یادداشت؛
"دعای عرفه" الگویی برای برنامه‌ریزی فرهنگی
یکی از عوامل مهم گسترش دعای عرفه پیوند این دعا با قیام حسینی(ع) است که با عنصر ایثار و عدالتخواهی گره خورده است و با عاطفه انسانی درگیر می‌شود.
باشگاه نویسندگان حوزوی خبرگزاری رسا | مهدی عامری
اولین باری که درمراسم دعای عرفه شرکت کردم حدود ۲۰ سال پیش در مصلای حرم عبدالعظیم (ع) بود. یکی از دوستان تشویقم کرد تا به این مراسم برویم. به طور یقین می‌توانم بگویم نیمی از مصلی هم پر نشده بود. سال بعد از آن که درمراسم شرکت کردیم همه مصلی پر شده بود و سال بعد وقتی در حرم حاضر شدیم با شگفتی مواجه شدیم چرا که مصلی پر شد بود و جا نداشت و لذا مجبور شدیم خارج از مصلی بنشینیم. مسئولین حرم که گویا پیش بینی این حجم از جمعیت را نداشتند همان هنگام به سر و سامان دادن صفوف مردم و سیستم‌های صوتی پرداختند! و به این ترتیب هر سال که گذشت حرم عبدالعظیم(ع) در روز عرفه شلوغ‌تر و شلوغ‌تر و بر شکوه این دعای دسته جمعی افزوده می‌شد!
امروز پس از ۲۰ سال دعای عرفه چنان جایی دربین مردم باز کرده است که در سال‌های اخیر هر مسجد و مکان مقدسی مملو از دلسوختگانی است که برای تضرع و عرض نیاز به محضر پروردگار ساعت‌ها دور هم می‌نشینند دعا می‌خوانند و اشک می‌ریزند و برای فقر خودشان و غریبی امامشان ناله سر می‌دهند.
القصه دعای عرفه یکی از برکات و رویش‌های ناب انقلاب اسلامی است که در کنار شعائر و مناسک دیگری مانند اعتکاف، زیارت مشاهد مشرفه، نماز جمعه، فاطمیه و زیارت اربعین و شب‌زنده‌داری‌های ماه مبارک رمضان... بر تارک جمهوری اسلامی ایران می‌درخشد. دعای عرفه و گسترش سال به سال آن نشان داد که رسانه‌هایی مانند مسجد امام‌زاده‌ها و تا حدی صدا و سیما، چه میزان می‌توانند در فرهنگسازی موفق عمل کنند و اگر برنامه درستی وجود داشته باشد و مردم را بتوان با هنر و معرفت به میدان کشاند چه میزان عظمت و بزرگی می‌شود مشاهده کرد.
این موفقیت دو عامل اساسی دارد که می‌توان آن را در برنامه‌های دیگر نیز استفاده کرد و تاثیر شگرف آن را در امور فرهنگی دید.
اول- خاصیت دعاست که علاوه بر معرفت و عقلانیت، حس نیاز به معبود و معنویت و توجه به باطن در آن نهفته است. دعا تنها یک آیین قشری و ظاهری نیست و مردم با دل و درون خود به آن وی می‌آورند. این عاملی است که اگر همه کار‌های فرهنگی و به خصوص دینی لحاظ شود مردم با شوق به سمت دین گرایش پیدا می‌کنند. آنجایی که برخی امور دینی در یک پوسته ظاهری و قشری خلاصه شده‌اند مردم اقبال کمتری به آن نشان داده‌اند. به همین جهت بوده است که بزرگان ما در کنار کتاب الصلاه در رساله فقهی خود، اسرار الصلاه هم می‌نگاشتند تا مردم هم احکام ظاهری نماز را بدانند و عمل کنند و هم به سر و راز این عبادت آگاهی پیدا کنند تا نماز در دلشان مستقر شود. البته مع الاسف در نظام آموزشی و فرهنگی ما تا حدودی رساله را به مردم معرفی کرده‌ایم، اما در بخش دوم و اسرار عبادات کوتاهی شده است.
