تحول با نگاهی به تاثیرگذاری در جامعه و انقلابی ماندن

«…..نظام اسلامی از جهات مختلف متکی به علمای دین و نظریه‌پردازان و محققان و دانشمندان حوزه‌های علمیه است. حوزه‌های علمیه هم نمیتوانند بیتفاوت بمانند. حوزه‌ی علمیه، بخصوص حوزه‌ی علمیه‌ی قم مادر این نظام است؛ به وجود آورنده و مولد این انقلاب و این حرکت عظیم است. یک مادر چگونه میتواند از زاده‌ی خود، از فرزند خود غافل بماند، نسبت به او بی تفاوت باشد، در هنگام لازم از او دفاع نکند؟ ممکن نیست. بنابراین نسبت بین حوزه‌های علمیه و نظام جمهوری اسلامی، نسبت حمایت متقابل است. نظام از حوزه‌ها حمایت میکند، حوزه‌ها از نظام حمایت میکنند؛ همکاری میکنند، به یکدیگر کمک میکنند...»  (رهبر معظم انقلاب در دیدار طلاب و فضلا و اساتید حوزه علمیه قم‌ 29/7/89 )

«طبیعت طلّاب، حوزه‌ی علمیّه، طبیعت دین است، طبیعت تبلیغ است، طبیعت قناعت است، طبیعت حضور مرجعیّت است که مرجعیّت خیلی مهم است؛ اینها همه از خصوصیّات حوزه است و همین موجب میشود که پایه‌ی انقلاب در اینجا محکم بشود. اگرچنانچه ما دیدیم تلاشهایی دارد انجام میگیرد برای اینکه از حوزه‌ی علمیّه‌ی قم انقلاب‌زدایی کنند، باید احساس خطر کنیم. عرض من با شما .... این است: اگر دیدید انقلاب‌زدایی دارد انجام میگیرد باید احساس خطر کنید. خب، احساس خطر کردن کافی نیست، باید به فکر علاج بود؛ علاج هم تدبیر لازم دارد، فکر لازم دارد....»  (رهبر معظم انقلاب در دیدار اعضای مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه‌ی علمیه‌ی قم 25 اسفندماه94)

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، انقلابی بودن و انقلابی ماندن از پرتکرارترین کلیدواژه‌های رهبر معظم انقلاب در بیانات یک سال اخیرشان است و باتوجه به اهتمام خاص و همیشگی ایشان به حوزه‌های علمیه که حاکی از عُمق نگاه استراتژیک ایشان به این نهاد و جایگاه سرنوشت ساز آن در نظام اسلامی است، معظم له درباره حوزه‌های علمیه به صورت ویژه بر مسأله انقلابی بودن و انقلابی ماندن، تأکید داشته و دارند.

 ضرورت حراست از هویت انقلابی

ایشان، تقوا، شناخت مبانی انقلاب(دینداری، عدالت، اعتقاد به اسلام ناب در برابر اسلام آمریکایی، حمایت از مظلومان در برابر ظالمان، اعتقاد عمیق به محوریت مردم و اعتقاد به وجود دشمن برای انقلاب و توهم توطئه ندانستن آن)، شناخت وظیفه و عمل به آن و پرهیز از تنبلی، ناامیدی و محافظه کاری را از شاخصه های انقلابی گری و ضرورت توجه ویژه به این شاخصه ها را از این لحاظ می دانند که علت اصلی فشار دشمنان و قدرت‌ها بر ضد ملت ایران، همین خصوصیت انقلابی‌گری ملت و نظام اسلامی است از این رو دائما و به طرق مختلف درصدد از بین بردن این مؤلفه در نظام اسلامی هستند؛ «اگر بخواهیم نظام اسلامی همچنان اسلامی و انقلابی باقی بماند، باید حوزه علمیه انقلابی بماند؛ زیرا اگر حوزه علمیه انقلابی نماند، نظام در خطر انحراف از انقلاب قرار خواهد گرفت».

