مناظره علمی "عدالت فرهنگی" برگزار شد

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، کرسی ترویجی و مناظره علمی  چهارمین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی عدالت با موضوع "عدالت فرهنگی" امروز با ارائه حجت الاسلام والمسلمین علیرضا پیروزمند عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی و دکتر نعمت‌الله فاضلی رییس پژوهشکده مطالعات اجتماعی علوم انسانی و دبیر علمی احمد اولیایی در تالار امام مهدی(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد.

عدالت یکی از مهمترین و بزرگترین ارزش‌های انسانی است

بر اساس این گزارش، در ابتدای این نشست دبیر علمی این کرسی تخصصی با بیان این که عدالت یکی از مهمترین و بزرگترین ارزش‌های انسانی است، اظهار داشت: از ابتدای خلقت تمام جوامع به دنبال عدالت بوده‌اند و نه تنها هدف دین اسلام که فلسفه ارسال انبیای الهی برای جوامع نیز بوده است.

دبیر علمی کرسی عدالت فرهنگی با اشاره به آیه «و لقد ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقوم الناس بالقسط» بیان کرد: عدالت یک بحث فرادینی، انسانی و مورد نیاز تمام جوامع بشری است.

وی بحث عدالت را یک بحث میان رشته‌ای توصیف کرد و گفت: در حوزه‌های مختلف به این بحث پرداخته شده است، هرچند خاستگاه اصلی آن فلسفه سیاسی و فلسفه اخلاق بوده است، اما در حوزه‌های مختلف مانند اقتصاد با عدالت اقتصادی، در سیاست با عدالت سیاسی و در قضا نیز با حوزه‌های عدالت قضایی مواجه هستیم.

اولیایی با بیان این که یکی از مهمترین حوزه‌ها به عنوان مهمترین ساحت از ساحت‌های بشری، حوزه فرهنگ است که یقینا با عدالت مرتبط است، اظهار داشت: حال پرسشی این جا مطرح می‌شود که آیا می‌توان از تعبیر عدالت فرهنگی و مانند آن استفاده کرد یا بایستی به گونه‌ای دیگر به رابطه عدالت و فرهنگ پرداخته شود.

وی افزود: آن چه مسلم است در مباحث علمی و نظری، دستان ما پیرامون عدالت فرهنگی حداقل در منابع فارسی حوزوی و دانشگاهی خالی بوده و به صورت جدی به این بحث پرداخته نشده است.

فرهنگ در جوامع معاصر، عرصه نابرابری‌ها دانسته می‌شود

در ادامه این نشست، فاضلی به تبیین نظریات خود پرداخت و با اشاره به ساختار جوامع معاصر اظهار داشت: یکی از مسأله‌های ساختاری و مؤلفه‌های وجودی در اغلب جوامع معاصر که در ذیل دنیای جدید، تجربه توسعه، گسترش یا پیشرفت را پیدا می‌کنند، این است که فرهنگ، عرصه نابرابری‌ دانسته می‌شود.

رییس پژوهشکده مطالعات اجتماعی علوم انسانی با بیان این که نابرابری در وجه ساختاری جوامع سرمایه‌داری مورد پذیرش است، گفت: در جوامع دیگر مانند ایران این اتفاق افتاده است، اما ذیل ایدئولوژی‌ها و گفتمان‌های سیاسی سعی می‌شود که مورد پذیرش قرار نگیرد، در حالی که نظام‌های سرمایه‌داری، نابرابری را به عنوان مؤلفه ساختاری خود می‌پذیرند، به آن اذعان داشته و آن را به رسمیت می‌شناسد.

وی ادامه داد: به دلیل همین پذیرش، در کشورهای سرمایه‌داری، گفتمانی به منظور صورت‌بندی نابرابری شکل می‌گیرد و سوسیالیسم و مارکیسیم، به ویژه روایت غربی آن، گفتمانی است که به طور بنیادینی رسالت صورت‌بندی مسأله نابرابری‌ها را برعهده دارد، اما در کشورهای دیگر به خصوص کشور ایران، اصولا تجربه سرمایه‌داری یا شبه سرمایه داری از مشروطیت به بعد، چه در دوره پهلوی و چه جمهوری اسلامی پیموده‌ شده است.

وی افزود: البته نمی‌خواهم بگویم سرمایه داری، اما حداقل وجه سرمایه داری که نابرابری است را کاملا تجربه کرده‌ایم و نکته کلیدی برای کشورهای مثل ما این است که برای صورت‌بندی مسأله نابرابری، شاید به دلایلی همچون به رسمیت نشناختن نابرابری، هیچ‌ گفتمانی تا این لحظه شکل نگرفته است.

عدالت معیار و عدالت محقق، فرهنگ معیار و فرهنگ محقق

در ادامه نشست عدالت فرهنگی، حجت الاسلام والمسلمین پیروزمند نیز به تبیین مطالب خود و نقد بیانات دکتر فاضلی پرداخت و اظهار داشت: ما یک عدالت معیار داریم و یک عدالت محقق، همچنین یک فرهنگ معیار داریم و یک فرهنگ محقق که به نظر در بیانات آقای فاضلی، از هم تفکیک نمی‌شوند.

عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم انسانی ادامه داد: البته این بحث ریشه مبنایی دارد، یعنی خودآگاه است نه ناخودآگاه، به تعبیر دیگر متأثر از جامعه شناسی و مردم شناسی موجود است، چراکه خاستگاه مشروعیت در مردم شناسی موجود، خود مردم و خواست آنها است، به همین خاطر عدالت فرهنگی شده و فرهنگ هم همان چیزی می‌شود که مردم می‌خواهند.

وی با بیان این که برگرداندن معیار فرهنگ به درون جامعه یک لغزشگاه است، گفت: در ابتدای بحث بین فرهنگ محقق و فرهنگ معیار، عدالت محقق و عدالت معیار تفکیک نمی‌شود، در واقع، معیار فرهنگ را به درون جامعه و سبکی که مردم می‌پسندند برمی‌گردانیم و این به نظر یک لغزشگاه است.

حجت الاسلام والمسلمین پیروزمند با اشاره به این که واقعیت عدالت، یک پدیده اجتماعی است، بیان کرد: البته مفهوم عدالت فقط یک مفهوم اجتماعی نیست، یعنی عدالت در تکوین و عدالت در خود فرد و موضعی که نسبت به خود می‌گیرد هم وجود دارد، بنابراین عدالت از مفهوم وسیعی برخوردار است، اما مفهومی از عدالت که بیشتر با آن کار داریم، بحث عدالت اجتماعی است که در ظرف جامعه و در ارتباط انسان‌ها با هم شکل می‌گیرد.

گفتنی است، مشروح کامل این گزارش به زودی در خبرگزاری رسا، منتشر می‌شود./876/پ202/س