لزوم تعامل سازمان بورس و حوزه برای رعایت فرهنگ دینی در بازار سرمایه

اشاره: بورس سهام یا اوراق بهادار، بازاری است که در آن سهام و دیگر اوراق بهادار شرکت ها خرید و فروش می شود. شرکت هایی که در این بازار معامله می شوند، طبق ضوابط سازمان بورس و اوراق بهادار باید دارای حداقل معیار و استانداردهای سودآوری باشند که امکان معامله آنها در این بازار فراهم شود.

خرید سهام یک شرکت به معنای سرمایه گذاری است، بنابراین بازار سهام (بورس اوراق بهادار) نقش مهمی را در هدایت پس اندازهای اقشار مختلف جامعه به سوی سرمایه گذاری شرکت ها و تأمین منابع مالی مورد نیاز آنها برای تولید ایفا می کند.

از این رو قشر مذهبی جامعه ما، روحانیون و طلاب دغدغه و تأملاتی در زمینه ورود به بازار سرمایه و سود حاصل از این بازار دارند که آیا سرمایه گذاری آنها در بازار بورس سبب رونق تولید ملی و افزایش تولید کارخانه ها خواهد شد یا تنها سهام شرکت­ها به طور اسمی افزایش و کاهش خواهند یافت و دلال بازی و سهام بازی در این گونه بازار شکل گرفته است.

از این رو خبرگزاری رسا، با همکاری مرکز مالی ایران در قم به گفت‌ وگو با سرکارخانم راضیه صباغیان، مدیر نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار درباره دغدغه های مؤمنان نسبت به بازار سرمایه، ارتباط نهادهای حوزوی با سازمان بورس و همچنین میزان مشارکت بانوان در این بازار پرداخته است؛

رسا ـ آیا سازمان بورس دفتری در قم دارد که با حوزه های علمیه در ارتباط باشد و مسائلی که در بازار سرمایه وجود دارد از منظر فقهی بررسی شود؟

سازمان بورس، مرکز پژوهش و مطالعات اسلامی و کمیته فقهی دارد که مرحوم حجت الاسلام والمسلمین سید عباس موسویان فعالیت داشت و همچنین حجت الاسلام والمسلمین مصباحی مقدم و حجت الاسلام رضائی و آقای پیره در این مرکز فعالیت دارند و مباحث فقهی بورس و ابزارهای مالی جدیدی که طراحی شده اند مورد بررسی قرار می گیرند.

رسا ـ با توجه به روحیات بانوان نظر شما برای حضور آنها در بازار سرمایه چیست؟ آیا بانوان مذهبی و حوزوی تا کنون در عرصه اقتصاد و بازار بورس ورود پیدا کرده اند؟

در بازار سرمایه مسأله جنسیت مطرح نیست، بنده به عنوان بانو به جهت دغدغه ها و مسائل شخصی که دارم به راحتی توانستم در بازار سرمایه فعالیت کنم و همچنین خواهران و دوستان خودم در نهادهای مالی به عنوان کارمند سازمان بورس یا در محیط اقتصادی فعالیت می کنند؛ چون محیط اداری است نسبت برخی فضاهای دیگر، امنیت شغلی و آرامش محیط دارد.

همچنین بانوان می توانند به عنوان سرمایه گذار در بازار سرمایه فعالیت داشته باشند، بانوان خانه دار، مذهبی و مادر خانواده به سبب دغدغه ها و گرفتارهای خود نمی توانند در جامعه رفت و آمد داشته باشد اما امکان حضور آنها در بازار سرمایه به عنوان خرید و فروش سهام و حتی فعالیت های مشاوره ای مهیاست.

اگر بنده نخواهم حضور فیزیکی در محیط کار داشته باشم به عنوان سرمایه گذار در بازار بورس فعالیت خواهم داشت و این توصیه را به تمام بانوان دارم که در بازار بورس حضور داشته باشند.

بانوان در تمام جوامع بشری مسؤولیت هایی در خانواده بر عهده دارند و اکثر زنان دید و نگاه بلند مدت به مسائل اقتصادی دارند و روحیه رویکردهای ریسک پذیری را ندارند، از این رو آنها مایل و علاقه مند به سرمایه گذاری در بازارهای پر ریسک نیستند؛ در حالی که اگر بانوان تجربه و آگاهی از بازار سرمایه داشته باشند می توانند با رویکرد بلند مدت آینده خوبی برای خانواده خود ترسیم کنند.