تولید علم و اندیشه و مدلهای کابردی؛ از کارکردهای حوزه انقلابی

امام خمینی(ره) معمار کبیر انقلاب اسلامی نیز با نگاهی ژرف و دقیق درباره حوزه های علمیه به عنوان نهاد متولی دین در جامعه که رشد یا ضعف ان مستقیما در سرنوشت امت اثرگذار است، معتقدند: «آسیب دیدن بنیان حوزه، نه تنها نـابودی روحانیت را در پی دارد که پیامد و بازتاب آن اسلام و جامعه را نـیـز بـه بـحـران می کشاند». به عبارت دیگر، اگر دین مبین اسلام از مجرای حقیقی خویش یعنی حوزه های علمیه و با اصول و چارچوب های دینی رسیده از امامین صادقین(علیهما السلام) نشر پیدا کند، بی شک اسلامی ناب و خالص، به دور از افراط و تفریط و با محوریت قرآن و عترت را شاهد خواهیم بود که بسیاری از معضلات و کمبودهای جامعه امروز بشری را مرتفع می کند و در غیر این صورت تنها نامی از اسلام باقی مانده و هرانحراف و کج اندیشی به اسلام نسبت داده می شود. بر این اساس، از مصادیق مهم انقلابی‌گری حوزه‌های علمیه، تولید علم و اندیشه و مدلهای کابردی برای مسائل مختلف کشور و جهان اسلام است که می‌طلبد حوزه‌های علمیه ضمن انجام اصلاحات لازم در ساختار خود، آینده پژوهی را به صورت جدی در دستور کار قرار دهند.

حوزه انقلابی حقانیت اسلام را در عمل نشان می دهد

از سوی دیگر باید توجه داشت که جامعه پیش از علم، به اخلاق نیاز دارد و می خواهد حوزه در عمل، صداقت و حقانیت اسلام را نشان دهد؛ چنانکه در طول تاریخ نیز اخلاق نیکوی پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) بوده که سبب پیشرفت اسلام شده است. حجت الاسلام محمدجواد نظافت، مدیر مدارس علمیه حضرت مهدی(عج) مشهد در این زمینه می گوید: «اگر جذبه اخلاق اسلامی نباشد، انتقال سایر آموزه های دین در حجاب قرار می گیرد بنابراین آنچه زمینه نشر معارف اسلام را فراهم می کند، الگوی عملی و اخلاقی بودن روحانیت است. از این رو در شهرهایی که حوزه علمیه وجود دارد نباید این قدر آمار جوانان گرفتار و بزهکار بالا باشد؛  این نشان می دهد حوزه به سراغ جوان نرفته و اهل انس و الفت با جوانان نبوده است. طلاب باید هر جا و مکانی که نیاز شد، غیرتمندانه حضور یافته و از اسلام دفاع کنند است و دغدغه معیشت آن ها بر انجام وظیفه غلبه نکند».

سیاست؛ جزء لاینفک انقلابی گری

گذشته از جنبه های اخلاقی، فرهنگی و تبلیغی، کارکردهای سیاسی اجتماعی نیز از مصادیق غیرقابل انکار انقلابی گری است؛ چنانکه امام در منشور روحانیت می فرمایند «روحانیت باید نبض زمان در دستش باشد پاسخگویی به مسائل مستحدثه کافی نیست. رهبریِ حوادث کند، نه این که آنها یک مسئله سیاسی خرد یا کلان درست کنند، آن وقت ما مجبور بشویم به گونه ای آن راحل و فصل کنیم؛ ما باید نبض زمان را در دست داشته باشیم».

انقلابی بودن به معنای ورود به باندبازی های سیاسی نیست

 آیت الله سید احمد خاتمی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در همین رابطه، ارزش تلقی کردن بریدن از سیاست را یک آسیب جدی برای حوزه می داند و تأکید می کند: «حوزه ای که در آن هر کسی که موضع ارزشی نداشته باشد، با تقوا معرفی کنند و دفاع از ولایت و انقلاب به عنوان تندی و افراطی گری به حساب بیاید، حوزه انقلابی نیست. متاسفانه گاهی حتی در دروس اخلاق همه چیز هست اما حرکت در مسیر ولایت مداری نیست».