نکته دیگر اینکه، دعا چنان خاصیت اعجاب انگیزی دارد که در مسیر وحدت بین مسلمین و حتی سایر ادیان می‌تواند موثر باشد. یکی از سایت‌هایی که در جهان عرب به تبلیغ تشیع می‌پردازد اعلام کرده است که یکی از پر بازدیدترین بخش‌های سایت که غالبا توسط کشور‌های با جمعیت اهل سنت مورد توجه قرار گرفته است، بخش ادعیه سایت است. دلیل این امر هم آن است که منابع روایی و دینی اهل سنت، عنصر دعا آن گونه که در تشیع وجود دارد، یافت نمی‌شود و این خلا بزرگی به حساب می‌آید. از این رو هنگامی عرب زبانان ادعیه ماثوره را می‌بینند، شیفته لسان دعا شده و این کمبود را جبران شده حس می‌کنند. دعا‌هایی مانند مناجات خمس عشر، کمیل، مناجات شعبانیه و ... که راز و نیاز با پرودرگار عالم است دل هر انسان دارای فطرت پاک را مجذوب خود می‌کند. از این رو استفاده از الگوی معنویت بخشی در دعا می‌تواند در امور فرهنگی و دینی بسیار کارساز باشد.
دوم- پیامبر اکرم فرمود در شهادت امام حسین حرارتی است که تا ابد خاموش نخواهد شد. شهادت از آنجایی که با فداکاری و مبارزه با ظلم همراه است از این رو مردم به شهید و به خصوص امام حسین عشق می‌ورزند. شاید یکی از عوامل مهم گسترش دعای عرفه پیوند این دعا با قیام حسینی(ع) است که با عنصر ایثار و عدالتخواهی گره خورده است و با عاطفه انسانی درگیر می‌شود. نمونه دیگر این دست مراسم‌ها که با تنیده شدن با قیام کربلا همچون نهالی به سرعت درختی تنومند بدل گردید مراسم شیخوارگان حسینی در جمعه اول ماه محرم است. این الگو نشان می‌دهد با استفاده از فرهنگ حسینی و کربلایی می‌توان بسیاری از افراد را با حقایق دینی آشنا نمود. این امر چنانچه در دعای عرفه و زیارت اربعین و ... مشاهده شده است به سرعت در سبک زندگی افراد تاثیر می‌گذارد و برنامه ریزی‌ها و تصمیم گیری‌ها را مبتنی بر این امر تغییر می‌دهد.
حضور انبوه مردم در مراسم تشییع پیکر شهدا دقیقا با همین الگو قابل توجیه است. اقبال مردم به کار‌های جهادی و جهادگران نیز در همین چارچوب باید مورد توجه قرار گیرد که هر جا مردم عنصر، فداکاری و همدلی و عدالتخواهی و ظلم ستیزی ببینند از هر عقیده و منشی را به خود جذب می‌کند. فرمایش حضرت امام فرمود مبنی بر اینکه محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است می‌تواند این پیام را نیز داشته باشد که استفاده از الگوی فرهنگی محرم می‌تواند در سایر بخش‌ها مانند حجاب و نماز و سایر مناسک دینی نیز بهره برد و موفق شد.
هیأت‌های هفتگی و خانگی از سنت‌های خوبی است که مدام مردم را با یاد امام حسین رشد می‌دهد که شایسته است این نوع هیات‌ها مجددا تقویت گردند. مع الاسف دربخشی از مسئولین فرهنگی و مطبوعات در سال‌هایی فرهنگ شهادت و کربلا مورد هجمه قرار گرفت البته نه آنکه این هجمه تاثیری بر مردم داشته باشد بلکه سخن اینجاست که مسئولینی که باید وقت و جان خود را برای ترویج فرهنگ حسینی به کار گیرند این توان را صرف امور دیگری می‌کنند و بعد می‌کوشند برای معضلات فرهنگی نسخه بپیچند./918/ی702/س
ارسال نظرات