ورود بازار سرمایه با دید بلند مدت و سرمایه گذاری در سهام شرکت ها، شریک شدن در اقتصاد کلان کشور است؛ ورود بانوان به بازار سرمایه سبب آزادی، اختیار عمل و اعتماد به نفس بیشتری آنها می شود و آنها می توانند کمک درآمدی برای مخارج خانواده های خود باشند.

از سوی دیگر، آموزش و تربیت فرزندان از درون خانواده شروع می شود و بنده به عنوان یک مادر این دغدغه دارم که فرزندان خود را با سرمایه گذاری و پس انداز آشنا کنم، زیرا این مسأله سبب ترویج فرهنگ پس انداز در خانواده خواهد شد.

زمانی که این فرهنگ و رویکرد از کودکی شکل می گیرد انسان در بزرگسالی می تواند از لحاظ اقتصادی موفقی باشد و همچنین به اقتصاد خانواده کمک کند.

رسا ـ برخی از طلاب برادر و خواهر در بازار سرمایه فعالیت دارند، اما نظام مشخص و واضحی برای فعالیت وجود ندارد، وظیفه نهادهای مالی در این زمینه چیست؟

در مذهب شیعه داد و ستد و تجارت در ضمن عقودی اجرا می شود که در آن تجارت و مشارکت جایز و ربا حرام دانسته شده است زیرا که  فساد و ربا سبب نابودی اقتصاد کشور خواهد شد.

برخی سرمایه گذاری و سپرده گذاری ها بر اساس عقود مشارکتی انجام می شود؛ اما برخی شک و شبهه هایی در این نوع سپرده‌گذاری در بانک‌ها دارند؛ در حالی که سرمایه گذاری با رویکرد بلند مدت و هدف مشارکت در اقتصاد کشور در بازار سرمایه، پاک ترین کسب و کار بوده که هر فردی که می تواند داشته است.

رسا ـ برخی از اندیشمندان و فرهیختگان حوزوی مخالف سرمایه گذاری مردم در بورس هستند؛ نظر شما در این باره چیست؟

باید ساز و کارها و فعالیت هر فرد در بازار سرمایه و سهم شرکت یعنی شریک شدن تملک درصدی کوچکی از انواع کارخانه های تولیدی، صنایع غذایی، خودرو سازی، پالایشگاهی و پتروشیمی مشخص شود که نیاز حیاتی و اقتصادی کشور است.

آیا به عنوان یک سرمایه گذار در راه اندازی کارخانه های که نیاز کشور است، مشارکت داشته باشیم، امری نا مطلوبی است؟

رسا ـ برخی می گویند سهامی که مردم در آن سرمایه گذاری می کنند، به حساب کارخانه ها و صنایع نمی رسد و تنها سود آنها در میان سهامداران و سرمایه گذاران جابه جا می شود، این موضوع را تأیید می کنید؟

این مطلب ناصحیح و نادرستی است و تنها در عرضه اولیه و افزایش سرمایه ها نیست که پول مردم در شرکت ها سرمایه گذاری می شود، زیرا نمایندگان سهامداران در مجمع شرکت ها و کارخانه ها مشارکت و اعضای هیأت مدیره را مشخص و انتخاب می کنند، یعنی سیاست های کلان آنها را کنترل و راهبری می کنند.

متأسفانه آشنایی و دانش عموم مردم با مفاهیم بازار سرمایه و سرمایه گذاری و سهامداری کم است و همه به دنبال فضای مجازی و تحلیل تکنیکال هستند؛ اما باید تحلیل بنیادی با دیدگاه بلند مدت شکل گیرد یعنی ارزیابی صورت مالی، پتانسیل های رشد شرکت ها را ارزیابی کنیم و این گونه ارزیابی شود که شرکت توانمند و آینده روشنی پیش رو دارد و از آن شرکت انتظار رونق تولید ملی و بهبود سودآوری خواهیم داشت؛ از این رو فرد در این شرکت سرمایه گذاری خواهد کرد. تمام صورت های مالی و نتیجه مجامع سالیانه یا افزایش سرمایه شرکت ها در کدال منتشر خواهد شد.

رویکردهای سهامداری با دید کوتاه مدت و کسب سود از اختلاف قیمت در فضای مجازی و کانال ها تبلیغ و ترویج می شود، در حالی که نگرش و رویکردهای کوتاه مدت در بازار سرمایه سبب متضرر شدن سهامداران شده است و باید تغییر پیدا کند.

