در سومین نشست «طعم کتاب» مطرح شد؛
حقانی: از بیان مراودات خانوادگی پهلوی شرم داریم
این نشست با حضور موسی فقیه حقانی، نویسنده کتاب، حجت‌الاسلام سعید فخرزاده، داور بخش روایت و تاریخ شفاهی جایزه شهید اندرزگو در ترنجستان سروش برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی مجمع ناشران انقلاب اسلامی، منانشر، سومین نشست از سلسله نشست‌های نقد و بررسی کتاب‌های برگزیدۀ جوایز ادبی با عنوان «طعم کتاب» با محوریت کتاب «یادداشت‌های یک روزنامه‌نگار»، برگزیده بخش روایت و تاریخ شفاهی نخستین دوره جایزه ادبی شهید اندرزگو برگزار شد.
این نشست با حضور موسی فقیه حقانی، نویسنده کتاب، حجت‌الاسلام سعید فخرزاده، داور بخش روایت و تاریخ شفاهی جایزه شهید اندرزگو و دیگر علاقه‌مندان عصر روز گذشته در ترنجستان سروش برگزار شد.
پس از انقلاب، تاریخ شفاهی جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است
در ابتدای این برنامه فخرزاده بیان کرد: ما اسناد مکتوب زیادی از حوادث و اتفاقات تاریخی نداریم. متأسفانه در ایران توجه زیادی به این موضوع نمی‌شود؛ اما وقتی به کشوری مانند انگلیس رجوع می‌کنیم، اسناد جامعی وجود دارد که در اختیار عموم مردم قرار گرفته است.
وی افزود: در ایران اسناد موجود در سازمان‌های مختلف، به راحتی در اختیار پژوهشگران قرار نمی‌گیرد. هنوز هم بسیاری از اسناد دوران پهلوی در اختیار محققان قرار نگرفته است که روی آن‌ها پژوهش و مطالعه صورت بگیرد.
فخرزاده در توضیحی درباره تاریخ شفاهی گفت: از آنجا که خاطرات افراد ممکن است به طور کامل صحیح نبوده و انگیزه‌های شخصی وارد آن شده باشد، «تاریخ شفاهی» به عنوان روشی به تصدیق آن کمک می‌کند. خوشبختانه پس از انقلاب، تاریخ شفاهی جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است.
خاطره‌نگاری با تاریخ شفاهی فرق دارد
در ادامه فقیه حقانی، نویسندۀ کتاب بیان کرد: این کتاب، خاطره‌نگاری است و با تاریخ شفاهی متفاوت است. در تاریخ شفاهی پس از سال‌ها به سراغ افراد رفته و خاطرات را بیان می‌کنند؛ اما در خاطره‌نگاری، دقت بیشتری وجود دارد؛ زیرا به‌صورت روزانه نوشته شده است.
وی درباره شخصیت ابوالحسن عمیدی نوری که راوی خاطرات این کتاب است، گفت: ابوالحسن عمیدی نوری از جمله رجال سیاسی دوره پهلوی است که به مرور، پس از رفتن رضاشاه، شروع به نوشتن مطالبی درباره فجایع آن سال‌ها کرد و محور نقد او، حکومت ۲۰ساله پهلوی در دوران رضاخان بوده است.
حقانی ادامه داد: او در دورۀ محمدرضا پهلوی وارد فعالیت‌های اجتماعی شده و مسئولیت‌هایی ازجمله وکالت مجلس، وکیل دعاوی و روزنامه‌نگاری داشته است. عمیدی در دولت زاهدی وزیر بوده و با بسیاری از رجال آن زمان ارتباط داشته است.
نویسندۀ کتاب در خصوص جلد‌های کتاب بیان کرد: جلد‌های اول و دوم عمدتاً مربوط به دوران رضاخان است. پنج جلد اول در مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران به نظارت بنده نوشته شده و از جلد ششم به بعد را بنده تدوین کرده‌ام. در حال حاضر جلد‌های هفتم و هشتم در دست بررسی است و با توجه به یادداشت‌های موجود از عمیدی، فکر می‌کنیم تا حدود ۱۵ جلد برسد.
