حوزه علمیه و انس با قرآن
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در خراسان شمالی، رهبر معظم انقلاب در کتاب حدیث ولایت در مورد ماه رمضان می‌فرماید: «این ماه، ماه روزه و ماه نزول قرآن و انس با قرآن است. (1) انس با قرآن، معرفت عمومی یک کشور را بالا می‌برد. قرآن همه‌چیز ماست، نور است، این جوانان ما از وقتی که با قرآن مأنوس شدند، وضعیت خیلی فرق کرد. ما در طول هشت سال جنگ زیر آتش توپ و تفنگ جوانانی را در جبهه‌ها داشتیم که به مجردی که بر زمین می‌نشستند و اندک فراغتی پیدا می‌کردند، قرآنشان را باز می‌کردند و مشغول تلاوت می‌شدند...»(2)
تلاوت؛ مقدمه انس
برای مأنوس شدن با قرآن نزدیک‌ترین و کم‌مؤنه‌ترین راه «تلاوت» است، تلاوت دالان و ورودی به فهم و درک و بهره گرفتن معنوی از حقایق و معارف قرآنی است؛ ازاین‌رو در هر فرصتی باید از موضوع تلاوت غافل نشد و از آن مسیر نقبی به معارف قرآن زد.
«در دوران طاغوت من در مشهد جلسات تفسیر و درس قرآن داشتم، به جوانانی که می‌آمدند می‌گفتم که هرکدام از شماها یک نسخه قرآن در جیب بغلتان داشته باشید اگر در جایی منتظر کاری می‌ایستید و فراغتی پیدا می‌کنید قرآن را باز کنید و به تلاوت آن مشغول شوید تا با این کتاب اُنس پیدا کنید. تعدادی که این‌طور عمل کرده بودند هرچند بسیار اندک بودند، لیکن احساس می‌کردم که این‌ها با اینکه غالباً هم عربی نمی‌دانستند؛ اما از لحاظ فهم معارف اسلامی از دیگران برجسته‌تر بودند و به طور ممتازی با آن‌ها تفاوت داشتند.»(3)
انس؛ مقدمه عمق
با تلاوت قرآن در فضای نورانی و معنوی آن قرار می‌گیریم، ورود به این فضا دریچه‌ها و روزنه‌های روشن‌تری به‌سوی ما می‌گشاید و زمینه درک و فهم و ژرف‌نگری و تدبر در قرآن را در ما تقویت می‌کند؛ ازاین‌رو اگر با تلاوت فراوان در فضای انس با قرآن قرار گیریم از فضای انس به فضای عمق و ژرفای معارف، حقایق، دقایق و لطایف قرآنی راه پیدا خواهیم کرد.
«انس با قرآن، معرفت اسلامی را در ذهن ما قوی‌تر و عمیق‌تر می‌کند. بدبختی جوامع اسلامی به خاطر دوری از قرآن و حقایق و معارف آن است. آن کسانی از مسلمانان که معانی قرآن را نمی‌فهمند و با آن انس ندارند وضعشان معلوم است، حتی کسانی هم که زبان قرآن، زبان آن‌هاست و آن را می‌فهمند به خاطر عدم تدبر در آیات قرآن با حقایق قرآنی آشنا نمی‌شوند و انس نمی‌گیرند. انس با قرآن یعنی قرآن را خواندن و بازخواندن و بازخواندن و در مفاهیم قرآنی تدبر کردن و آن‌ها را فهمیدن... اگر در آیات قرآن تأمل کنیم، اراده و استقامت ما قوی‌تر و بیشتر از این خواهد شد همین آیات قرآنی است که توانست در روزگاری، انسان‌هایی را تربیت کند که با دنیای کفر و ظلمات بستیزند، همین معارف است که ملت بزرگ ما را وادار کرد و مجهز نمود که با دنیای مدرن و جاهلیت مدرن مقابله کند.»(4)
حوزه علمیه و انس با قرآن
حوزه‌های علمیه همواره مهد و جایگاه معارف بلند قرآنی بوده و هست؛ اما غفلتی که در مقاطعی از تاریخ در حوزه‌ها رخ داده، آن است که نسبت به آموزش‌های قرآنی و تفسیر و تبیین مفاهیم قرآنی در مقایسه با دیگر دانش‌ها به‌ویژه فقه و اصول نامهربانی‌هایی صورت گرفته است.
