برجام و درس‌هایی كه باید دوباره آموخت!
به گزارش خبرگزاری رسا، قضاوت در مورد آینده برجام پس از اعلام رسمی خروج امریكا و معطوف شدن آن به اقدام اروپایی‌ها اگرچه چندان دشوار نیست، ولی مصلحت اقتضا می‌كند كه باید منتظر به نتیجه رسیدن تلاش‌های مسئولان دستگاه اجرایی و دیپلماسی كشور بود كه پس از خروج امریكا آیا موفق خواهند شد كه تضمین واقعی و عملی را برای ماندن ایران در برجام از اروپایی‌ها بگیرند یا خیر. اما تا همین جا، این توافقنامه بین‌المللی واجد درس‌هایی تاریخی نه‌تنها برای ایران ، بلكه برای دیگر نظام‌های سیاسی بود تا بعد از این در تعاملات بین‌المللی و به‌ویژه در مواجهه با قدرت‌های بزرگ ملاحظات لازم را داشته باشند.
اشاره به برخی از مواضع اخیر مسئولان و مدافعان اصلی برجام (نه منتقدان برجام) به شناخت ابعاد این مسئله كمك می‌كند:
-دكتر روحانی در گفت‌وگوی هفته قبل خود با ماكرون، رئیس جمهور فرانسه نقض عهدهای مكرر امریكا از ابتدای برجام را سرشكستگی تاریخی برای دولت این كشور برشمرد و تأکید كرد: اروپا در شرایط كنونی فرصت بسیار محدودی برای حفظ برجام در اختیار دارد و باید هرچه سریع‌تر موضع روشن و قاطع خود را درباره تعهداتش در برجام، مشخص و اعلام كند.
-رئیس‌جمهور شامگاه سه‌شنبه 18 اردیبهشت هم پس از اعلام رسمی خروج امریكا از برجام توسط ترامپ گفت: امشب شاهد یك تجربه مهم تاریخی بودیم؛ بر همان سخنی كه از 40 سال پیش آن را می‌گفتیم و تكرار می‌كردیم و آن اینكه ایران كشوری است كه به تعهدات خود پایبند است و امریكا كشوری است كه هیچ‌گاه به تعهدات خود پایبند نبوده است. تاریخ گذشته چهل‌ساله ما و حتی قبل از آن به‌خوبی به ما نشان داده كه امریكایی‌ها نسبت به ملت بزرگ ایران و ملت‌های منطقه همواره رفتار خصمانه‌ای داشتند. وی یادآور می‌شود كه امریكا بگوید از زمان توافق هسته‌ای تا امروز كی به همه تعهدات خود عمل كرده است، جز چند امضا و چند بیانیه، آیا هرگز به نفع مردم ایران و در چارچوب تعهدات برجام عمل كرده بودند یا نه؟
-پیش از خروج امریكا از برجام سران سه كشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان در بیانیه‌ای مشترك، بدون اشاره به كارشكنی‌های امریكا در اجرای برجام، موافقت خود را با توافقی مكمل كه بتواند «برنامه موشكی ایران و فعالیت‌های ایران در منطقه» را پوشش دهد، اعلام كردند تا خواسته‌های فرابرجامی تروئیكای اروپایی از ایران به اوج خود برسد. ترزا می نخست‌وزیر انگلیس، امانوئل ماكرون رئیس جمهور فرانسه و آنگلا مركل صدراعظم آلمان در این بیانیه كه تا حدی با مواضع ترامپ، هم‌افزایی داشت، بر ادامه همكاری‌های نزدیك این سه كشور با امریكا در خصوص مقابله با آنچه چالش‌های مربوط به ایران خوانده شده است، تأکید كردند. این بیانیه ضمن تكرار غیرمستقیم اتهام تلاش ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای، تأکید كرده است: «توافق هسته‌ای با ایران بهترین راه متوقف كردن این كشور برای دستیابی به تسلیحات هسته‌ای است. »در بیانیه این سه كشور تأکید شده است كه مسائلی نظیر بندهای زمانی مربوط به برجام هم باید بررسی شوند و موقت بودن مدت زمان محدودیت‌های برجامی ایران باید مورد پاسخ قرار گیرد.
-آقای ظریف، وزیر امور خارجه هم سوم اردیبهشت‌ماه در گفت‌وگو با المانیتور و قبل از خروج امریكا از برجام با اذعان به اینكه ایران تاکنون نفعی از برجام نبرده، می‌گوید: دولت ترامپ، هرگز در برجام نبوده است. آنها در طول 15 ماه گذشته اطمینان یافتند كه ایران از منافع اقتصادی برجام بهره‌ای نمی‌برد، بنابراین آنچه(اروپایی‌ها) در طول این سه هفته انجام دهند، تفاوت چندانی با گذشته نخواهد داشت.