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، همراهی با ولایت، گرامیداشت ایام الله و ارتقاء آگاهی های سیاسی بر پایه دیانت و بصیرت را از راهکارهای انقلابی ماندن حوزه معرفی و خاطرنشان می کند: «سیاسی و انقلابی بودن هرگز به معنای ورود به باندبازی های سیاسی نیست؛ حوزه جایگاه منبر و محراب است و نباید ابزار باند بازی های سیاسی باشد». آیت الله خاتمی، تبیین درست استقلال حوزه را از دیگر مؤلفه های انقلابی ماندن حوزه معرفی و تصریح می کند: «متأسفانه امروز عده ای با تفسیر اشتباه از این مسأله، حوزه را به سمت و سوی غیر انقلابی بودن می کشانند؛ در حقیقت حوزه های علمیه  زیر مجموعه دولت و هیچ یک از قوای سه گانه نبوده و مستقل تصمیم می گیرند».

حوزه انقلابی از درگیری مستمر دو جبهه حق و باطل درک عمیق دارد

حجت الاسلام مهدی میرباقری، رییس فرهنگستان علوم اسلامی قم نیز در این زمینه معتقد است: «انقلاب اسلامی در واقع واکنش عظیم مکتب اهل بیت(ع) در مقابل جریان نفوذ و سلطه بوده و درصدد است هویت دنیای اسلام را در مقابل غرب احیا کند. بنابراین انقلاب در این مقیاس، مقابل جبهه تمدن مادی که هدفش سیطره بر جهان و استحاله فرهنگ های دیگر در درون خود است، صف بندی می کند. مسیر این انقلاب هم به تعبیر حضرت امام(ره)، رسیدن به عصر ظهور است بر این اساس می توان گفت در این مسیر، انقلابی بودن حوزه به این است که این میدان درگیری را درک و احساس کند؛ حوزه اگر این درگیری را پذیرفت مأموریت های خود را حول این محور قرار می دهد. در این صورت مقیاس پژوهش، آموزش و تبلیغ به این مقیاس ارتقاء پیدا می کند. یعنی درمیدان فقه، کلام، اعتقادات، فلسفه، حکمت، اخلاق و عرفان در مقیاس ایجاد دولت اسلامی، جامعه اسلامی و تمدن اسلامی تفقه خواهدکرد».

حوزه انقلابی نبض حوادث آینده است

وی اضافه می کند: حوزه انقلابی یعنی حوزه ای که نبض حوادث آینده منطقه و جهان را رقم می زند نه این که دیگران حادثه ها را رقم می زنند این می ایستد، جبهه می گیرد و پاسخ می دهد. می گذارد آنها نظام جهان را تعریف کنند بعد ببیند با فقه باید چکارش کرد؟ حوزه انقلابی یعنی حوزه ای که طرحی می دهد برای این که نظام پولی اسلام، جایگزین نظام مالی سرمایه داری شود، نظام ولایی اسلام جایگزین دموکراسی شود و امثال آن. حوزه انقلابی یعنی حوزه ای که در این مقیاس پژوهش می کند در این مقیاس پژوهشگر می پروراند و بعد هم در همین مقیاس اسلام را ابلاغ می کند. ابلاغ هم تنها ابلاغ به بدنه عمومی جامعه نیست، بخشی از مأموریت حوزه، همکاری پژوهشی با دستگاه های علمی برای تولید علم دینی است.

حوزه علمیه؛ نقطه اتصال رفتار انقلابی به فرهنگ اسلام

رییس فرهنگستان علوم اسلامی قم خاطرنشان می کند: حوزه ای که در این مقیاس پژوهش نکند نمی تواند انقلابی بماند؛ حوزه ای که احساس نکند وارد درگیری عظیم جدیدی شده و این احساس به موضوع کارش تبدیل نشود، حوزه ای که واحد مطالعه اش ایجاد تمدن نیست، نمی تواند انقلابی بماند و در این صورت انقلاب اسلامی هم نمی تواند ادامه پیدا کند چراکه اسلامیت انقلاب به این است که رفتار انقلابی متصل به فرهنگ اسلام شود و نقطه اتصال منطقی اش حوزه علمیه است؛ حوزه است که می تواند با تفقه دقیق، برنامه ریزی حکومت را طراحی و حکومت جدیدی تعریف کند.