بخشی از مطالب این اثر برای اولین بار منتشر شده است
فخرزاده، داور جایزه شهید اندرزگو، درباره ریزبینی کتاب بیان کرد: هر شخصی که اطلاعاتی از تاریخ داشته باشد و به مطالعه این کتاب بپردازد، متوجه حجم بسیار زیادی از مطالب می‌شود که تاکنون مکتوب نشده است؛ اما در این کتاب وجود دارد. تاکنون تنها اسنادی که از زمان پهلوی منتشر شده است، اسناد ساواک است. اسناد مالی نظام، قوه قضائیه و بسیاری دیگر هنوز منتشر نشده و به‌تازگی چنین تصمیمی گرفته شده است.
داور بخش روایت و تاریخ شفاهی گفت: موضوع جایزه شهید اندرزگو شناخت جنایات پهلوی است. خاطراتی که توسط عمیدی بیان شده، نظیر ندارد و مانند سندی بسیار غنی بوده که در اختیار پژوهشگران قرار گرفته شده است. این خاطرات با مصداق و مثال‌های زیادی مطرح شده است.
وی افزود: در نقل‌قول‌هایی که در این یادداشت‌ها بیان شده است، یک جا می‌گوید وقتی پس از واقعه ۱۵ خرداد خواستیم امام را دستگیر کنیم، ابهت امام اجازه نمی‌داد به او دستبند بزنیم و در آخر یک آمریکایی این کار را انجام داد. خوبی این خاطرات این است که در همان روز و ایام یادداشت شده و حرفی نیست که امروز بیان شده باشد.
مطالب این کتاب دادخواست علیه پهلوی‌هاست
در ادامه حقانی بیان کرد: این کتاب حاوی مطالب ریز و مهم دوران پهلوی بوده و یک دادخواست بلند علیه آن‌هاست. یکی از قوت‌هایش این است که یک وکیل دادگستری و فعال سیاسی آن زمان، راوی خاطرات است.
وی درخصوص احزاب سری زمان پهلوی گفت: ما حزبی در پهلوی اول داشتیم که حتی برخی اسم آن را هم نشنیده‌اند. این حزب که به عنوان «ض ا» به مفهوم «ضداستکبار» نام‌گذاری شده‌بود، به دنبال اهداف ملی بودند که با توجه به وابستگی رضاخان به انگلیسی‌ها، توانستند این حزب را از بین ببرند. یکی از اعضای این حزب، شهید آیت‌الله مدرس بوده است.
وی درباره حضور فراماسونر‌ها در حکومت پهلوی بیان نمود: فرماسونر‌ها در زمان پهلوی فعال بودند؛ اما به صورت مخفی و در قالب «لوژ روشنایی ایران» در دوره رضاخان منصب داشتند.
خانواده عمیدی از این کتاب استقبال کردند
حقانی درخصوص چگونگی قرار گرفتن این یادداشت‌ها در اختیار مؤسسه بیان کرد: چهار مورد از دفترچه‌هایی که این یاددشت‌ها در آن بود، در اسناد تاریخی وجود داشت. پس از انتشار دو جلد اول کتاب، خانواده عمیدی از این کتاب استقبال نموده و مطالب بیشتری را در اختیار قرار دادند. خانواده عمیدی بعضی از دفترچه‌ها را خارج کرده بودند که برای نوشتن کتاب، بازگردانده شد.
پشت اعدام عمیدی دسیسه‌ای بوده است
نویسندۀ کتاب درخصوص دلیل اعدام عمیدی در سال ۵۹ تبیین کرد: یک جلد از خاطرات عمیدی نوری که مربوط به حوادث سال ۳۲ بوده، مفقود شده است. عمیدی پیش از کودتای ۲۸ مرداد با مصدق همکاری داشت؛ اما پس از اینکه روند حرکت مصدق را دید، کم‌کم موضع مخالف پیدا نمود و پس از انقلاب، به دلیل حضور برخی از اعضای جبهه ملی در محافلی و همکاری در کودتا، اعدام شدند. بعید نیست دسیسه‌ای پشت اعدام عمیدی باشد؛ زیرا افرادی بودند که علیه مصدق کودتا نمودند؛ اما اعدام نشدند.
وی ادامه داد: عمیدی فردی بود که دغدغه مشروطه و استقلال ایران را داشت و به این خاطر پس از مدتی، پهلوی او را از خود دور نمود؛ اما اشتباهاتی همچون همکاری با زاهدی و کودتای ۲۸ مرداد نیز داشته است.
حقانی درخصوص برخی از حذفیات کتاب بیان کرد: در این جلد سه حکایت را به دلیل مسائل اخلاقی حذف نمودم. این کار تنها به دلیل الفاظ زشت نبود، موضوعاتی مطرح شده بود که نمی‌شد منتشرشان کرد.
