نسخه الکترونیکی کتاب «سیاست متعالیه از منظر حکمت متعالیه» منتشر شد

محمد پهلوانی در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری رسا با اشاره به آماده سازی نسخه الکترونیکی کتاب «سیاست متعالیه از منظر حکمت متعالیه» اظهار داشت: صدرالدین محمد بن ابراهیم قوام شیرازی، مشهور به صدرالمتألهین، با تألیف الحکمة المتعالیة فی اسفار العقلیة الاربعة و نظام و قوام‌بخشی به حکمت متعالیه به اوج حیات پربار علمی خود دست یافت. این خود نشان تلاش طاقت فرسایی است که او برای بسط دانش فلسفه، از خود بر جای گذاشت. با این حال این سعی و تلاش مداومِ ملاصدرا با تب و تاب ها و تبعید خودخواسته وی همراه شد.

وی گفت: رقابت ها و حسادت های معمول میان عالمان ظاهربین و عالمان باطن بین از یک سوی و شرایط اجتماعی، سیاسی و مذهبی زمانه از سوی دیگر و وضعیت روحیِ جستجوگر و ناآرام صدرالمتألهین از جمله دلایلی است که موجبات پذیرش تبعید از سوی وی را فراهم آورد.

مدیر فناوری اطلاعات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: باید گفت در صدر دلایل تبعید خودخواسته صدرای شیرازی، وجود حسادت ها و رقابت ها در میان طیف های مختلفی از عالمان زمانه است. تبحر و برجستگی های علمی صدرالدین در انواع دانش ها و سرآمد‌بودن در دانش های معمول، به ویژه نوآوری ها و ابداعات او در مسائل فلسفی و الهیاتی و مشی متفاوت سیاسی و اجتماعی وی در دوره صفویه، او را در معرض مخالفت های زیادی قرار داد که در‌نهایت برای او دردسر‌ساز شد.

پهلوانی اظهار داشت: او در آثار قلمی خود به نقل و نقد و تحلیلِ جریان هایی از عالمان پرداخته که در زمان وی زیسته اند. در این میان ملاصدرا بیش از همه به دو جریان از عالمان ظاهربین و باطن بین می پردازد. او که به‌نظر خود را در شمار عالمانی در میانۀ باطن بینان و ظاهربینان جای می دهد، نقدهای تند و تیزی را متوجه عالمان به‌اصطلاح ظاهربین و باطن‌بین و به تعبیری عارف نمایان کرده است. گو اینکه ملاصدرا در عین وفاداری به آموزه‌های عرفانی و توجه عمیق و متعهدانه به مناسک شریعت، به مصاف آنانی می‌رود که از این مسیر و با تمسک به پاره‌ای از آموزه‌ها در پی تمتع و بهره‌برداری مادی از وضعیت جاری سیاسی و اجتماعی هستند.

وی گفت: انتقادهای استاد شیراز بر این عالمان زمانه که طیف گسترده ای از آنان به‌ویژه فقیهان و صوفیان را در بر ‌می گیرد، در شرایطی رخ داده که پدیده اخباری گری نیز در حال نشو و نما بوده است. ملاصدرا به‌خوبی دریافته بود که با حضور گسترده این طیف در حوزه علمی و حوزه عمومی به‌ویژه حضور رو به رشد عالمان اخباری در دستگاه سلطانی صفویان، امکان تداوم حیات عقلی - فلسفی و حتی دین‌ورزی مؤمنانه دشوارتر خواهد گشت. این همه موجب شد نگاه ها و حساسیت ها به صدرالدین بیشتر شود و او در معرض اتهامات تازه تری قرار گیرد.

مدیر فناوری اطلاعات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: باید بر نکته فوق، شرایط و اوضاع زمانه و فشارهایی را افزود که از این ناحیه بر صدرالمتألهین وارد می شد. با وجود این فشارها و اوضاع اجتماعی و سیاسی و مذهبی نامساعد، دیگر زمینه ای برای فعالیت علمی آزاد و آرام و همراه با امنیت برای ملاصدرا باقی نمانده بود؛ از سویی با توجه به روحیه آزادمنش و آزاداندیش ملاصدرا که از نوع تربیت و تحصیل و منزلت اجتماعی خانواده وی حکایت می کرد، هیچ گونه سنخیتی میان وی و نهاد سلطنت دیده نمی شد؛ از سوی دیگر با توجه به مسلک و مرام فلسفی و عرفانی وی و به دلیل نگاه غالباً متفاوت موجود در جامعه که متأثر از حضور گسترده تر علمای ظاهربین و رقابت آنان با عالمان حقیقی بوده است، عرصه حضور وی در جامعه علمی تنگ‌تر گشته و دیگر امکان تداوم فعالیت علمی آزادانه برای وی باقی نمانده بود.

وی افزود: از‌این رو ملاصدرا که به نظر می رسد در پی تغییری در این شرایط بوده، با توجه به روحیه نازک اندیش خود، ترجیح داد از وضعیت موجود و جامعه و شهر پرهیاهوی اصفهان کناره گیری و به عزلت در کنج روستای ساکت و آرام کهک قناعت کند تا شاید در پرتو آن از گرم‌کردن آتش حسادت ها و مخالفت ها برکنار باشد و اندوخته ها و تجربه های عرفانی و باطنی ذخیره سازد.

پهلوانی اظهار داشت: صدرالمتألهین در این مرحله در تلاش است افقی دیگر را در معرفت نفسانی بپیماید. این بار او بر آن بود در راه پالایش نفس سرکش و درون خود گام بردارد. البته این وضعیت در شرایطی رخ داد که روح جستجوگر صدرالمتألهین از همه آنچه گفته آمد، در تب و تاب و رنج و عذاب بود؛ از‌این رو در پی راهی بود تا بتواند روح آزاده و سرکش خویش را بیش از گذشته در اختیار گیرد. به همین دلیل ترجیح می دهد در این عزلت نشینی به مصاف با نفس خویش همت گمارد و از هیاهوی معمول حوزه های علمی، فرهنگی و سیاسی فاصله گیرد.

وی گفت: گرچه به نظر می رسد صدرا در مصاف با مشکلات و تب‌و‌تاب های حیات خویش با پذیرش تبعید خودخواسته فضا را برای رقبا مهیا کرد، با توجه به تحولات درونی وی در این دوره و نگارش بخش های عمده اسفار و آثار مهم دیگر، مجاهدت های نفسانی و تعمیق کمالات معنوی که همواره در پی ارتقای آن بوده و مهم تر از همه نظام و قوام‌بخشی حکمت متعالیه، مناسب ترین و تأثیرگذارترین شیوه را برای بسط اندیشه خود برگزیده است؛ اندیشه ای که تا به امروز جستجوگری ها و تب‌و‌تاب هایی را فراروی مشتاقان حیات عقلی - باطنی جاری و روح هایی را پرتلاطم ساخته و بر آن بوده است که صدرالمتألهین را از تبعید خودخواسته خارج سازد.

پهلوانی به معرفی کتاب «روش شناسی مهدویت پژوهی» پرداخت و اظهار داشت: این اثر به همت شریف لک زایی تألیف شده که در پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و در انتشارات این پژوهشگاه منتشر شده است.

وی گفت: کتاب «روش شناسی مهدویت پژوهی» با 400 صفحه در سال 1398 منتشر شده و اداره فناوری اطلاعات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی این اثر را به صورت کتاب الکترونیکی منتشر شده است.

مدیر فناوری اطلاعات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: این اثر در کتابخوان همراه پژوهان با قابلیت اجرا در سیستم عامل اندروید، ویندوز و iOS قابل دسترسی است.