هدف تفسیر تطبیقی کشف نقاط اشتراک و افتراق فریقین در تفسیر آیات است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، کرسی نقد و بررسی روش شناسی مطالعات تطبیقی با ارائه حجت الاسلام والمسلمین فتح الله نجارزادگان استاد حوزه و دانشگاه و نقادی حجج اسلام المسلمین محمد صادق یوسفی مقدم رییس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن و سید محمود طیب حسینی عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با دبیری سید علی سادات فخر، به همت پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآنی در سالن شیخ طوسی(ره) این پژوهشکده برگزار شد.

در آغاز این نشست حجت الاسلام والمسلمین نجارزادگان با اشاره به تعریف و قلمرو تفسیر تطبیقی بیان داشت: تفسیر تطبیقی قرآن کریم به معنی کشف، تبیین و ارزیابی نظام مند از دیدگاه های مفسران شیعی و سنی به صورت مقایسه ای است؛ تفسیر تطبیقی قسیم تفسیر ترتیبی یا موضوعی نسیت بلکه زیر مجموعه آنها به حساب می آید.

استاد حوزه و دانشگاه اضافه کرد: بنابر این در تفسیر ترتیبی تمام قرآن کریم یا سوره ای از قرآن کریم و تفسیر موضوعی را می توان به شیوه تفسیر تطبیقی صورت داد؛ دسته بندی دیگری در قلمرو تفسیر تطبیقی وجود دارد که آن را به بررسی تطبیقی مبانی تفسیر فریقین و بررسی تطبیقی مفاهیم تفسیر فریقین دسته بندی می کنند.

ضرورت بحث تفسیر تطبیقی

وی به ضرورت بحث تفسیر تطبیقی اشاره کرد و اظهار داشت: امروزه جهان به دلیل وجود وسایل ارتباطی جمعی همانند دهکده شده که نمی توان حقایق و واقعیات را از دیگران پنهان کرد یا بدون اطلاع درست از دیدگاه مخالف درباره او اظهار نظر کرد زیرا منابع و مدارک در دست همگان قرار دارد و آن را آشکار می سازد.

پژوهشگر قرآنی ادامه داد: در این شرایط با شیوه تطبیقی می توان دیدگاه ها را به صورت واقع بینانه و دید، نقاط قوت و ضعف را شناخت، از دیدگاه حق دفاع معقول و منطقی داشت و مهم تر از همه اتهام ها و تردیدها را زدود و راه کارهایی برای برون رفت از اختلاف ها و اتهام ها ارائه کرد.

حجت الاسلام والمسلمین نجارزادگان در زمینه هدف و رهیافت تفسیر تطبیقی گفت: هدف تفسیر تطبیقی کشف نقاط اشتراک و افتراق فریقین در تفسیر آیات کتاب خدا و دریافت دیدگاه است و رهیافت آن را می توان با رهیافت تقریبی نگاشت که در مقام اتهام زدایی، فرونشاندن اختلاف ها به صورت منطقی و معقول است و بر نقاط اشراک تأکید می ورزد و رهیافت تخریبی نیز می توان داشت که با پررنگ نشان دادن نقاط ضعف مخالف و چالش ها و کتمان پاره ای از واقعیت ها همراه است و منصفانه نخواهد بود.

وی با تأکید بر روشمند عمل کردن در تفسیر تطبیقی، توصیف و ارزیابی را دو محور تفسیر تطبیقی دانست و افزود: محور توصیف، توصیف دیدگاه ها و مبتنی بر دو پایه آگاهی و مهارت ها است زیرا آگاهی از منابع تفسیری و میزان اعتبار هر کدام در حوزه تفسیر فریقین، آگاهی از روش و گرایش منبع تفسیری ومرزبندی نحله های تفسیری شیعه و سنی ضروری است.

استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: در تقسیر موضوعی مهارت تنظیم و دسته بندی دیدگاه های شیعی و سنی به صورت جامع و شامل و کشف نقاط اشتراک و افتراق، تبیین درست از ادله فریقین و کشف ادله مشترک و مختص نیز ضروری است.

مهارت های لازم در تفسیر تطبیقی

وی با اشاره به محور ارزیابی تفسیر تطبیقی خاطرنشان کرد: این محور نیز مبتنی بر توانمندی علمی و مهارتی است؛ اشراف نسبی به معارف قرآن کریم، آگاهی کامل از تفسیر قرآن به قرآن و توانایی در کاربرد آن، دارای جسارت علمی بودن، اشراف نسبی به خطوط کلی دیدگاه های تفسیری فریقین، قدرت نقد و خلاقیت، ضابطه مند ساختن فهم قرآن و تفسیر به رأی برای محقق ضروری است.

پژوهشگر قرآنی ادامه داد: همچنین برای محقق قرآنی آگاهی کامل از مبانی تقسیر شیعی و سنی به ویژه مبانی مختص هرکدام از دو فرقه مانند حجیت عقل تأویلی و عقل عملی و حجیت سیره گفتاری و رفتاری اهل بیت(ع) در تفسیر شیعی و جیت قول صحابه در تفسیر نزد اهل سنت، تحدید دامنه موضوع مرزبندی تفاوت های مبنایی با بنایی و کشف اختلاف های لفظی و اخراج آنها از دایره بحث لازم است.

در ادامه حجت الاسلام والمسلمین یوسفی مقدم رییس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن به بیان نظرات خود پرداخت و گفت: این طرح واره در محورهای هدف، تعریف و رهیافت دارای نقد است؛ در تعریف تفسیر تطبیقی دیدگاه های مفسران شیعه و سنی مطرح شده است بنابراین تعریف جامع نمی باشد زیرا در قلمرو، بحث موضوعات به میان آمده است و موضوعات قرآنی نیز اختصاص به مفسران قرآنی ندارند بلکه افرادی مانند مستشرقان در آن ورود می کنند در حالی که مفسیر نیستند.

وی ادامه داد: در عنوان قلمرو فقط از اصطلاحات، واژه نامه و موضوعات استنتاجی بحث شده است در حالی که مسائل انتزاعی و امروزی مانند مردم سالاری که در قرآن کریم سخنی در زمینه آنها وجود ندارد و می خواهیم حکم آن را از قرآن کریم استخراج کنیم بحث نشده است.

پس از سخنان حجت الاسلام والمسلمین یوسفی مقدم، حجت الاسلام والمسلمین طیب حسینی عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به بیان نظرات خود پرداخت و ابراز داشت: بیان کردن تفاوت های تفسیر تطبیقی و مذهبی ضروری است زیرا بسیاری از تفسیرهای موجود که تطبیقی معرفی می شوند مذهبی هستند.

وی ادامه داد: در تفسیر مذهبی فقط دیدگاه خود مؤلف بیان می شود اما در تفسیر تطبیقی دیدگاه های دو گروه یا تفکر در زمینه مفاهیم قرآنی و نقاط مشترک و افتراق آنها مورد بحث قرار می گیرند به گونه ای که اگر شخص بی طرفی آن را مطالعه کند احساس نمی کند محقق از دیدگاه مورد نظر خود دفاع می کند./1324/پ201/ب1