گام های اربعین و فرصت های تمدنی
به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا تحلیل وقایع تاریخی وابسته به باورهایی است که در سیر تفکرات خود بدان پایبند هستیم. امتداد حوادث تاریخی و گزینش آنها برای سبک زندگانی خود نیز، به همین باورها بستگی دارد. به عنوان نمونه انسانی خدا را باور دارد و در اعماق اندیشه هایش معنویات را پذیرفته است، وقتی به حادثه عاشورا می نگرد احساس غرور و افتخار می کند، هر چند که به جهت از دست دادن امامش گریان و ناراحت است. تا حدی احساس رضایت را در او مشاهده می کنید که شهادت را در زندگی خود نیز، امتداد می بخشد و مردن عادی را ذلت می پندارد. اما در عین حال، انسانی که نسبت به خداوند هیچگونه اعتقادی ندارد، هنگامی که در مطالعات تاریخی خود، به حادثه عاشورا برمی خورد، نه اینکه احساس خاصی ندارد بلکه امتداد شهادت را در زندگی خود نمی پذیرد و حاضر نیست حتی یک لحظه به خاطر ارزش های دینی از جان و مال خود بگذرد. و چه بسا این گونه رفتارها را غیر قابل باور تلقی نماید.
شیعه به عنوان غنی ترین مکتب در بین مکاتبی آسمانی، توجه ویژه به حادثه عاشورا می کند و شهادت امام حسین (علیه السلام) را نقطه عطفی در تاریخ برمی شمرد. در مکتب تشیع حادثه عاشورا به عنوان یک جریانی تلقی می شود که در لحظه لحظه های زندگی انسان جاری و ساری است. جریانی که هر لحظه از انسان سؤال می کند که آیا خدا را باور داری؟ به انسان گوشزد می کند که مراقب باش تا در دو راهی های زندگی به جریان کفر و استکبار ملحق نشوی! همان گونه که حسین (علیه السلام) برای نابودی زشتی ها و پلیدی ها و اقامه عدالت از جان و مال خود گذشت تو نیز خودت را به سرچشمه حیات متصل نما تا بتوانی منشأ کارهای بزرگ و تاریخی شوی.
بگذریم. در فرهنگ نامه شیعه روزی وجود دارد که به آن «اربعین» می گویند. روز اربعین، به چهلمین روز پس از حادثه بزرگ عاشورا اطلاق می شود. بنابراین بزرگداشت این روز بسیار نیکو و پسندیده شمرده شده است.
روایتی از امام حسن عسکری (علیه السلام) در کتاب وسائل الشیعه جلد 14، ص478 پیرامون علامت های انسان مؤمن نقل شده است. حضرت می فرمایند: «رُوِيَ عَنْ أَبِي مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الْعَسْكَرِيِّ ع أَنَّهُ قَالَ: عَلَامَاتُ الْمُؤْمِنِ خَمْسٌ صَلَاةُ الْخَمْسِينَ وَ زِيَارَةُ الْأَرْبَعِينَ وَ التَّخَتُّمُ فِي الْيَمِينِ وَ تَعْفِيرُ الْجَبِينِ وَ الْجَهْرُ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ.»
«نشانه‌هاي مؤمن پنج چيز است: اوّل: نماز پنجاه و يك ركعت (واجب و نافله در طول شبانه روز). دوّم: زيارة اربعين حضرت سيّد الشّهداء عليه السّلام. سوّم: انگشتر در دست راست نمودن. چهارم: پيشاني بر خاك گذاردن. پنجم: بلند گفتن بسم الله الرّحمن الرّحيم در نمازهاي جهريّه (صبح، مغرب و عشاء). »
همانگونه که مشاهده کردید امام حسن عسکری (علیه السلام) دومین علامت انسان مؤمن را بهره مندی از زیارت اربعین بیان می دارند.
در عصر حاضر حرکت پیاده روی اربعین نماد بزرگداشت این روز بزرگ است. همانگونه که در ابتدای یادداشت عرض شد، برخی همانگونه که حادثه عاشورا را مادی تحلیل می کنند و فکرشان افق های وسیع معارف شیعه را درک نمی کند، حرکت پیاده روی اربعین را نیز، غیر منطقی تلقی می نمایند. ناگفته پیداست که انکار این حرکت پر شکوه به نوع نگرش ایشان به زندگی و واقعیت های زندگی برمی گردد. طبیعی است کسی که خدا را باور ندارد چگونه می تواند معنویت هایی را که برای پیاده روی اربعین ذکر شده است بپذیرد.
