جایگاه امام هادی در انتقال معارف شیعی به ایرانیان

حجت الاسلام مصطفی صادقی، مدیر گروه سیره اهل بیت(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در گفت وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا با بیان انگیزه های حصر امام هادی(ع) از سوی عباسیان گفت: بهانه متوکل حضور امام در پایتخت بود و شاید چنین وانمود می‌کرد که امام در کنار خلیفه باشد، اما واقعیت این است که نامه والی مدینه سبب احضار امام و این سفر اجباری شد.

وی افزود: ابن جوزی از مورخان اهل‌سنت است که کتاب تذکرة الخواص را در زندگی دوازده امام نوشته است در کتاب خود می‌نویسد چون متوکل نسبت به خاندان علی(ع) بغض داشت و مردم مدینه دور امام هادی(ع) را گرفته بودند از موقعیت آن حضرت ترسید به همین دلیل ایشان را به بغداد و سپس سامرا برد.

این پژوهشگر حوزوی خاطرنشان کرد: بنابراین دولت عباسی انگیزه‌ای جز محدود کردن امام نداشت بخصوص که دوره خلافت مأمون و معتصم که معتزلی مذهب بودند به پایان رسیده و دوران اشاعره با متوکل شروع شده بود، به هر حال معتزله به شیعیان نزدیک‌تر و اشاعره دورتر بودند. به همین دلیل سخت‌گیری به شیعیان ، در رأس آنها نسبت به امام هم بیشتر شد.

وی با اشاره به بازداشت یازده ساله امام هادی(ع) افزود: اگر در ظاهر حساب کنیم ممکن است حکومت عباسیان در فاصله انداختن بین امام، دوستان و پیروانش به هدف کوتاه مدتی رسیده باشد ولی دل‌های مردم را نمی‌توان با محدودیت و حصر، از کسی دور کرد به همین جهت در فرصت‌های کوتاهی که امام در میان مردم سامرا ظاهر می‌شد عده‌ای برای دیدار آن حضرت می‌آمدند، از سوی دیگر علویان و در رأس آنها ائمه معصومین(ع) در هر شرایطی محبوبیت خود را در بین مردم داشتند، منظور از مردم معتقدان به آنها نیست بلکه عموم مسلمانان به ایشان علاقه داشتند و نمونه آن، قیام‌هایی است که از سوی علویان بپا می‌شد و عده زیادی با آنها بیعت می‌کردند هر چه معتقد به امامت اهل‌بیت(ع) هم نبودند.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به تاثیر دوران امام هادی(ع) بر گستره جغرافیایی تفکر شیعه و روابط محکم میان شیعیان  و ائمه طاهرین(ع) اظهار کرد: در دوران امام هادی(ع) پراکندگی شیعه و معتقدان به اهل‌البیت(ع) در گوشه و کنار جغرافیان عالم اسلامی زیاد شد، از یک سو در ماوراءالنهر و از سوی دیگر در مصر یارانی از ائمه سراغ داریم؛ بنا براین حضور وکلا و نمایندگان ائمه(ع) در مناطق مختلف در این دوره هم نشان دهنده این گسترش است، البته خصوصیت قم مرکزیت و محوریت تشیع بعد از کوفه بود که کم کم محدثان بزرگی در قم رشد یافتند و تأثیر زیادی در مناطق اطراف یعنی شهرهای ایران داشتند.

وی جایگاه امام هادی(ع) در انتقال معارف شیعی به ایرانیان را تبیین کرد وگفت: اگر به نام راویان حدیث از امام هادی(ع) در کتب رجال شیعه مراجعه کنیم، می‌بینم عده زیادی از آنها دارای پسوند ایرانی مانند فارسی، قمی، رازی، کاشانی، نیشابوری و مدائنی هستند، ارتباط این محدثان با امام چه به صورت مستقیم و چه با واسطه ی وکلا و نواب بهترین راه انتقال معارف شیعی به مردم ایران بود، خاندان مهزیار که اهل خوزستان بودند از این جمله اند که به خانه امام رفت و آمد داشتند.

حجت الاسلام صادقی به هراس دشمنان ازترویج  تفکر مهدوی اشاره کرد و گفت: عباسیان از موضوع مهدویت در شیعه و شخص امام دوازدهم آگاهی‌هایی داشتند و می‌دانستند که شیعه منتظر ایشان بوده  و او را منجی حقیقی می‌داند که با ستمگران مبارزه خواهد کرد، این اطلاعات وقتی با سخنان ائمه(ع) یا شیعیان همراه می‌شد که مهدی شیعه، امام دوازدهم آنان است مراقبت‌های دستگاه خلافت و سخت‌گیری‌های آنان را هم بیشتر می‌کرد.

مدیر گروه سیره اهل بیت(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پایان خاطر نشان کرد: بحث مهدویت منحصر به شیعه یا معتقدان به امامت اهل لبیت نبود بلکه هر از چند گاه عده‌ای به طرفداری شخصی که ادعای مهدویت داشت یا دیگران او را مهدی قلمداد می‌کردند، قیام کرده و دولت عباسی را به مخاطره می‌انداختند از این رو حاکمیت پیوسته مراقب بودو چنین حرکاتی را زیر نظر می گرفت./1323/ت302/ی