وی افزود: عمیدی در مواقعی از رضاشاه تعریف نموده و بین رضاشاه و محمدرضاشاه تفاوت قائل می‌شود؛ اما در کل به هر دو نقد دارد.
در ادامه فخرزاده بیان کرد: در میان کتاب مطالبی بیان شده که خود سرفصلی برای تحقیق و پژوهش است.
وی درخصوص مسائل اقتصادی زمان پهلوی بیان کرد: ما دورانی را داشتیم که فروش نفت روزانه به ۶میلیون بشکه می‌رسید. با مقایسه ارزش دلار آن روز با امروز، تا ۴۰ دلار درآمد نفتی بوده است؛ اما با جود جمعیت کم آن دوران و اینکه حدود ۷۰درصد جمعیت روستایی‌نشین بودند، امکاناتی دیده نمی‌شد و مشخص نیست این درآمد‌ها کجا صرف شده است.
عمیدی به اهل بیت (ع) ارادت داشت
حقانی درخصوص قالب‌های مختلف انتشار این خاطرات و مسائل تاریخی برای بازدهی بهتر در مطالعه، گفت: برای خلاصه‌سازی در حال انجام اقداماتی هستیم که در قالب‌های مختلفی انتشار یابد؛ اما باید یک دفعه تمام این یادداشت‌ها به صورت کامل نشر پیدا کند. قالب‌های دیجیتالی نیز تاکنون منتشر شده و در این حوزه نیز در حال اقداماتی هستیم.
وی درخصوص اعتقادات عمیدی بیان کرد: این‌ها رجال دوره‌های قاجار و پهلوی‌اند و سبک زندگی غربی بر آن‌ها احاطه داشته و باید نسبت به آن زمان آن‌ها را بسنجیم. احترام و ارادت به اهل بیت (ع)، مراعات ایام مذهبی و ایام عاشورا و… در عمیدی وجود داشت.
خانواده‌ای فاسدتر از پهلوی وجود ندارد
حقانی درخصوص ادبیات و ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری خاندان پهلوی بیان کرد: خاندان پهلوی یک خانواده به شدت فاسد بود و فکر نمی‌کنم فاسدتر از آن‌ها وجود داشته باشد. ادبیات و تعاملات آن‌ها بسیار زشت بوده؛ مانند نامه‌های حمیدرضا پهلوی، پسر رضاخان، با خواهر خود. مکاتباتی با یکدیگر دارند که از بیان آن شرم داریم.
این نشست با حضور موسی فقیه حقانی، نویسنده کتاب، حجت‌الاسلام سعید فخرزاده، داور بخش روایت و تاریخ شفاهی جایزه شهید اندرزگو و دیگر علاقه‌مندان عصر روز گذشته در ترنجستان سروش برگزار شد.
پس از انقلاب، تاریخ شفاهی جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است
در ابتدای این برنامه فخرزاده بیان کرد: ما اسناد مکتوب زیادی از حوادث و اتفاقات تاریخی نداریم. متأسفانه در ایران توجه زیادی به این موضوع نمی‌شود؛ اما وقتی به کشوری مانند انگلیس رجوع می‌کنیم، اسناد جامعی وجود دارد که در اختیار عموم مردم قرار گرفته است.
وی افزود: در ایران اسناد موجود در سازمان‌های مختلف، به راحتی در اختیار پژوهشگران قرار نمی‌گیرد. هنوز هم بسیاری از اسناد دوران پهلوی در اختیار محققان قرار نگرفته است که روی آن‌ها پژوهش و مطالعه صورت بگیرد.
فخرزاده در توضیحی درباره تاریخ شفاهی گفت: از آنجا که خاطرات افراد ممکن است به طور کامل صحیح نبوده و انگیزه‌های شخصی وارد آن شده باشد، «تاریخ شفاهی» به عنوان روشی به تصدیق آن کمک می‌کند. خوشبختانه پس از انقلاب، تاریخ شفاهی جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است.
خاطره‌نگاری با تاریخ شفاهی فرق دارد
در ادامه فقیه حقانی، نویسندۀ کتاب بیان کرد: این کتاب، خاطره‌نگاری است و با تاریخ شفاهی متفاوت است. در تاریخ شفاهی پس از سال‌ها به سراغ افراد رفته و خاطرات را بیان می‌کنند؛ اما در خاطره‌نگاری، دقت بیشتری وجود دارد؛ زیرا به‌صورت روزانه نوشته شده است.
