کتاب «برخیزید» رونمایی شد

معاصرت با استاد شاهنگیان خوشبختی ماست

در ابتدای این برنامه، رشیدی نویسنده کتاب در سخنانی گفت: خوشبختی بزرگ من و دوستان بنده در مجموعه دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب معاصرت با جمعی از دردانه های فرهنگی انقلاب است. به این دلیل دردانه می گوییم که مثل آنها دیگر تکرار نخواهد شد و هیچ وقت آن بستر تاریخی که این عزیزان در آن درخشیدند، تکرار نخواهد شد.

وی افزود: این خوشبختی مضاعف، زمانی حاصل می شود که ما با این عزیزان معاشرت و مصاحبت هم کردیم و این موضوع هم توفیق انحصاری بود که خداوند نصیب ما کرد و از این بابت هم خدا را شاکر هستیم. همچنین از استاد شاهنگیان هم تشکر می کنیم که این اجازه را به ما دادند که زندگی ایشان به واسطه کلام و جملات ما بر روی کاغذ جاری شود و به مخاطبان انتقال پیدا کند.

نویسنده کتاب «برخیزید» ادامه داد: دوستان در جریان هستند که در دو سه سال اخیر مجموعه کتاب‌های تاریخ شفاهی دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب با محوریت تاریخ‌نگاری فرهنگ و هنر انقلاب در دهه‌های ۵۰ و ۶۰ برخی از محصولات آن به فرجام رسید و منتشر شد و آن مجموعه با انتشار کتاب‌های جدید آرام آرام با تکمیل می‌شود.

رشیدی خاطرنشان کرد: این مسئله، یک پروژه ۱۰ ساله بود که از آن سال‌ها به این طرف تقریبا این جریان شکل گرفت و آغاز شد. این پروژه به یک معنا، کاری تأسیسی است که تا امروز شبیه آن را یعنی تاریخ نگاری با رویکرد فرهنگ و هنر انقلاب را نداشتیم.

وی اضافه کرد: سال ۱۳۹۴ بعد از اینکه این مصاحبه ها انجام شد و دوستان نگارش این کتاب را به من پیشنهاد دادند من واقعا شوکه شدم از اینکه دوستان از کجا ذهن خوانی کرده بودند که من خیلی به کارهای استاد شاهنگیان علاقمند هستم. از جمله این کارها می‌توان به سرودهای «نصر من الله» و «هفده شهریور» اشاره کرد.

نویسنده کتاب «برخیزید» یادآور شد: برای تدوین این کار مسیر پرفراز و نشیبی را به دلیل فاصله گرفتن از مبدأ بسیاری از کارها طی کردیم و بسیاری از اتفاق‌هایی که اینجا خوانده می‌‍شود برای بیش از ۵۰ سال قبل است، البته هنوز نتوانستیم تمامی زوایای آن را به خوبی نشان بدهیم.

وی اظهار داشت: ارزش کار طبیعتاً یک جریان شناسی مهم فرهنگی و هنری را به دست می‌دهد. زیرا ما جریان‌شناسی سیاسی زیاد داریم اما جریان‌شناسی فرهنگی آن هم از موضع خاص فرهنگ و هنر نداریم. خاطرات استاد شاهنگیان به خصوص مقطعی که از سال ۵۷ به این سمت قطعاً یکی از منابع دست اول برای جریان‌شناسی فرهنگی و هنری تاریخ معلصر کشور ما است.

نویسنده کتاب «برخیزید» تصریح کرد: ما یک افق بسیار متعالی در دفتر مطالعات جبهه فرهنگی به نام تدوین نظریه فرهنگ و هنر انقلاب داریم و هیچ راه دیگری هم جز این نداریم که به تجربه‌های انباشته فعالان فرهنگی و هنری دهه های ۴۰ و ۵۰ و ۶۰ مراجعه کنیم. در واقع اگر در پی نظریه‌‎های هنر انقلاب هستیم حتماً باید این خاطرات و تجربه‌ها فرآوری شود و واقعا هم کار بزرگی است.

