13 گام تا تولید و اشتغال پویا

«اقتصاد مقاومتی؛ تولید و اشتغال»  عنوانی است که از سوی مقام معظم رهبری برای سال 1396 انتخاب شد، این شعار دقیقا بر اساس نیاز امروز کشور آن هم از سوی بالاترین شخصیت سیاسی و دینی جمهوری اسلامی ایران اعلام شده است؛ از این رو ضروری است ابعاد، ریشه‌ها و مولفه‌های فرهنگی این مفهوم به درستی از سوی مدیران و اقشار مختلف مردم فهم شده و در جهت تبلیغ و اطلاع رسانی و فرهنگ سازی صحیح آن اقدام شود.

بی تردید دریافت‌های علمی و اندیشه‌ای شعار سال بر عهده نخبگان حوزوی و دانشگاهی است که شایسته است پژوهش‌ها و تحقیق‌های کاربردی در این بخش صورت گیرد.

در  نوشتار ذیل به برخی از مولفه‌های تحقق اقتصاد مقاومتی؛ تولید و اشتغال جهت بحث و بررسی و تأمل بیشتر اشاره می شود.

گام اول: ضرورت پردازش مفهوم متعالی اقتصاد مقاومتی

مسئولان کشور باید فکری اساسی برای اقتصاد مقاومتی بکنند، تکرار نامگذاری چند سال متمادی از سوی مقام معظم رهبری نشان می دهد که اقتصاد مقاومتی آن گونه که شایسته و بایسته بوده است محقق نشده است. اقتصاد مقاومتی فراتر از نام گذاری و شعاردادن ها و نصب بنر و تابلوها و ... که به جای خودش برای فرهنگ سازی امری لازم است باید توسط مسئولان کشوری و استانی، برنامه ای عملیاتی و اجرایی شود. نخبگان وظیفه دارند تا مفهوم متعالی اقتصاد مقاومتی را ریز پردازش کرده و برنامه های مشخص و زمان بندی شده از آن استخراج کنند.

گام دوم: نهادینه سازی فرهنگ کار

امروز باید فرهنگ کار به عنوان یک فرهنگ متعالی در جامعه شناسانده شود. در این مسیر باید دوستان حوزوی با تمام ابزارها و به خصوص در گروه های تبلیغی مشغول به کار شوند.

در ادبیات دینی کار و تلاش برای امرار معاش خانواده بسیار با فضیلت شمرده شده است؛ در مبانی فقهی نیز توصیه شده است که کسی که بتواند به گونه ای کار کند که علاوه بر مایحتاج خانواده، وسایل راحتی خانواده را هم مهیا کند این امر در پیشگاه خداوند پسندیده است.

اگر سوال شود که چقدر این فرهنگ در میان مردم وجود دارد، می توان پاسخ داد که این فرهنگ خیلی کم میان توده های مختلف مردم جا افتاده است و یکی از نشانه های آن عار دانستن برخی کارها برای افراد تحصیل کرده است و دیگری برخی گفته های رایج مردم که همیشه از کار خود گله می کنند و در خانه می گویند که من از صبح تا بوغ ... کار می کنم. به نظر می رسد چون این باورهای ایمانی و دینی به کار کم است، کار برای برخی مردم سخت شده است. در صورتی که حداقل کارکردن این است که فرد برای تأمین معاش خانواده خودش در حال تلاش است و کوشش می کند تا به مال حلال برای ارتزاق خانواده و فرزندان دست یابد.

گام سوم: تضعیف سازی زهد غیر اسلامی

فرهنگ کار و تلاش در روایات به گونه ای است که ائمه معصومین(ع) خود در زمین و باغ کار می کردند و عرق می ریختند و به این افتخار می کردند.

بسیاری از پیامبران دامداری داشته و چوپانی کرده اند. چرا کمتر این موارد را به مردم گفته ایم. در فرهنگ تبلیغی حوزه های علمیه امسال باید یک تحول راه بیفتد و مردم را نسبت به آموزه های ارزشی کار و تلاش و شغل آشنا تر شوند.

باید مردم بدانند که چگونه می توانند با کار کردن، رضایت خلق خدا و خدا را به ارمغان بیاورند. متاسفانه فرهنگ زهدورزی افراطی صوفیانه‌زده در برخی مردم رسوخ کرده است و تصور می کنند که اگر کار کنند در واقع دارند دنبال دنیا می روند.

