علما در برابر ورود کالاهای خارجی سکوت نکردند

به گزارش خبرگزاری رسا، محمدحسن رجبی دوانی، کارشناس تاریخ امروز در همایش ملی اقتصاد مقاومتی که در سالن‌ همایش‌های صدا و سیما برگزار شد، گفت: با روی کار آمدن قاجارها جنگ های ایران و روس آغاز شد که بنیه اقتصادی ایران را تضعیف کرد. بخش عمده ای از سرزمین های حاصلخیز ایران طی قرارداد ترکمانچای از ایران جدا شد و ایران به روسیه غرامت داد.

وی گفت: در همان زمان تحولات زیادی در اروپا رخ می دهد و انقلاب صنعتی باعث می شود کالاها با کیفیت بالاتر و ارزان تر تولید شود.

وی ادامه داد: ایران با گمرکات اندک کالاهای خارجی را وارد می کرد و به این لحاظ صنایع ایران به سرعت به سمت ورشکستگی رفت. امتیازات زیادی به انگلیس و روسیه و... داده می شود که این امر سبب می شود تولیدکنندگان ایرانی به حاشیه بروند.

وی افزود: علمای ما در مقابل این عوامل سکوت نکردند. به خصوص وقتی سرنوشت مسلمانان را در هندوستان و تاتارستان و... می شنیدند، این مسئله اسباب نگرانی مضاعف آنها را فراهم می کرد.

رجبی ادامه داد: آنها برای اینکه سرنوشت مشابهی برای ایران رقم نخورد دست به اقداماتی زدند که در مرحله اول موضع تحریم بود. صدور فتاوایی در منع منسوجات و کالاهای خارجی و تشویق مردم برای قرضه ملی دادن به دولت، تشویق ایرانی ها به استفاده از تولید ملی و صدور فتاوا از اغلب مراجع در این مورد از این دست بود. بعد از مشروطه نیز مجلس را برای تصویب قانون مناسب در حمایت از تولید ملی ترغیب کردند.

وی در پایان اظهار داشت: اما این تلاش نتوانست به یک حرکت ملی مبدل شود. دلیل آن نیز کیفیت برتر و قیمت ارزان کالاهای خارجی و حق گمرک پایین این کالاها بوده است. عادت تدریجی مردم به استفاده از کالاهای غربی، فقدان قوانین حمایتی از تولیدات ملی از دیگر عوامل عدم توفیق این حرکت ملی بود.

همچنین در این همایش مجید تفرشی کارشناس تاریخ در مورد اسناد بین المللی نهضت تنباکو گفت: مسئله نهضت تحریم تنباکو به این دلیل که خیلی زیاد مطرح شده تا حدی لوث و قربانی شده است. به دلیل تکرار خیلی ها فکر می کنند این موضوع ارزش کار علمی ندارد و به غلط تصور می شود هیچ کار نشده ای در مورد آن نیست.

وی ادامه داد: در حدود ۵۰ تا ۶۰ سال اخیر اکثر کارهایی که در ایران در این موضوع شده با توجه به منابع داخلی بوده است. از این حیث توجه به منابع بین المللی نباید مغفول بماند. من حدود سی هزار برگ را در منابع بین المللی در مورد تحولات دوره قیام تنباکو ناظر سال ۱۸۹۰ تا ۱۸۹۲ میلادی بررسی کرده ام.

وی افزود: یکسری از منابعی که من بررسی کردم در منابع داخلی یافت نمی شود؛ مثلا گفتگوهای دربار با غربی ها یا گفتگوی سفرا و جزییات مذاکرات و چانه زنی ها و یا کارشکنی هایی که غربی ها انجام می دانند.

تفرشی ادامه داد: در مورد نهضت تحریم تنباکو در داخل حکومت به خصوص در شهرهایی مانند مشهد و یا شهرهای شمالی و جنوبی مطالب کمتری وجود دارد. ما در مورد کمپانی رژی و مسائل داخلی آن هیچ نمی دانیم.

وی گفت: در یک چارچوب ملی در مورد نهضت تحریم تنباکو تا حد زیادی خوب کار کرده ایم ولی در ابعاد منطقه ای و بین المللی چه از حیث تاثیرگذاری و چه از حیث تاثیرپذیری خیلی کم اطلاعات داریم.

وی ادامه داد: هنوز فضا برای کار علمی جدی در مورد دوران نهضت تحریم تنباکو وجود دارد. مثلا مسئله نهضت تنباکو و تاثیرگذاری و تاثیرپذیری آن بر هند و افغانستان از جمله این موضوعات است.

مجید تفرشی گفت: در مسئله نهضت تنباکو سه عنصر سانسور، فقدان شفافیت و حسابرسی باعث خسارت به ایران از سوی غربی ها شد. در نهضت تنباکو ما برای اولین بار شاهد قیام در دوران مدرن بودیم که هم هدفمند بود و هم توانست به نتیجه برسد و به طور راهبردی منافع کشور را تامین کند.

وی در پایان اظهار داشت: البته در مورد بررسی منابع بین المللی باید به این نکته توجه داشت که اسناد بین المللی به هیچ وجه وحی منزل نیستند و اشتباه و غرض ورزی در آن وجود دارد./807/101/ب1