رشیدی اضافه کرد: الان دوستان ما ضمیمه این کارها این خط که همان برداشت‌های علمی از این تجربه‌ها، خاطرات و روایت‌ها را پیگیری می‌کنند. نکته دیگر اینکه تاریخ هنر معاصر ما حتماً ناقص و کم جان است و حتماً با این کارها کامل خواهد شد. این کتابی که امروز رونمایی می‌شود یکی از هزاران چیزی است که استاد شاهنگیان در ذهن، دل و سینه خود دارند.

وی خاطرنشان کرد: نکته‌ای هم که خیلی علاقمند هستم روی آن بحث و بررسی شود این است که یک ذهنیت باطلی در جامعه هنری وجود دارد که هم هنر و هم هنرمندانی که در ساحت و حوزه انقلاب کار کردند کارهای آنها را از نظر هنری میان‌مایه می‌دانند. این درحالی است که ما در این کتاب‌ها عینا می‌بینیم که با چه افراد خلاق، کاربلد و هنرفهمی طرف بودیم. هرکسی اگر این آثار را از نظر ارزش‌های تاریخی، اعتقادی، فنی و تکنیکی بررسی کند متوجه می‌شوند که این آثار دارای اعتبار بسیار بالایی هستند.

متعجب شدم که کاری درباره استاد شاهنگیان نشده

مرتضی قاضی محقق کتاب «برخیزید» نیز در سخنانی گفت: وقتی در سال ۹۱ وارد دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب شدم اولین کاری که با توجه به تجربه‌ام به من پیشنهاد شد این بود که تلاش‌هایی در حوزه ثبت خاطرات تاریخ شفاهی موسیقی انقلاب صورت گرفته و لازم است تا مجموعه‌ای منسجم و با فکر آن را به نتیجه‌ای برساند.

وی افزود: در اولین قدم ما بزرگان و سرآمدان حوزه سرود و موسیقی مردمی انقلاب را لیست کردیم. در نفرات اول استاد شاهنگیان قرار داشتند، از خوانندگان استاد گلریز و از آهنگ‌سازان احمد علی راغب هم بودند. همچنین آقای رشیدی، ذیل همین پروژه در حال جمع‌آوری خاطرات شفاهی استاد قره باغی در تبریز بودند. خاطرات شفاهی استاد منوچهر ابرآویز هم که سال های اخر عمرشان بودند، در حال جمع‌آوری بود.

محقق کتاب «برخیزید» ادامه داد: مسئولیت مدیریت کل این پروژه‌ها به من واگذار شد. در آن زمان من دوره‌ای را برگزار کردم و بزرگوارانی نیز در آن دوره شرکت کردند و آنهایی که در این دوره ها شرکت کردند محققین این پروژه‌ها شدند. بر این اساس که قرار شد هر دو نفر خدمت هر بزرگوار برود و مصاحبه‌ها را انجام بدهند.

قاضی خاطرنشان کرد: آقای محمدجواد کربلایی و مصیب علی اکبرزاده قرار شد تا پروژه استاد شاهنگیان را به نتیجه برسانند. زمانی که این موضوع به من گفته شد که با آقای شاهنگیان مصاحبه نشده و خاطرات ایشان ثبت و ضیط نشده بسیار تعجب کردم که بعد از گذشت این همه سال چرا تا امروز کاری انجام نشده است.

وی اضافه کرد: در ابتدا تصور من این بود که با مقاومت بسیار زیادی روبرو می‌شویم و بزرگان به هر دلیلی دلخور هستند و همراهی نمی‌کنند. زمانی که پروژه را کلید زدیم در ابتدا سختی‌های فراوانی با استاد شاهنگیان داشتیم زیرا ایشان درگیر کار بودند و مدیریت مجموعه‌ای را برعهده داشتند و به همین دلیل وقت گرفتن از او بسیار سخت بود.