باید برای برداشتن فرهنگ های غلط مسلط بر افکار برخی مردم برنامه ریزی جدی شود. این مثل این می ماند که برخی از معنای توکل هم سوء برداشت دارند و به جای تلاش کردن منتظر امدادهای الهی هستند. امداد الهی و توکل صحیح است؛ اما باید بدانیم که طبق آیه قرآن خداوند مسیر هیچ قومی را تغییر نخواهد داد مگر اینکه خودشان اقدام کنند.

گام چهارم: وجدان کاری در ادارات

مقام معظم رهبری هم در بیانات ابتدای سال 1396 علاوه بر دولت که وظیفه دارد توسط مکانیسم ها و ساختارهای موجود مثل شورای عالی اشتغال و ... کار آفرینی کند، مردم را هم مورد خطاب قرار دادند و با ظرافت تمام آسیب شناسی فرهنگ عمومی هم کردند.  

برخی بارورهای غلط جامعه باید اصلاح شود؛ واقعا چرا برخی آدم ها که در جامعه ما کمتر کار می کنند از آدم های پرکار احترام و ارزششان بیشتر است.  چرا ریسک پذیری جامعه ما این قدر کم است؟ چرا منتظریم یک نفر کار کند و اشتباه کند و آن را چماق بر سر او کنیم؟ چرا به کارآیی کمتر توجه داریم؟ چرا باید کم کاری و از زیر کار دررفتن در برخی ادارات و مشاغل جزء افتخارات شمرده شود و بگویند فلانی آدم زرنگی است.

توجه به شرع و اخلاق نشان دهنده این است که چقدر انسان باید در کار اداری و سایر امور متوجه امور باشد و خدای نکرده با غفلت یا کم کاری موجب تضییع حقوق دیگران نشود. به فتوای مراجع معظم تقلید حتی قرآن خواندن  سر کار در صورت داشتن کار موظف جایز نیست و حتی مقام معظم رهبری برای نماز جماعت در ادارات زمان محدودی را مجاز اعلام کرده اند.

گام پنجم: ایجاد پیوست اجتماعی برای رشته های دانشگاهی

اینکه هر روز در کنار خودمان، جوان هایی را ببینیم که توانایی و تحصیلات کافی دارند؛ اما زمینه برای مشغول شدن در کاری را ندارند، درد آور است. اشتغال در حوزه های مختلف نیازمند دانش کاربردی است و متاسفانه جامعه علمی و دانشگاه و محافل آکادمیک ما در حوزه پرورش کارشناسان در حوزه های عملیاتی و کاربردی نقص دارد.

دانشجو با یک سری تئوری و نظریه و فرضیه آشنا می شود و نمی تواند آنها را در یک بستر اجتماعی پیاده کند. رشته های علمی که باید پیوست اجتماعی داشته و ناظر به نیازهای روز باشند با مشکل مواجه هستند و اساسا برخی گرایش ها و رشته های هدف واضحی ندارد که می خواهد کدام مشکل جامعه را حل کند و دانشجوی فارغ التحصیل آن در کجای گردونه اشتغال جامعه می تواند نقش ایفاء کند.

گام ششم: فرار از اقتصاد نفتی

پرهیز از اقتصاد نفتی، خام فروشی، افزایش صادرات غیر نفتی و کاهش واردات به خصوص در حوزه محصولات استراتژیک و محصولات تزئینی و تشریفاتی و مجلل از امور مهمی است که باید در نگاه به اقتصاد مقاوم لحاظ شود. متاسفانه ما به اقتصاد نفتی عادت کرده ایم و تلاش نکرده ایم روی پای خودمان بایستیم و به دلیل برخورداری از منابع سرشار زیر زمینی، کمتر به تولید و فراوری محصولات حرکت کرده ایم.

گام هفتم: حذف سیاست های اقتصاد لیبرالی

پرهیز از افتادن در دام سیاست های اقتصادی لیبرالی و انگاره های توسعه محور مدرن که نگاه به بیرون را راه علاج مشکلات کشور می دانند اشتباهی بزرگ است که می تواند به نادیده گرفتن ظرفیت های داخلی منجر شود.