طبعاً در این مقال فرصت مقایسه مواضع اخیر رئیس جمهور و وزیر امور خارجه در مورد نوع همكاری غربی‌ها در مورد برجام و كاركرد این توافقنامه برای مردم ایران با وعده‌های داده شده پیرامون آن كه برجام قرار بود همه مسائل كشور را حل كند ، نیست اما همین اندك گزاره‌های مورد اشاره ایجاب می‌كرد كه ایران با توجه به بدعهدی‌های امریكا آن‌گونه كه آقای روحانی می‌گوید یا با امریكا به توافق نمی‌رسید یا اینكه با توجه به اینكه در 15 ماه گذشته هیچ نفعی از آن نبرده است ، بیش از این ، كشور را در بند برجام نگه نمی‌داشت.
این عبرت‌ها سبب شد تا مقام معظم رهبری در دیدار اخیر فرهنگیان با بازخوانی هشدار‌های گذشته ، عملاً به بسیاری از سؤال‌ها و ابهام‌ها در مورد چرایی عدم دخالت یا ورود رهبری به این پرونده پاسخ دهند. ایشان با اشاره كوتاه به روند منتهی به قرارداد برجام ، با تأکید بر ضرورت دستیابی ایران به توانمندی هسته‌ای صلح‌آمیز همچون دیگر كشورها ، در مورد بهانه‌جویی غربی‌ها كه یكی از دلایل اصلی دولت برای رفتن به سمت برجام بود، خاطرنشان كردند: همان موقع به مسئولان می‌گفتم: «انرژی هسته‌ای بهانه است، اگر این را كوتاه بیایید امریكایی‌ها بهانه دیگری می‌گیرند»؛ آنها می‌گفتند: «این‌جوری نیست»، اما حالا دیدید كه همین‌جوری است و آنچه می‌گفتیم تحقق یافت.»
مقام معظم رهبری با بیان به اینكه مسئله هسته‌ای را به شكلی كه مخالفان ایران می‌خواستند قبول كردیم و زیر بار رفتیم اما دشمنی امریكا و بهانه‌گیری آنها تمام نشد، به بهانه‌های امریكا درباره توان دفاعی و حضور منطقه‌ای ایران، اشاره و تأکید كردند: اگر فردا اعلام كنید كه دیگر موشك تولید نمی‌كنیم یا بُرد آنها را محدود می‌كنیم، این مسئله تمام می‌شود اما حتماً یك بهانه و قضیه دیگر را مطرح می‌كنند چرا كه دعوای آنها با ما بنیادی است و امریكا با اصل جمهوری اسلامی مخالف است.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با یادآوری تذكرات مكرر خود در جلسات خصوصی و عمومی به مسئولان درباره پرهیز از اعتماد به امریكا افزودند: به مسئولان گفتیم قبل از هر قرارداد، از طرف مقابل تضمین‌های واقعی بگیرید و به حرف آنها اعتماد نكنید. ایشان با یادآوری شروط خود برای پذیرش برجام از طرف ایران گفتند: یكی از این شروط، تضمین كتبی و امضای رئیس‌جمهور وقت امریكا مبنی بر برداشته شدن تحریم‌ها بود، البته مسئولان محترم تلاش كردند اما نتوانستند و نتیجه‌اش این شد كه بعد از دو سال و نیم عمل كردن ایران به همه تعهدات، رئیس‌جمهور امریكا ضمن خروج از برجام، ملت ایران را تهدید هم می‌كند!
درس‌های تلخ گذشته از برجام عملی متفاوت را طلب می‌كند زیرا در روزهای اخیر هرگاه غرب در رسانه‌ها از ایران سخنانِ قاطعانه‌ای در مورد خروج از NPT یا عدم اجرای الحاقیه آن می‌شنید، عقب می‌نشست اما اینكه چرا به اثربخشی فشارها دل بسته است و ترامپ هنوز به تصویب توافقنامه‌ای جدید كه شروط هفتگانه‌اش را تأمین كند ، امیدوار‌است ، نكته‌ای است كه در محاسبات آینده نباید از نظر دور داشت؛ نكته‌ای كه مقام معظم رهبری آن را به عرصه آزمون دولت دوازدهم تشبیه كردند و با اشاره به تلاش دولت در ادامه برجام با اروپا ، ضمن تأکید بر ضرورت دریافت تضمین قطعی و عملی از آنها یادآور شدند: « باید عزت و منافع ملت به معنی واقعی كلمه تأمین شود. البته خوشبختانه مسئولان هم همین مسئله تأمین منافع را گفته‌اند اما برای تحقق این هدف باید با دقت، هوشیاری و عاقلانه با اروپایی‌ها روبه‌رو شد و به حرف مسئولان اروپایی اعتماد نكرد، چراکه صرف حرف زدن اعتبار ندارد و آنها در عالم دیپلماسی كاملاً بی‌اخلاق عمل می‌كنند. »
در موضوع روابط با اروپا باید ترجیهات اروپا در تعامل با امریكا را در نظر داشت و نباید فریب بازی پلیس خوب و پلیس بد را خورد. اعتقاد به اینكه اروپا در شرایط كنونی می‌تواند فرشته نجات كشور باشد، بخشی از اشتباه محاسباتی است كه دشمن در پی القای آن است. اروپایی‌ها نشان داده‌اند كه از برجام به مثابه ابزاری برای تحقق مطلوبیت‌های چندگانه خود در قبال ایران استفاده كرده و می‌كنند./۹۶۹//۱۰۲/خ
منبع: روزنامه جوان