وی درباره شخصیت ابوالحسن عمیدی نوری که راوی خاطرات این کتاب است، گفت: ابوالحسن عمیدی نوری از جمله رجال سیاسی دوره پهلوی است که به مرور، پس از رفتن رضاشاه، شروع به نوشتن مطالبی درباره فجایع آن سال‌ها کرد و محور نقد او، حکومت ۲۰ساله پهلوی در دوران رضاخان بوده است.
حقانی ادامه داد: او در دورۀ محمدرضا پهلوی وارد فعالیت‌های اجتماعی شده و مسئولیت‌هایی ازجمله وکالت مجلس، وکیل دعاوی و روزنامه‌نگاری داشته است. عمیدی در دولت زاهدی وزیر بوده و با بسیاری از رجال آن زمان ارتباط داشته است.
نویسندۀ کتاب در خصوص جلد‌های کتاب بیان کرد: جلد‌های اول و دوم عمدتاً مربوط به دوران رضاخان است. پنج جلد اول در مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران به نظارت بنده نوشته شده و از جلد ششم به بعد را بنده تدوین کرده‌ام. در حال حاضر جلد‌های هفتم و هشتم در دست بررسی است و با توجه به یادداشت‌های موجود از عمیدی، فکر می‌کنیم تا حدود ۱۵ جلد برسد.
بخشی از مطالب این اثر برای اولین بار منتشر شده است
فخرزاده، داور جایزه شهید اندرزگو، درباره ریزبینی کتاب بیان کرد: هر شخصی که اطلاعاتی از تاریخ داشته باشد و به مطالعه این کتاب بپردازد، متوجه حجم بسیار زیادی از مطالب می‌شود که تاکنون مکتوب نشده است؛ اما در این کتاب وجود دارد. تاکنون تنها اسنادی که از زمان پهلوی منتشر شده است، اسناد ساواک است. اسناد مالی نظام، قوه قضائیه و بسیاری دیگر هنوز منتشر نشده و به‌تازگی چنین تصمیمی گرفته شده است.
داور بخش روایت و تاریخ شفاهی گفت: موضوع جایزه شهید اندرزگو شناخت جنایات پهلوی است. خاطراتی که توسط عمیدی بیان شده، نظیر ندارد و مانند سندی بسیار غنی بوده که در اختیار پژوهشگران قرار گرفته شده است. این خاطرات با مصداق و مثال‌های زیادی مطرح شده است.
وی افزود: در نقل‌قول‌هایی که در این یادداشت‌ها بیان شده است، یک جا می‌گوید وقتی پس از واقعه ۱۵ خرداد خواستیم امام را دستگیر کنیم، ابهت امام اجازه نمی‌داد به او دستبند بزنیم و در آخر یک آمریکایی این کار را انجام داد. خوبی این خاطرات این است که در همان روز و ایام یادداشت شده و حرفی نیست که امروز بیان شده باشد.
مطالب این کتاب دادخواست علیه پهلوی‌هاست
در ادامه حقانی بیان کرد: این کتاب حاوی مطالب ریز و مهم دوران پهلوی بوده و یک دادخواست بلند علیه آن‌هاست. یکی از قوت‌هایش این است که یک وکیل دادگستری و فعال سیاسی آن زمان، راوی خاطرات است.
وی درخصوص احزاب سری زمان پهلوی گفت: ما حزبی در پهلوی اول داشتیم که حتی برخی اسم آن را هم نشنیده‌اند. این حزب که به عنوان «ض ا» به مفهوم «ضداستکبار» نام‌گذاری شده‌بود، به دنبال اهداف ملی بودند که با توجه به وابستگی رضاخان به انگلیسی‌ها، توانستند این حزب را از بین ببرند. یکی از اعضای این حزب، شهید آیت‌الله مدرس بوده است.
وی درباره حضور فراماسونر‌ها در حکومت پهلوی بیان نمود: فرماسونر‌ها در زمان پهلوی فعال بودند؛ اما به صورت مخفی و در قالب «لوژ روشنایی ایران» در دوره رضاخان منصب داشتند.
