در سوگ جود و سخا

آخر ماه ذی العقده سال 220 هجری قمری، نهمین پیشوای شیعیان جهان، چشم از دنیا فرو بست و قلب عاشقان خویش را داغدار کرد. امامی که هم در ولادت خویش و هم در شهادت، همگان را متعجب و شگفت‌زده ساخت. ولادتش مایه چشم روشنی پدرش علی بن موسی الرضا(علیه السلام) و خاری در چشم دشمنانش بود.

کسانی که امام هشتم را ابتر می‌خواندند، هماگونه که پیامبراکرم(صلی الله علیه وآله) با ولادت دخترش فاطمه(سلام الله علیها) خیر کثیر یافت و مسرور شد، امام هشتم نیز از ولادت فرزند خویش سرشار از سرور و شادمانی بود.

«حسین ابن‏قیاما» که یکی از سران «واقفیه‏» بود در نامه‏ای ‏به امام رضا(ع) می‏نویسد: «چگونه ممکن است امام باشی! در صورتی‏که فرزندی نداری!» و امام(علیه السلام) پاسخ او را چنین نگاشت: « از کجامی‏دانی که من فرزندی نخواهم داشت؟ چند روزی طول نخواهد کشید که ‏خداوند به من پسری عنایت‏ خواهد کرد که حق را از باطل جدا می‏کند».(1)

هنگامى که «خیزران» به حضرت جواد(علیه السلام) باردار شد، حکیمه دختر حضرت امام موسى کاظم(علیه السلام) به برادرش حضرت امام رضا(علیه السلام) نامه‏اى نوشت و آن حضرت را از این امر مطلع ساخت. امام رضا(علیه و السلام) از علم مخزون و مکنون امامت و از خزانه دانش وصایت، مطلبى فرمودند که عقل را حیران مى‏کند و براى هر بیداردلى، مایه بصیرت است. از جمله مطالبى که ایشان، در پاسخ «حکیمه» نوشتند، چنین بود: «انها علقت یوم کذا من شهر کذا فاذا ولدته الزمیها سبعة ایام؛ او در روز فلان، از ماه فلان باردار شده است، پس هنگامى که تولد یافت، هفت روز ملازم و همدم او باش».(2)

ولادت امام جواد(ع) تمامی شایعات مربوط به امام رضا(ع) راپایان بخشید و دلهره و اضطراب را از میان شیعیان زدود. بدین‏جهت، که امام در حق فرزندش فرمود: هذا الْمَوْلُودُ الَّذِی لَمْ یُولَدْ فِی الْإِسْلَامِ مِثْلُهُ مَوْلُودٌ أَعْظَمُ بَرَکَةً عَلَى شِیعَتِنَا مِنْه‏؛ این مولودی است که برای اسلام(در این زمان)‌ با برکت‏تر از او زاده نشده است.(3)

مولودی که حدود شانزده سال رهبری و امامت ‏شیعیان را عهده دارشد و در این راستا آثاری شگفت از خویش به یادگار گذارد و مکتب‏علمی، اجتماعی شیعه را جلوه خاص بخشید.

شهادت آن بزرگوار نیز پایانی است‏ بر تلاش‌های چشمگیر و پر فروغش، ‏تلاش‌هایی که خلفای بنی عباس و دشمنانش را آنچنان غافلگیر کرد که نتوانستند آن حضرت را تحمل کنند و بدین جهت در صدد شهادت ‏آن حضرت بر آمدند.

امام محمد تقی(علیه السلام) درمیان امامان، جوانترین بود که به شهادت رسید و در لحظه شهادت سن مبارکش به بیست و پنج سال می‌رسید.

به گفته تاریخ نویسان وقتی «معتصم» بعد از «مأمون» خلیفه شد، پس از یک سال و نیم اطرافیانش سخنانى فراوان در مورد آمد و شدهایى که مردم به حضور امام جواد(علیه السلام) داشتند، چیزهایى به وى گفتند و اطلاع دادند که مردم پاسخ مسائل و مشکلاتشان را از امام مى‏گیرند و از این رو، معجزات و نشانه‏هاى امامت حضرتش بسیار گردیده است. این جریان «معتصم» را نگران ساخت به‌طورى که امام را به اجبار از مدینه به بغداد خواست و ایشان را در بیست و هشتم ماه محرم سال 220 هجرى وارد بغداد کرد و یک سال در حبس نگاه داشت و به هیچ کس اجازه ملاقات با حضرت امام جواد(علیه السلام) را نداد. در این مدت به انتظار فرصتى بود تا نقشه‏اش را علیه امام(علیه السلام) عملى کرده، بطور ناگهانى ایشان را به قتل رساند.(4)

سرانجام معتصم به همراه جعفر فرزند مأمون، ام فضل همسر امام را فریفتند و نقشه خویش را عملی ساخته و امام را مسموم کردند.

مسافر از حضرت جواد(علیه السلام) نقل کرده است: فِی الْعَشِیَّةِ الَّتِی تُوُفِّیَ فِیهَا إِنِّی مَیِّتٌ اللَّیْلَةَ ثُمَّ قَالَ نَحْنُ مَعْشَرٌ إِذَا لَمْ یَرْضَ اللَّهُ لِأَحَدِنَا الدُّنْیَا نَقَلْنَا إِلَیْهِ ؛ در همان شبى که از دنیا رفت فرمود: من امشب میمیرم آنگاه فرمود: ما خانواده‏اى هستیم که هر وقت خداوند دنیا را براى یکى از ما صلاح نداند او را بسوى خود می‌برد.(5)

شدت سمّ، یک شبانه‏روز امام(علیه السلام) را آزار داد؛ تا آن که به سال 220 هجرى در حالى که تنها بیست و پنج سال از عمر شریفشان مى‏گذشت، در روز سه‏شنبه دو ساعت از روز گذشته به شهادت رسیدند.(6)

تشییع بسیار باشکوه و با عظمتى از پیکر مطهر حضرت امام جواد(علیه السلام)، انجام شد. شیعیان، ایشان را به مقابر قریش آورده و در پشت مزار جد بزرگوارش حضرت امام موسى کاظم(علیه السلام) دفن کردند.(7)

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الزَّکِیِّ التَّقِیِّ وَ الْبَرِّ الْوَفِیِّ وَ الْمُهَذَّبِ الصَّفِیِّ هَادِی الْأُمَّةِ وَ وَارِثِ الْأَئِمَّةِ وَ خَازِنِ الرَّحْمَةِ وَ یَنْبُوعِ الْحِکْمَةِ وَ قَائِدِ الْبَرَکَةِ وَ عَدِیلِ الْقُرْآنِ فِی الطَّاعَةِ وَ وَاحِدِ الْأَوْصِیَاءِ فِی الْإِخْلَاصِ وَ الْعِبَادَةِ وَ حُجَّتِکَ الْعُلْیَا وَ مَثَلِکَ الْأَعْلَى وَ کَلِمَتِکَ الْحُسْنَى...

پی‌نوشت‌ها:

1- الارشاد، ج 2، ص 227.

2- اثبات الوصیّه، مسعودى، ص 217.

3- کافی، ج 6، ص 360.

4- مناقب ابن شهرآشوب، ج 2، ص 427.

5- الخرائج و الجرائح، ج 2، 773.

6- دلائل الامامه، ص 208.

7- الارشاد،‌ج 2، ص 295./919/ی702/ن