رابطه حوزه و نظام، اعتباری نیست

حجت الاسلام حجت گنابادی نژاد، رییس سازمان فرهنگی آستانقدس رضوی و مدیرمدرسه علمیه سلیمانیه مشهد نیز با تأکید بر این که نمی توان نسبت به نظام مقدس جمهوری اسلامی خنثی و بی تفاوت بود، می گوید: «اینکه رهبر معظم انقلاب حوزه را مادر نظام معرفی می کنند برای روشن کردن اصالت و عمق ذاتی این امر است؛ تعامل، تعلق و رابطه حوزه با نظام، اعتباری نیست چرا که حوزه ما نظام ساز شده و نظام هم اسلامی است و طاغوتی نیست؛ نمی شود نظامی متعلق به خاستگاه اسلامی دینی باشد و پایگاهی به نام حوزه داشته باشیم که تعلق خاطر به نظام نداشته باشد .مطابق تعاریف انقلابی گری و با توجه به اینکه مسائل ریز و درشت جامعه به انقلاب گره خورده است، بی طرف بودن در مسائل انقلاب و نظام به معنای نظر منفی داشتن در مورد آن است؛ حوزه و طلبه ای که انقلابی نباشد، نمی تواند هیچ نقشی در جامعه اسلامی داشته باشد».

جای خالی تبیین و گفتمان سازی مطالبات رهبری در حوزه/ اهمیت ايجاد افق فکری برای طلاب و حوزویان

وی با بیان اینکه مسؤولان آموزش مدارس علمیه باید فراتر از دستورالعمل های تعریف شده، فعالیت کنند، ادامه می دهد: «مبنا و ستون انقلاب، باور به نظام اسلامی و ولایت فقیه است. گفتمان انقلاب اسلامی و ولایت فقیه باید در کلاس های درسی رایج شده و ذهن طلبه نسبت به این مسائل باورمند شود. وقتی افق فکری طلبه مشخص باشد و موضع خود را در قبال انقلاب اسلامی به درستی درک کند، در مورد مسائل اجتماعی، شبهات و سایر مسائل موجود در جامعه منفعل و بی تفاوت نخواهد بود؛ ایجاد افق فکری برای طلبه یعنی اینکه او مسؤولیت های بزرگ خود را شناخته و به آن ها پایبند باشد، قلمرو مکتب اهل بیت(ع) را درک کرده و جایگاه خود را در نظام اسلامی و نظام هستی به درستی ترسیم کند.

سه جریان نگران کننده در حوزه

حجت الاسلام گنابادی نژاد درباره خطر جریان های سکولار در حوزه و مصادیق آن ها نیز می کند: «سه جریان مهم زاویه دار با نظام در حوزه وجود دارند که نسبت به آن ها جای نگرانی هست؛ نخست، متحجرین و مقدس مأبان که در قالب شیعه انگلیسی سر در گرو استعمار و پیاده سازی نقشه های آنان دارند یا مانند انجمن حجتیه خواهان دین بدون مسؤولیت در عرصه اجتماع هستند.  دومین جریان که به لحاظ عده کم اما نفوذشان جدی است، معتقدین به تفکر لیبرال دموکراسی و غرب زده هایی هستند که می خواهند با خاستگاه اندیشه لیبرال ایفای نقش کنند و در پی سکولاریزه کردن دین برابر نسخه های غربی و معرفی دین با الگوهای لیبرالی هستند. جریان سوم هم که در درازمدت حاصل تفکرشان به فاصله گرفتن و ضدیت با نظام می رسد، کسانی هستند که از حوزه استفاده ابزاری دارند این در حالی است که به فرموده رهبری، حوزه مادر نظام بوده و تعلق ذاتی، مبنایی و طرفینی بین حوزه و نظام برقرار است».