خانواده عمیدی از این کتاب استقبال کردند
حقانی درخصوص چگونگی قرار گرفتن این یادداشت‌ها در اختیار مؤسسه بیان کرد: چهار مورد از دفترچه‌هایی که این یاددشت‌ها در آن بود، در اسناد تاریخی وجود داشت. پس از انتشار دو جلد اول کتاب، خانواده عمیدی از این کتاب استقبال نموده و مطالب بیشتری را در اختیار قرار دادند. خانواده عمیدی بعضی از دفترچه‌ها را خارج کرده بودند که برای نوشتن کتاب، بازگردانده شد.
پشت اعدام عمیدی دسیسه‌ای بوده است
نویسندۀ کتاب درخصوص دلیل اعدام عمیدی در سال ۵۹ تبیین کرد: یک جلد از خاطرات عمیدی نوری که مربوط به حوادث سال ۳۲ بوده، مفقود شده است. عمیدی پیش از کودتای ۲۸ مرداد با مصدق همکاری داشت؛ اما پس از اینکه روند حرکت مصدق را دید، کم‌کم موضع مخالف پیدا نمود و پس از انقلاب، به دلیل حضور برخی از اعضای جبهه ملی در محافلی و همکاری در کودتا، اعدام شدند. بعید نیست دسیسه‌ای پشت اعدام عمیدی باشد؛ زیرا افرادی بودند که علیه مصدق کودتا نمودند؛ اما اعدام نشدند.
وی ادامه داد: عمیدی فردی بود که دغدغه مشروطه و استقلال ایران را داشت و به این خاطر پس از مدتی، پهلوی او را از خود دور نمود؛ اما اشتباهاتی همچون همکاری با زاهدی و کودتای ۲۸ مرداد نیز داشته است.
حقانی درخصوص برخی از حذفیات کتاب بیان کرد: در این جلد سه حکایت را به دلیل مسائل اخلاقی حذف نمودم. این کار تنها به دلیل الفاظ زشت نبود، موضوعاتی مطرح شده بود که نمی‌شد منتشرشان کرد.
وی افزود: عمیدی در مواقعی از رضاشاه تعریف نموده و بین رضاشاه و محمدرضاشاه تفاوت قائل می‌شود؛ اما در کل به هر دو نقد دارد.
در ادامه فخرزاده بیان کرد: در میان کتاب مطالبی بیان شده که خود سرفصلی برای تحقیق و پژوهش است.
وی درخصوص مسائل اقتصادی زمان پهلوی بیان کرد: ما دورانی را داشتیم که فروش نفت روزانه به ۶میلیون بشکه می‌رسید. با مقایسه ارزش دلار آن روز با امروز، تا ۴۰ دلار درآمد نفتی بوده است؛ اما با جود جمعیت کم آن دوران و اینکه حدود ۷۰درصد جمعیت روستایی‌نشین بودند، امکاناتی دیده نمی‌شد و مشخص نیست این درآمد‌ها کجا صرف شده است.
عمیدی به اهل بیت (ع) ارادت داشت
حقانی درخصوص قالب‌های مختلف انتشار این خاطرات و مسائل تاریخی برای بازدهی بهتر در مطالعه، گفت: برای خلاصه‌سازی در حال انجام اقداماتی هستیم که در قالب‌های مختلفی انتشار یابد؛ اما باید یک دفعه تمام این یادداشت‌ها به صورت کامل نشر پیدا کند. قالب‌های دیجیتالی نیز تاکنون منتشر شده و در این حوزه نیز در حال اقداماتی هستیم.
وی درخصوص اعتقادات عمیدی بیان کرد: این‌ها رجال دوره‌های قاجار و پهلوی‌اند و سبک زندگی غربی بر آن‌ها احاطه داشته و باید نسبت به آن زمان آن‌ها را بسنجیم. احترام و ارادت به اهل بیت (ع)، مراعات ایام مذهبی و ایام عاشورا و… در عمیدی وجود داشت.
خانواده‌ای فاسدتر از پهلوی وجود ندارد
حقانی درخصوص ادبیات و ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری خاندان پهلوی بیان کرد: خاندان پهلوی یک خانواده به شدت فاسد بود و فکر نمی‌کنم فاسدتر از آن‌ها وجود داشته باشد. ادبیات و تعاملات آن‌ها بسیار زشت بوده؛ مانند نامه‌های حمیدرضا پهلوی، پسر رضاخان، با خواهر خود. مکاتباتی با یکدیگر دارند که از بیان آن شرم داریم.
ارسال نظرات