البته به برکت انقلاب اسلامی حضور قرآن در آموزش‌های حوزوی پررنگ شده و قابل مقایسه با زمان‌های پیشین نیست؛ لکن هنوز آن‌گونه که شایسته قرآن است کار بایسته‌ای انجام نگرفته است. رهبر معظم انقلاب در این زمینه هم رهنمود راهگشا و روشنگری دارند و می‌فرمایند: «در عین حالی که فقاهت اساس امر است نباید از دیگر علوم اسلامی در حوزه‌ها غفلت بشود، مثلاً می‌بایست علم قرآن، شناسایی قرآن، فهم قرآن و انس با قرآن به‌عنوان یک علم و یک رشته در حوزه‌ها وجود داشته باشد. طلاب ما باید قرآن و لااقل بخشی از قرآن را حفظ کنند یا حداقل با آن مأنوس باشند. چقدر مفاهیم اسلامی در قرآن هست که اگر ما بخواهیم در فقه بحث کنیم به فکر آن‌ها نمی‌افتیم. این انزوای قرآن در حوزه‌های علمیه و عدم انس ما با قرآن برای ما خیلی مشکلات درست کرده است و بعد از این هم خواهد کرد و به ما تنگ‌نظری خواهد داد.»(5)
انس با قرآن؛ بهترین راه اصلاح
برای اصلاح فردی و اجتماعی باید به قرآن رو آوریم و از راه‌های ترسیم شده در آن سود جوییم تا هم دعای «اللهم غیر سوء حالنا بحسن حال» به اجابت برسد و هم دعای «اللهم اصلح کل فاسد من امور المسلمین» تحقق یابد.
قرآن قوام‌بخش جان و جامعه است، انس با قرآن زمینه‌ساز اصلاح امور فردی و تربیتی و امور اجتماعی و سیاسی است و در پرتو رهنمودهای قرآن می‌توان به آسانی به «حیات طیبه» دست یافت و در جایگاه صالحان قرار گرفت.
«نفس روزه ماه رمضان این است که یک زمینه روحانیت و نورانیت برای روزه‌دار است و او را برای کسب فیوضات الهی آماده می‌کند، این مجموع ماه رمضان با نماز و با وظایف مقرره همیشگی و با روزه و دعاهایش است که اگر شما به این‌ها توجه کنید و تلاوت قرآن را هم به آن اضافه نمایید - که گفته‌اند ماه رمضان بهار قرآن است - یک دوره بازسازی و بازیابی و نجات خود از پوسیدگی‌ها و فسادها و امثال این‌ها خواهد بود.»(6)
علامه جوادی آملی در ذیل آیه شریفه: «اِنَّ وَلِیی اللهُ الَّذی نَزَّلَ الْکتابَ وَ هُوَ یتَوَلَّی الصَّالِحینَ»(7) می‌نویسند این آیه شریفه حاوی چند مطلب است؛ اول آنکه می‌فرماید خدا ولی رسول‌الله است، دوم آنکه همان خدایی ولی رسول‌الله (ص) است که قرآن را نازل فرموده و سوم آنکه خداوند متولی صالحان است.
با توجه به این سه نکته می‌فهمیم راه اینکه خدا ولی انسان باشد آن است که انسان صالح بشود و تا صالح نگردیم تحت ولایت الله نخواهیم بود و خدا هم تولی ما را نخواهد پذیرفت و بهترین راه اصلاح هم «انس با قرآن» است.
به همین دلیل می‌فرماید: «فَاقْرَؤُا ما تَیسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ»(8) آن مقدار که برای شما مسیر است قرآن تلاوت کنید و با این کتاب الهی مأنوس باشید. حتی اگر معنای بعضی از آیات و سور برای شما روشن نشد نگویید خواندن بدون ادراک چه اثری دارد. چون قرآن این‌طور نیست که اگر کسی معنایش را نداند خواندنش بی‌ثمر باشد؛ بلکه نوری است که خواندن به‌تنهایی آن عبادت است گرچه به معنایش آگاهی نداشته باشیم.
قرآن حبل الهی است که انس با آن و تدبر در آن و ایمان و عمل به آن انسان را بالا می‌برد و به مقام صالحان ملحق می‌سازد. تا مستقیماً تحت ولایت الله قرار گیرد. اگر انسان مشمول ولایت الله بود تمام امورش را خدا اداره می‌کند و در آن مقام، دیگر هیچ راهی برای وسوسه و رخنه اهریمن نیست (9)./۲۰۰/۹۳۱۴/ب۱
منابع و مآخذ:
1. حدیث ولایت، رهبر معظم انقلاب، ج 7، ص 9.
2. حدیث ولایت، ج 9، ص 200.
3. حدیث ولایت، ج 9، ص 200.
4. حدیث ولایت، ج 4، ص 44 و 45.
5. حدیث ولایت، ج 8، ص 64.
6. حدیث ولایت، ج 4، ص 62 و 63.
7. اعراف، آیه 196.
8. مزمل، آیه 20.
9. قرآن در قرآن، آیت‌الله جوادی آملی، ج 1، ص 240.