  تحول و انقلابی بودن؛ رئوس مطالبات رهبری از حوزه

مدیرمدرسه علمیه سلیمانیه مشهد، تحول به منظور نقش آفرینی مؤثر در جامعه و انقلابی بودن را مهمترین مطالبات رهبر معظم انقلاب مطالبه انقلاب از حوزه عنوان و با اشاره به بیانات رهبری در خراسان شمالی و دیدار با مجمع نمایندگان طلاب و فضلای قم درباره اهمیت حوزه و حوزویان، تصریح می کند: «بزرگ ترین اولویت حوزه، انقلابی بودن است و بدین منظور باید چند مورد در دستور کار قرار گیرد که از جمله آنها، توجه به رشد علمی طلاب از طریق اولویت دادن به اساتید انقلابی(به عنوان کسانی که بیشتری نقش را در شکل گیری اندیشه طلاب دارند) است. از سوی دیگر متأسفانه هنوز یک برنامه درسی خوب، مؤثر و متناسب که نیازهای علمی فکری یک طلبه انقلابی را تأمین کند وجود ندارد».

 وی با اشاره به فرازی از آخرین پیام امام خمینی(ره) به بسیج در سال 66 درباره بسیج طلاب و دانشجویان، ادامه می دهد: «دیگر ویژگی حوزه علمیه انقلابی، برخورداری از فرهنگ و روحیه انقلابی است؛ اکنون ضمن حق شناسی نسبت به تلاش های انجام شده باید از مسؤولان سؤال کنیم درباره سازماندهی راهبردی و بسیج حوزه و دانشگاه چه کرده اند».

  نقش طلاب در انقلابی شدن حوزه، جریان سازی است نه ریاست و مدیریت

حجت الاسلام گنابادی نژاد درباره نقش اساتید، طلاب و مسؤولان حوزه در شکل گیری جریان انقلابی در این نهاد، یادآور می شود: نقش نهادهای دینی، برنامه ریزان، مدیران، سیاستگزاران و طلاب حوزه در شکل گیری جریان انقلابی در این نهاد، بسیار مهم و سازنده است. به فرموده رهبری، نقش طلاب، نقش ریاستی و مدیریتی نیست، بلکه جریان سازی است. بر این اساس اگر طلاب در میدان باشند و افق حوزه و طلبه انقلابی را در کنار اساتید دنبال کنند بسیار کارساز خواهد بود.

 شیوه های مقابله با جریان های غیرانقلابی در فضای حوزه

مدیرمدرسه علمیه سلیمانیه مشهد درباره شیوه های مقابله با جریان های غیرانقلابی در فضای حوزه خاطرنشان می کند: «از اقداماتی که در این زمینه باید در اولویت قرار گیرد، اهتمام ویژه نسبت به رشد علمی، پژوهشی، آموزشی و تبلیغی  طلاب انقلابی و اشراف کامل آنان به مبانی اسلام ناب(با شاخصه اندیشه امام و رهبر معظم انقلاب) است چرا که عدم برخورداری طلاب انقلابی از امتیاز علمی لازم، میدان را برای ورود گروه مقابل باز می کند. مادامی که حوزویان نتوانند نقش انقلابی خود را به خوبی ایفا کنند در جلوگیری از سوء استفاده دیگران از ارزشها ناتوان خواهند بود».

  ضرورت ارتقای فرهنگ بسیج و روحیه جهادی میان طلاب

وی، ترویج و تقویت فرهنگ جهادی را از دیگر شیوه های رویارویی با جریانات غیرانقلابی معرفی و اضافه می کند: «اگر پیش از انقلاب و نیز پس از آن، طلاب در کنار امام قرار گرفتند برگرفته از روحیه و فرهنگ جهادی و ایثار و شهادت بود بنابراین باید حتما نسبت به ارتقای این فرهنگ اهتمام داشته باشیم و مسؤولان بازسازی جدی در حوزه مأموریت خود در این زمینه داشته باشند».

