نگاهی به قطعنامه های صادر شده درباره ایران

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، امروز روز صدور قطعنامه 588 شوراي امنيت درباره جنگ ايران و عراق در سال 1365 است.

موضوع این قطعنامه آن بود که با شكايت مكرر ايران مبني بر استفاده عراق از سلاح شيميايي در جنگ و اعزام كارشناسان سازمان ملل، گزارشي از اين بمباران به دبير كل رسيد كه ناگزير رئيس شوراي امنيت، بيانيه قاطعي در محكوميت كاربرد اين سلاح‏ها صادر كرد، هر چند كه در اين بيانيه، "ادامه منازعه" نيز محكوم شده بود.  شورا در 8 مهر 1365، بحث خود را درباره جنگ آغاز كرد و دبير كل، گزارش مفصّلي به شورا داد. اين بحث به صدور قطعنامه 588 در تاريخ 16 مهر 1365 ش (8 اكتبر 1986 م) به اتفاق انجامید. اين قعطنامه، با احساس خطر عميق نسبت به طولاني شدن و تشديد منازعه و با يادآوري تعهدات دول در خودداري از كاربرد زور و حل صلح‏ آميز اختلافات، ايران و عراق را به اجراي كامل و بدون درنگ قطعنامه قبلي شورا مبني بر آتش ‏بس بين طرفين فرامي‏ خواند. علت اصلي صدور اين قطعنامه، بيشتر به خاطر تهديد ايران به انجام حمله سرنوشت ‏ساز به عراق بود و مي‏توان ارزيابي كرد كه اين قطعنامه، آخرين اتمام حجت به طرفين و به ويژه ايران براي پذيرش توصيه ‏هاي شوربود. اما ايران اين قطعنامه را در حالي كه ارتش بعث، تهاجم بي امان خود را به خاك ميهن اسلامي ادامه مي‏ داد، نپذيرفت.

اما قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل متحد درباره جنگ ایران و عراق فراوان بود که برای یادکرد از انها و همچنین آگاهی نسل جوان کنونی و به ویژه کسانی که دوران دفاع مقدس را درک نکرده اند یا اصلا در آن زمان به دنیا نیامده بودند می توان گفت که درباره جنگ ایران و عراق مجموعا  18 قطعنامه در شورای امنیت به تصویب رسید که 11 مورد آن در زمان جنگ و 7 مورد آن پس از جنگ بود که به طور خلاصه می توان آنها را چنین برشمرد:

1- قطعنامه شماره 479 در 6 مهر ماه (28 سپتامبر 1980) یعنی 7 روز پس از آغاز جنگ و درخواست آتش بس دو طرف در حالی که  بخش زیادی از خاک ایران در اشغال بود و این قطعنامه بدون اشاره به آغازگر جنگ و بدون خواستن از عراق به باز گشتن به مرزهای بین المللی؛ و تنها درخواست آتش یس بین طرفین به تصویب رسید.

2- قطعنامه شماره 514 در 21 تیر ماه (12 ژوئیه  1981)، که پس از نزدیک به 22 ماه سکوت شورای امنیت و پس از آزاد سازی مناطق اشغالی و فتح خرمشهر در عملیاتهای پیروز سال دوم جنگ؛ درحالی که عراق از اکثر مناطق ایران بیرون رانده شده بود به اتفاق آرا به تصویب رسید.

3- قطعنامه شماره 522 در 12 مهر 1361(4 اکتبر 1982)  پس از ورود ایران به خاک عراق در عملیاتهای رمضان در پی استراتژی ایران به نام تنبیه متجاوز به اتفاق آرا به تصویب رسید.

4- قطعنامه شماره 540 در 9 آبان (31 اکتبر 1983) بعد از عملیات والفجر 4 در غرب کشور و انتشار گزارشهای نمایندگان ویژه دبیر کل سازمان ملل از حمله به مناطق مسکونی و غیر نظامی به ایران با 12 رأی موافق و 3 رأی ممتنع صادر شد.

5- قطعنامه شماره 552 در 11 خرداد (1 ژوئن 1984) بعد از عملیات خیبر در پی درخواست دولتهای عربی خلیج فارس به خاطر حمله ایران به کشتیهای کویتی و عربستان، سازمان ملل تشکیل جلسه داد و با 13 رأی موافق و 2 رأی ممتنع آن را به تصویب رساند.

6- قطعنامه شماره 582 در 5 اسفند ماه (24 فوریه 1986) در پی فتح فاو در عملیات  پیروز والفجر 8 به اتفاق آرا به تصویب رسید.

7- قطعنامه شماره 588 در 16 مهر 1365(8  اکتبر 1986 )به اتفاق آرا تصویب  شد.

8- قطعنامه شماره 598 در 29 تیر ماه 1366 (20 ژوئیه 1987) پس از عملیات مهم کربلای 5 و سقوط هواپیمای مسافربری ایران با حمله ناو امریکا در خلیج فارس  به اتفاق آرا به تصویب رسید.این قطعنامه تا حدودی نسبت به قطعنامه های قبلی خواسته های ایران را برآورده می کرد. امام(ره) این قطعنامه را یک سال پس از صدور یعنی در تاریخ 27 تیرماه پذیرفتند.