قاضی عنوان کرد: مصاحبه های که ما با استاد شاهنگیان انجام دادیم به لحاظ تحقیقی یک سری مشکلات داشت که آنها را با مشورت آقای رشیدی حل می کردیم. مصاحبه‌های مرکز اسناد انقلاب اسلامی را هم که سال‌ها پیش آنجا شده بود خریداری کردیم که به کارمان آمد ولی دقیق کردن این مصاحبه‌ها مشکلات زیادی داشت چون چهل سال از این وقایع گذشته بود.

وی با اشاره به سرودهای استاد شاهنگیان اظهار داشت: اساتید موسیقی بعد از انقلاب، این موضوع را عنوان کردند که سرودهای «برخیزید» و «خمینی ای امام» به ما بال پرواز داد. زیرا ما اصلاً نمی‌دانستیم که سرود انقلابی چه چیزی است. در حقیقت وقتی نام سرود انقلابی می‌آمد ما یاد شیلی و آمریکای جنوبی و این قبیل سرودها می افتادیم. حتی نوع بیان شعارها و مفهوم سرود انقلابی را هم نمی‌دانستیم.

شاهنگیان مصداق تعبیر تصرف در تکنیک شهید آوینی هستند

محمدجواد کربلایی دیگر محقق کتاب نیز در سخنانی گفت: افتخاری بود برای من که اولین کار خودم در حوزه تاریخ شفاهی را در خدمت استاد شاهنگیان و استاد قاضی بودیم. من در طول مصاحبه‌ها واقعاً چیزهای فراوانی را از آقای قاضی یاد می‌گرفتم.

وی افزود: اولین پیچیدگی که این کار برای ما داشت ابتدا راضی کردن استاد شاهنگیان بود. زیرا در کنار تواضع فراوانی که داشتند علاقه آن‌چنانی نداشتند که مصاحبه کنند و در صدر اخبار رسانه‌ها قرار بگیرند. در حقیقت خیلی طول کشید تا استاد را برای مصاحبه راضی کنیم. حتی یادم هست ایشان در ابتدا حتی راضی به انتشار این کتاب هم نمی‌شدند.

کربلایی ادامه داد: نکته‌ای که بیان آن در مورد استاد شاهنگیان بسیار جالب است این است که اگر نگویم فراوان بوده اما در دوران انقلاب، آنچه پرشمار هست این است که آقای شاهنگیان هم کار هنری آن هم به معنای واقعی کلمه انجام می‌دادند و هم کار اجرایی در حوزه مدیریت موسیقی بعد از انقلاب انجام دادند. فکر می‌کنم کاری که برای نسخه تکمیل شده این کتاب بهتر است انجام بدهیم این است که تاریخ شفاهی زندگی استاد را فراتر از بحث موسیقی پی بگیریم و وارد حوزه مدیریتی ایشان شویم. زیرا ایشان تجربه‌های بسیار موفقی در مدیریت‌های مختلفی دارند.

کربلایی اضافه کرد: نکته دیگر این است که استاد شاهنگیان معمولاً کارها را فردی شروع می‌کنند و سپس به یک کار گروهی تبدیل می‌شود. این موضوع برای من نکته بسیار جالبی است. برکت کار این‌گونه می‌شود که آن گروه با آن عظمت شکل می‌گیرد و دست آخر هم این‌طور می‌شود که بعد از انقلاب و در دوره‌ای که ایشان مدیریت موسیقی را در صدا و سیما برعهده داشتند آقای میرزاده در جمله‌ای به ایشان می‌گویند اگر دو نفر در این جمهوری اسلامی سَر کار خودشان باشند یکی امام است و دیگری آقای شاهنگیان هستند.

وی یادآور شد: استاد شاهنگیان مصداق تعبیر تصرف در تکنیک شهید آوینی در حوزه موسیقی هستند و این بحثی است که شاید ساعت‌ها باید نشست درباره‌اش حرف زد و نکات متعددی را استخراج کرد.

