و جامعه به میدان آید؛ زیرا پژوهش در حوزه، به‌معنای سخن گفتن در محضر خداوند است.

 

آیت‌الله اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه کشور، در ادامه سخنان خود، وضعیت فعلی پژوهش حوزه را در مقایسه با گستره نیازهای فکری و تمدنی جهان، نیازمند تحول اساسی و جهش کیفی دانست.

 

 

وی با تأکید بر اینکه تلاش‌های علمی کنونی، هرچند ارزشمندند، اما پاسخگوی عمق “کارزار بزرگ فکری و تمدنی” نیستند، به پیام مقام معظم رهبری اشاره کرد که ظرفیت‌های حوزه را برشمردند؛ ظرفیت‌هایی که بخش عمده‌ای از آن‌ها مستقیماً به حوزه پژوهش بازمی‌گردد.

 

آیت‌الله اعرافی خطاب به فعالان پژوهشی حوزه‌ها فرمودند: «دیگر نمی‌توان به ذخایر هزارساله بسنده کرد. باید تولید علمی جدید صورت گیرد و ذخیره‌سازی علمی مطابق با چرخه شتابان تحولات اجتماعی و فکری انجام شود. پژوهشگران نباید منتظر بمانند، بلکه باید با جدیت و سرعت، الزامات هدایتگری علمی را محقق سازند.»

 

 

مدیر حوزه‌های علمیه، یکی از اولویت‌های اصلی را توسعه «فقه نظام» و «فقه معاصر» برشمرد تا پاسخگوی نیازهای روز جامعه و انقلاب اسلامی باشد. این توسعه باید با حفظ دقت و اصالت فقه جواهری، قلمروهای جدید فقه اسلامی را کشف کند و امکان رشته‌سازی آموزشی در این مسیر فراهم شود.

 

وی همچنین بر لزوم نقد اجتهادی و پژوهشی قوانین و اسناد بالادستی کشور تأکید کرد و گفت: تجربه حوزه در نقد اسناد، مانند قانون جمعیت یا مسائل اقتصادی، باید از رویکردهای صرف فراتر رفته و به تحلیل‌های عمیق فلسفی، کلامی و فقهی مجهز شود. پژوهشگران باید با وسواس علمی، نقدهای مستند و غیرسطحی ارائه دهند تا قوانین کشور دارای پشتوانه اسلامی قوی باشند.

 

 

آیت الله اعرافی در ادامه، بر ضرورت ادغام و توسعه پیوندهای میان فقه با فلسفه، کلام و معارف اسلامی در سطوح عالی تأکید کرد و خبر داد که مصوبات جدیدی در شورای عالی حوزه، مرحله جدیدی از گسترش فقه معاصر را در مقطع درس خارج و تحقیق کلید زده است. همچنین، پژوهش‌های بنیادین در ادبیات اسلامی، تحلیل حروف و معانی که پایه‌های تفسیر و فقه هستند، باید تقویت شوند.

 

 

مدیر حوزه‌های علمیه بر تبدیل هوش مصنوعی(AI) به یک ابزار راهبردی و شریک در پژوهش تأکید کرد و اظهار داشت: امروز هوش مصنوعی می‌تواند تولیدات علمی شما را به‌آسانی از مرزهای زبانی و فرهنگی عبور داده و به عرصه جهانی عرضه کند. ارزشمندی واقعی تحقیق زمانی نمود پیدا می‌کند که بتواند در محافل علمی بین‌المللی دفاع و ارزیابی شود.

 

وی تأکید کرد که پژوهش حوزه باید توانایی پاسخگویی به مسائل ۸ میلیارد انسان را داشته باشد و ساماندهی استعدادها و ارزیابی کیفی فعالیت‌ها، وظیفه اصلی مدیران است تا حوزه بتواند نقش بی‌بدیل خود در هدایت علمی و اجتماعی کشور را ایفا کند.