اقتصاد بازار آزاد و باز کردن دروازه های تجارت جهانی به سوی کشور حتما باید با برنامه ریزی دقیق و هوشمندانه و پس از ایجاد زیر ساخت های لازم و یا پس از طی پروسه های تحقیقی لازم صورت بگیرد، باید در این حوزه از کارهای هیجانی و برخوردهای سیاسی پرهیز شود.

گام هشتم: صدور انقلاب با پیام استقلال اقتصادی

با انقلاب اسلامی، استقلال سیاسی ایجاد شد و امروز نوبت رسیدن به استقلال اقتصادی است البته استقلال به معنای بسته شدن واردات نیست بلکه به معنای رد و بدل شدن و ایجاد موازنه اقتصادی و از بین رفتن شکنندگی اقتصادی است. همان گونه که استقلال سیاسی به معنای از بین رفتن تعامل سازنده با سایر کشورها نیست؛ باید به مساله صدور انقلاب در کنار استقلال همه جانبه هم توجه داشت.

گام نهم: توجه به زنجیره رسیدن به اقتصاد سالم و پویا

کار کردن، اجتماعی بودن، شغل و ازدواج و  فرزند آوری و استقلال و اقتصاد مقاومتی یک زنجیره متصل به هم است که برای رسیدن به اینها باید برنامه ریزی کنیم. باید تلاش کنیم تا حیات اقتصادی ما حیات فرهنگی و شادابی اجتماعی را ثمره بدهد.

نکته مهم تر این است که اینها همه باید به موازات هم حرکت کند و یکی فدای دیگری نشود و خدای نکرده فرهنگ فدای توسعه نشود و توسعه ناپایدار را موجب نشود که خود آسیب زا است.

گام دهم: ضرورت هوشیاری رسانه ها

راه اندازی شغل و فرهنگ سازی برای تولید ملی و رسیدن به اقتصاد مقاومتی باید مبتنی بر فرهنگ سازی همزمان فرهنگ قناعت است. مصرف زدگی و رفاه طلبی افراطی ضربه مهلکی بر جامعه ما است که باید به گونه ای دقیق درمان شود. رسانه های دیداری و شنیداری و بر خط و مکتوب باید متوجه این داستان باشند که رپرتاژ آگهی هایشان به مصرف زدگی دور تند ندهد.

گام یازدهم: دیده شدن توان اقشار کم درآمد و آسیب پذیر

باید افراد جامعه را توانمند کنیم و برای افراد سالخورده و اقشار آسیب پذیر مثل زنان بی سرپرست تمهیدات لازم را بیندیشم زیرا بی تفاوتی به این اقشار خودش می تواند آسیب های بیشتری به جامعه وارد کند و ابعاد خطرناک فکری و فرهنگی و اجتماعی و به تبع اقتصادی داشته باشد.

بیان این نکته لازم است که بسیاری از افراد کم توان جامعه هم در صورت برنامه ریزی می توانند وارد پروسه اشتغال شوند به عنوان مثال برخی افراد کم بینا یا افراد دارای معلولیت هستند که امروز در برخی کارگاه ها مشغول به کار شده اند و مسئولان آن کارگاه هم از خدمات و برخی تخفیف ها بهره مند می شوند. این یعنی دولتمردان باید در راستای تسهیل اشتغال برنامه ریزی کند.

گام دوازدهم: آموزش و پرورش مهد فرهنگ سازی برای آینده روشن اقتصادی

نقش مدارس در فرهنگ سازی اشتغال باید جدی تر گرفته شود. اینکه کودکان و نوجوانان چگونه در فرایند آموزش های مستقیم یا غیر مستقیم با فرهنگ کار و اشتغال و خرید تولید ملی آشنا می شوند نیازمند برنامه ریزی جدی دست اندرکاران امر است.

گام سیزدهم: ممنوعیت خرید کالای خارجی مشابه

مسئولان کشوری و استانی و حوزوی و دانشگاهی با خرید تولید ملی، ابلاغ ممنوعیت خرید هر کالای خارجی که مشابه داخلی دارد، تاکید و تذکر و مرور بیانات مقام معظم رهبری در جلسات و همایش ها و نشست ها، توجه به فرهنگ سازی با ابزارهای در اختیار همچون تعریف برنامه های مشترک با عنوان سال می توانند از کنشگران جدی در حوزه تبلیغ و ترویج فرهنگ اقتصاد مقاومتی باشند./909/ی 702/س

علیرضا استادیان، طلبه درس خارج حوزه علمیه قم