9- قطعنامه شماره 612 در 19 اردیبهشت (9 می 1988 ) پس از استفاده شدید عراق از سلاحهای شیمیایی علیه مردم شهر حلبچه عراق بعد از عملیات والفجر 10 در این منطقه و کشته شدن حدود 5000 کرد عراقی و همچنین کاربرد این سلاحها در باز پس گیری فاو، در محکومیت استفاده از این گونه سلاحها بدون ذکر نام عراق با عنوان استفاده کننده از سلاحهای شیمیایی، صادر شد.

10- قطعنامه شماره 616 در 29 تیر (20 ژوئیه 1988)، دو روز پس از اعلام پذیرفتن قطعنامه 598  درباره محکومیت اقدام آمریکا در ساقط کردن هواپیمای مسافربری ایران با حمله ناو امریکا در خلیج فارس(12/4/1367) و تأکید بر اجرای فوری و کامل قطعنامه 598 به تصویب رسید.

11- قطعنامه شماره 619 در 18 مرداد 1367(9 اگوست 1988)  در روزهای پایانی جنگ برای عملیاتی شدن بند 2 قطعنامه 598 مبنی بر اعزام و نظارت نیروهای سازمان ملل بر آتش بس و عقب نشینی نیروهای طرفین درگیر تصویب شد.

12- قطعنامه شماره 620 در 4 شهریور (26 اگوست 1988) شش روز پس از آتش بس بین ایران و عراق. در این قطعنامه بدون محکومیت عراق ، با توجه به گزارش های هیأت اعزامی دبیر کل سازمان ملل به منطقه از اینکه استفاده از سلاح های شیمیایی علیه ایران شدیدتر و بیشتر شده است ابراز تاسف می شود.همچنین از کشورهای جهان خواسته شد که نسبت به ارسال مواد و تجهیزات شیمیایی به دو کشور، کنترل بیشتری داشته باشند.

13- قطعنامه شماره 631 در 19 بهمن 1367(8 فوریه 1989) نزدیک به شش ماه پس از جنگ درباره اجرای قطعنامه 598 و تعویض نیروهای ناظر سازمان ملل(یونیماگ) به تصویب رسید.

14- قطعنامه شماره 642 در 7 مهر 1368 (29 سپتامبر 1989)  در زمان رهبری امام خامنه ای درباره تمدید مأموریت نیروهای ناظر بر اجرای موارد آتش بس و قطعنامه 598 سازمان ملل صادر شد.

15- قطعنامه شماره 651 در 9 فروردین (29 مارس 1990) درباره  تمدید مهلت اقامت مأموران سازمان ملل متحد تا تاریخ 8 مهر 1369(30 سپتامبر 1990 ) و همچنین اجرای موفقیت‌آمیز قطعنامه 598 صادر شد.

16- قطعنامه شماره 671 در 5 مهر 1369 (27 سپتامبر 1990) درباره تمدید مدت مأموران سازمان ملل تا تاریخ 9 آذر (30 نوامبر 1990 ) به درخواست مدیرکل سازمان ملل و همچنین درخواست ارسال یک گزارش درباره وضعیت نیروهای نظامی دو کشور به تصویب رسید.

17- قطعنامه شماره 676 در 7 آذر 1369 (28 سپتامبر 1990) درباره تمدید مأموریت نیروهای ناظر سازمان ملل تا تاریخ 11 بهمن (31 ژوئیه 1991 ) به درخواست دبیر کل سازمان ملل طبق گزارش قبلی ناظرین به تصویب رسید.

18- قطعنامه شماره 685 در 11 بهمن 1369 (31 ژانویه 1991)،آخرین قطعنامه شورای امنیت در موضوع جنگ ایران و عراق نزدیک به دو سال و نیم بعد از پایان جنگ صادر شد. در این قطعنامه مأموریت بازرسان سازمان ملل تا 2 اسفند 1369(21 فوریه 1991 ) تمدید شد و همچنین بازرسان و دبیر کل سازمان ملل موظف به ارسال گزارش شدند.

 ماه‌ها پس از آتش بس، نیروهای عراقی همچنان در قسمتهایی از خاک ایران حضور داشتند ولی شورای امنیت بدون اینکه به طور مستقیم به این موضوع اشاره کند تنها از دو طرف درگیر می خواست که مفاد قطعنامه 598 را اجرا کنند.  در حالی که گروه نظارت سازمان ملل (یونیماگ) نیز در منطقه حاضر بود و وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در گزارش های متعدد خود به طور مرتب تخلفات عراق را به اطلاع این سازمان و شخص دبیر کل می رساند تا اینکه با تغییر سیاست های منطقه ای عراق و بعد از اشغال کویت با حمله  صدام، او در تاریخ 23 مرداد 1369 طی نامه ای به رئیس جمهور ایران قرار داد 1975 الجزایر را مجددا پذیرفت و در تاریخ 26 مرداد  1369 یعنی دو سال پس از آغاز حالت آتش بس، از خاک جمهوری اسلامی ایران عقب نشینی وآزادی اسرا را آغاز کرد./۹۲۵/ ۲۰۲/ص