 شبکه طلاب انقلابی باید صریح و قاطع نسبت به همه جریانات زاویه دار با نظام باشد

حجت الاسلام گنابادی نژاد، مرزبندی به هنگام با کسانی که فعالیت های غیراصیل و انحرافی( که مورد امضای انقلاب نیست)، دارند را چهارمین راه مواجهه با جریانات غیرانقلابی حوزه عنوان و تأکید می کند: «شبکه طلاب انقلابی باید شبکه ای بهنگام، صریح و قاطع نسبت به همه جریانات زاویه دار با نظام باشد چنانکه در طی تاریخ نیز هر جا طلاب انقلابی به موقع در صحنه بودند موفقیت های خوبی را شاهد بوده ایم».

 موانع تحقق مطالبات رهبری در حوزه

مدیر مدرسه علمیه سلیمانیه مشهد در ارزیابی عملکرد نهادهای حوزوی در پیگیری دغدغه ها و مطالبات رهبر معظم انقلاب معتقد است: «رهبر معظم انقلاب چه در تبیین استراتژی و نقشه راه و چه حمایت های کاری، مالی و مدیریتی، اهتمام فوق العاده ای به مسائل حوزه داشته و دارند اما وضعیت امروز نقطه مطلوب و خوبی نیست که به عملکرد غیرقابل دفاع نهادهای مربوطه و نبود توجه جدی به رهنمودهای رهبری باز می گردد.

  توجه به مسائل ساختاری و سازمانی به جای گفتمان سازی

 از آسیب های موجود این است که مسائل ساختاری و سازمانی در حوزه بیش از آنچه باید مورد توجه قرار گرفته است و در عوض بسیاری از رهنمودهای رهبر معظم انقلاب گفتمان سازی نشده در حالی که آنچه در تحقق مطالبات ایشان در متن حوزه کارساز است، الگوسازی، گفتمان سازی و مطالبه عمومی و جریان سازی است؛  چه خوب بود مدارس، فضلا و محققانی نمونه در تراز اندیشه امام و رهبری داشتیم البته هستند اما در تراز کمی و کیفی مورد انتظار نیستند.

 وجود فاصله میان ارکان اثرگذار حوزه با بدنه آن و نفوذ اشرافی گری

وی، وجود فاصله میان ارکان اثرگذار حوزه با بدنه آن و نفوذ اشرافی گری را از دیگر آسیب ها عنوان و اظهار می کند: «حوزه امروز نسبت به کسانی که دیروز با صراحت به خود اجازه می دادند از رژیم منحوس پهلوی و شاه آن به عنوان شاه شیعه حمایت کنند ولی امروز برای حمایت از نظام، انقلاب و صیانت از خون شهدا و ایثارگری جانبازان و آزادگان، دچار تردید و احتیاط می شوند، بی تفاوت شده است».

شتاب حوزه به سمت انقلابی شدن، خوب اما کافی نیست

حجت الاسلام نصرالله پژمانفر، رییس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی و معاون اسبق آموزش و پژوهش حوزه علمیه خراسان نیز درباره وضعیت کنونی حوزه های علمیه نسبت به شاخص های انقلابی می گوید: «باتوجه به زمان کمی که از پیروزی انقلاب می گذرد، حوزه علمیه شتاب خوبی را در همگامی با انقلاب و تحول تجربه کرده اما هنوز تا حوزه کارآمد و جامع انقلابی که پایگاه پاسخگویی به همه نیازهای بشر در عرصه های معرفتی باشد، فاصله زیادی داریم و بعضا هم زیرساختهای چنین حوزه ای فراهم نشده است».