روایتی از امام صادق (علیه السلام) پیرامون پیاده روی اربعین در کتاب کامل الزیارات، ص 132 نقل گردیده است که توجه هر دین داری را به خود جلب می کند: «مَنْ خَرَجَ مِنْ مَنْزِلِهِ يُرِيدُ زِيَارَةَ قَبْرِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ ص إِنْ كَانَ مَاشِياً كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ حَسَنَةً وَ مَحَى عَنْهُ سَيِّئَةً حَتَّى إِذَا صَارَ فِي الْحَائِرِ كَتَبَهُ اللَّهُ مِنَ الْمُصْلِحِينَ الْمُنْتَجَبِينَ [الْمُفْلِحينَ الْمُنْجِحِينَ] حَتَّى إِذَا قَضَى مَنَاسِكَهُ كَتَبَهُ اللَّهُ مِنَ الْفَائِزِينَ حَتَّى إِذَا أَرَادَ الِانْصِرَافَ أَتَاهُ مَلَكٌ فَقَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص يُقْرِؤُكَ السَّلَامَ وَ يَقُولُ لَكَ اسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ فَقَدْ غُفِرَ لَكَ مَا مَضَى.»
«کسى که از منزلش بیرون آید و قصدش زیارت قبر حضرت حسین ابن على(ع) باشد، اگر پیاده رود خداوند منّان به هر قدمى که برمىدارد یک حسنه برایش نوشته و یک گناه از او محو مىفرماید تا زمانى که به حائر برسد و پس از رسیدن به آن مکان شریف، حق تعالى او را از رستگاران قرار مىدهد تا وقتى که مراسم و اعمال زیارت را به پایان برساند که در این هنگام او را از فائزین محسوب مىکند تا زمانى که بازگردد، در این وقت فرشتهاى نزد او آمده و مىگوید: رسول خدا(ص) سلام رسانده و به تو مىفرماید: از ابتدا عمل را شروع کن، تمام گناهان گذشتهات آمرزیده شد. »
یکی از رسالت های مهم شیعیان در عصر غیبت، زمینه سازی برای ظهور حضرت (علیه السلام) است. روشن است که این اجتماعات بزرگ کمک شایانی به این زمینه سازی می کند. چگونه ممکن است انسان دل هایی را که مثل پروانه گرد شمع وجود سرور و سالار شهیدان حلقه می زنند نادیده بگیرد.
رهبر معظم انقلاب در ابتدای درس خارج فقه، تاریخ ۰۹/۰۹/۱۳۹۴ پیاده روی اربعین را جزء شعائر الهی نامیده و فرمودند: « این کسانی که این راه را طی کردند[پیاده‌روی اربعین] و این حرکت عاشقانه را و مؤمنانه را دارند انجام میدهند، واقعاً دارند حسنه‌ای را انجام میدهند. این یک شعار بزرگ است، لا تُحِلّوا شَعائِرَ الله،(۱) این بلاشک جزو شعائرالله است. جا دارد که امثال بنده که محرومیم از این‌جور حرکتها عرض بکنیم که «یا لیتنا کنّا معکم فنفوز فوزاً عظیماً». همان‌طور که عرض کردیم، این حرکت حرکت عشق و ایمان است؛ هم در آن ایمان و اعتقاد قلبی و باورهای راستین، تحریک‌کننده و عمل‌کننده است؛ هم عشق و محبّت. تفکّر اهل‌بیت و تفکّر شیعی همین‌جور است؛ ترکیبی است از عقل و عاطفه، ترکیبی است از ایمان و عشق؛ ترکیب این دو.»
حال که به برکت انقلاب اسلامی این چنین جهش های شکوهمندی آغاز شده است بر همگان لازم است که از آن حمایت کرده و در راستای گسترش هر چه بیشتر آن تلاش نمایند. از جمله بر دولت های شیعی نیز لازم است که حمایت کردن از پیاده روی عظیم اربعین را از وظایف مهم خود بدانند. گاهی احساس می شود که برخی، از همه فرصت ها برای کسب درآمد می خواهند استفاده کنند. به گونه ای که یادشان می رود امروز جمعه است که نماز جمعه می خوانند. لذا حتما باید آیه قرآن نازل شود که تجارت کردن را در این فرصت رها کنید.
دولت اسلامی و شیعی نمی تواند خودش را نسبت به این امر بی تفاوت بنگارد. اینکه بخواهیم قافله های زمینه ساز ظهور را محلی برای کسب درآمد خود بدانیم تا ذخیره دولت مان را غنی نماییم، خطایی است که بدون تردید گریبان گیرمان خواهد شد. ارائه تسهیلات و کاهش هزینه های سفر اربعین از ضروریاتی است که ما را به یاران سبز موعود ملحق می کند.
امیرالمؤمنین (علیه السلام) می فرمایند: «إضاعۀ الفُرصَۀ غُصَّۀٌ» «از دست دادن فرصت ها، اندوه به بار می آورد.» پیاده روی اربعین از بهترین فرصت هایی است که می توان پیام اسلام و سید الشهداء (علیه السلام) را به جهانیان منتقل کرد. فراموش نکنیم فرصت اربعین فقط هشداری است تا معرفت ما افزایش یابد و گرنه کدام انسان و یا دولتی است که بتواند حق امام حسین (علیه السلام) را آن گونه که هست ادا کند./۹۰۱/ی۷۰۲/س
حجت الاسلام بهروز دلاور، پژوهشگر و استاد حوزه علمیه قم