در قبال تاریخ انقلاب مسئولیم

سیدحمید شاهنگیان راوی کتاب «برخیزید» نیز بعد از سخنان کوتاه همسرشان گفت: جلال هدی، ابراهیم حقیقی و آقای مخبری سه نفر از بچه‌هایی که روز ۱۲بهمن، هنگام ورود امام خمینی(ره) در فرودگاه، سرود خواندند، در این مراسم حضور دارند.

وی افزود: من تا ۱۴-۱۵ سال اول انقلاب با هیچ کسی راجع به کارهایی که انجام داده بودم صحبت نکردم. به غیر از مصاحبه‌ای که «سینا واحد» درمورد ماجرای سروش با من انجام داده بود که البته بعد از مصاحبه پشیمان شدم که اصلاً چرا آن حرف‌ها را زدم تا اینکه یکی از دوستان خیلی خشن و تند با من برخورد کرد که از او خیلی ممنونم. به من گفت که تو چه کاره‌ای؟ این گنجینه تاریخی مربوط به فرهنگ موسیقی انقلاب است و تو حق نداری که آن را پنهان کنی. این‌ها باید برای تاریخ باید گفته و ثبت شود و نسل‌های بعدی باید از این موضوع باخبر باشند و آن را بدانند.

شاهنگیان خاطرنشان کرد: این مسائل مرا بیدار کرد و اینکه مسئولیتی داریم که آنچه را که در تاریخ انقلاب اتفاق افتاده و من هم در آن نقش کوچکی داشتم، باید به نسل‌های بعدی منتقل کنم. خوشبختانه این عزیزانی که در این مراسم در کنار آنها هستیم نیز از راه دیگری این همت والا را داشتند که حرکت کردند و این کار را انجام می‌دهند. اگر این کار درباره من نبود بیشتر درباره آن صحبت و تعریف می‌کردم که این کار چقدر مفید و مؤثر است.

وی اضافه کرد: در طول تاریخ فراوان دیدیم که به شخصیت‌های بزرگ ما نسبت‌های دروغین دادند و درباره آنها علامت سؤال درست کردند. این مسئله برای شیخ فضل الله نوری، آخوند خراسانی و آیت الله مدرس پیش آمده است. برخی‌ها همواره سعی کردند که تاریخ بسیاری از اینها را مشوش کنند. به نظر من این تخریب امروزه هم همچنان با جدیت انجام می‌شود.

شاهنگیان اظهار داشت: این سرودها شناسنامه انقلاب است و شناسنامه من در رابطه به انقلاب محسوب می‌شود و کسی حق ندارد آن را از من بگیرد. ما بعضی شب‌ها تا ساعت دو سه می‌ماندیم تا حکومت نظامی تمام شود و بتوانیم از آن زیرزمین حسینیه ارشاد بیرون بیاییم. ما سه کار مهم انجام دادیم که یکی از آنها «سرود خمینی ای امام» بود، دیگری هم «برخیزید ای شهیدان راه خدا» بود.

وی در بخش دیگری از سخنانش درباره قعالیت‌های مدیریتی خود گقت: من در صداوسیما مسئول واحد موسیقی بودم که به من گفتند بیایید مدیریت هواپیمایی آسمان را برعهده بگیرید که استخاره کردم بد آمد. بعد از واقعه هفت تیر و شهادت مسئولان، دوباره این کار را پیشنهاد دادند که دوباره استخاره کردم و این بار خوب آمد. آنجا در طول دو سال، ۸مدیرعامل عوض کرده بودند، یکی از دوستان هم به من گفته بود که آقای شاهنگیان، تو دوام نمی‌آوری. ولی من پنج سال آنجا بودم‌. بعد از آن هم پنج سال هم در هند رایزان فرهنگی بودم.

بنابرین گزارش در ادامه این مراسم، محمدحسن زورق، استادیار دانشگاه دفاع ملی و از شاعران فعال در دوران پیروزی انقلاب و همراهان استاد شاهنگیان در آن دوره، کتاب «برخیزید» رونمایی و لوح یادبود آن توسط استاد سیدحمید شاهنگیان امضا شد.