وی با اشاره به اینکه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، انتظارات از حوزه علمیه به عنوان مرکز تولید مبانی دینی و خاستگاه مبانی نظری بالاتر رفته است، ادامه می دهد: «در این شرایط، حوزه باید از یک سو افراد زیادی را پرورش می داد که از لحاظ کمی نیازهای جامعه را پاسخگو باشند و از سوی دیگر، آن ها را به لحاظ کیفی و متناسب با رشد روزافزون نیازها آموزش می داد که برای حوزه ای که تا آن زمان بیشتر مأموریت خود را در مسائل فردی می دید و به فقه جامع توجه چندانی نداشت، امری بسیار سخت و خطیر و نیازمند برنامه ریزی مشخص بود».

بدنه حوزه جدی تر ورود کند

رییس کمیسیون فرهنگی مجلس همچنین یادآور می شود: «حوزه از لحاظ سیاسی متاسفانه نتوانسته خود را متناسب با انقلاب اسلامی پیش برده و حداقل متون درسی و برنامه های خود را متحول کند به گونه ای که با برخی موقعیتهای اجتماعی فاصله قابل توجهی دارد. ممکن است برخی طلاب جوان امروز پرچمدار حرکتهای سیاسی اجتماعی باشند اما در عرصه های حساس از بدنه غالب حوزه، انتظار ورود جدی تر می رود».

موانع رشد سیاسی حوزه متناسب با انقلاب و پیامدهای آن/دنیا منتظر ما نمی ماند

حجت الاسلام پژمانفر در توضیح علل سرعت پایین تحولات سیاسی حوزه متناسب با انقلاب اسلامی می گوید: «بخشی از این مسأله، مدیریتی و بخشی نیز به دلیل رسوب جریانات انحرافی است که اسلام را وارونه معنا و ورود در عرصه های سیاسی اجتماعی را خلاف شأن روحانیت و متدینان معرفی می کردند». معاون اسبق آموزش و پژوهش حوزه علمیه خراسان درباره پیامدهای عقب ماندگی سیاسی حوزه ها خاطرنشان می کند: «دنیا به ما اعتماد کرده و انتظار دارد از لحاظ مبانی پاسخگو باشیم اگر نتوانیم این انتظار را برآورده کنیم، اینگونه نیست که منتظر ما بمانند و طبعا شاهد رویگردانی از گزاره های دینی و حوزه های علمیه خواهیم بود».

در پایان به برخی اظهارات که در صورت تحقق، نویدبخش آینده روشنی در حوزه است، اشاره می کنیم؛

نمایش توانمندی شیعه در اداره بشر؛ مولفه بارز حوزه انقلابی

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمد واعظ موسوی، رییس انجمن تخصصی تبلیغ و ارتباطات حوزه علمیه معتقد است: «نمایش توانمندی شیعه در اداره بشر از مهمترین مولفه‌های حوزه انقلابی است که رسالت آن بر دوش همه اعم از مسؤولان، استادان، طلاب، فضلا و محققان است ودر این مسیر باید از هرگونه شعارزدگی، برگزاری همایش و کارهای تبلیغاتی صرف پرهیز کرد».

تدوین منشور حوزه انقلابی و حرکت های تحولی در حوزه علمیه خراسان

همچنین حجت الاسلام والمسلمین سیدمصباح عاملی، مدیر جدید حوزه علمیه خراسان، در آیین اختتامیه اجلاس مدیران حوزه های علمیه استان های خراسان رضوی، شمالی و جنوبی، در بجنورد از تدوین منشور حوزه انقلابی و حرکت های تحولی خبر داده و با تاکید بر اهمیت نظام سازی در حوزه گفته است: «در راستای تبیین مسائل مربوط به حوزه انقلابی در جامعه اسلامی و حوزه های علمیه، منشور حوزه انقلابی و حرکت های تحولی در دست تهیه است که به وسیله آن می توانیم نقشه راهی مبتنی بر زیرساخت هایی همچون برنامه جامع و روزآمد، روش مناسب، فناوری پیشرفته و عامل انسانی ایجاد کنیم. در ادامه دروس تحصیلی حوزه های علمیه بازنگری، مدیران و اساتید ساماندهی و مدارس علمیه سطح بندی می شوند./930/503/ب1

زهرا شریعتی