رسا ـ در گروه های مجازی مربوط به بورس این موضوع مطرح می شود که تنها مسأله ای که به اقتصاد کمک می کند "عرضه اولیه" است و در بقیه موارد سهام بازی مطرح می شود، نظر شما در این باره چیست؟

ممکن است فردی که دیدگاه کوتاه مدت به بازار سرمایه دارد، برای سهامداری در عرضه اولیه با همین دیدگاه وارد شود ولی همانطور که در سوال قبلی گفتم این بدین معنا نیست که فقط عرضه اولیه به اقتصاد کمک کند.

از این رو، هر شخصی می خواهد در بازار بورس شرکت کند باید هدف خود را از سرمایه گذاری در بازار سرمایه مشخص کند.

رسا ـ سرمایه گذاری افراد در بازار سرمایه چگونه باید صورت گیرد تا دچار ضررهای قابل توجهی نشوند؟

فردی که دانش و وقت لازم برای تحلیل بازار سرمایه دارد، به طور مستقیم به خرید و فروش سهم می پردازد، از این رو باید اطلاعات و دانش خود را در این زمینه افزایش دهد و آشنایی با تجزیه، اطلاعات مالی، قوانین، مقررات و ارزیابی از ریسکی که می تواند تحمل کند، داشته باشد.

شاید فردی دانش بورسی داشته و تحمل ریسک پذیری بالا داشته باشد اما وقت کافی نداشته باشد تا به صورت روزانه و هفتگی به تجزیه و تحلیل سهم، بازار، اقتصاد و شرایط سیاسی که تأثیر بر بازار سرمایه می گذارند، بپردازد؛ از این رو به این افراد توصیه می کنیم که به صورت غیر مستقیم وارد بازار سرمایه شوند و در صندوق های سرمایه گذاری مشارکت یا با شرکت های سبد گردان مشورت کنند.

صندوق های سرمایه گذاری نیز در بازار بورس پذیرفته شده است و افراد می توانند از طریق کارگزاری در صندوق های ETF سرمایه گذاری کنند که برخی این صندوق ها نیز با سود ثابت وجود دارد، راهکار دیگر این است که مردم سرمایه خود را به شرکت های سبد گردان بسپارند و پرتفوی آنها را مدیریت کنند و این رویکرد به افرادی سرمایه بالایی دارند توصیه می شود.

به افرادی که کمتر از پنجاه میلیون تومان سرمایه دارند توصیه می کنیم که از طریق صندوق های سرمایه گذاری اقدام کنند، چرا که هزینه تشکیل سبد و کارمزد شرکت زیاد است؛  از این رو صندوق های سرمایه گذاری فرصت مناسبی برای افرادی است که سرمایه اندکی دارند.

سهامداران تنها از طریق شرکت هایی که دارای مجوز رسمی هستند، به سبد گردانی اقدام کنند، لیست شرکت های سبد گردان، کارگزاری ها و صندوق های سرمایه گذاری و سایر نهادهای مالی در پایگاه اطلاع رسانی سازمان بورس و اوراق بهادار وجود دارد.

اما کانال های بورسی که در فضای مجازی وجود دارد، بدون مجوز هستند و هیچ فردی نمی‌تواند پاسخگو آنها باشد و قابل پیگیری نیست، اما شرکت و مؤسسات مالی که مجوز دارند قابل پیگیری حقوقی و قضایی هستند؛ در حالی که حداقل 50 شرکت برای سبد گردانی در ایران مجوز دریافت کردند که شعبه های مختلفی در شهرهای ایران دارند.

سرمایه گذاران خرد به صلاح خودشان نیست به سراغ سبد گردانی برود و درحالی که 246 صندوق سرمایه گذاری در بازار بورس وجود دارد که ارزش دارایی این صندوقها بالغ 350 هزار میلیارد تومان است و با احتساب صندوق دارای یکم و پالایش بالغ بر 9 میلیون و 500 هزار نفر در این صندوق ها سرمایه گذاری کردند که همه این صندوق ها تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار است.

اگر فرض کنیم که شرکت های سبدگردان که هزار شعبه در سراسر کشور داشته باشد، سرمایه گذار مجبور است که به این شرکت ها مراجعه کند و احراز هویت شود و فرم های ارزیابی ریسک را پر کند تا اینکه سبد پرتفوی آنها چیده شود.

از این رو، افرادی که سرمایه اندکی وارد بورس می کنند، اصلا توصیه نمی شود که سراغ شرکت های سبد گردانی بروند،  هرچند این امر بستگی به دیدگاه فرد سرمایه گذار دارد.

از سوی دیگر، صندوق های جسورانه در بازار سرمایه وجود دارد، زیرا صاحبان این صندوق ها در استارت‌تاپ‌ها سرمایه گذاری می کنند و این شرکت ها ممکن است که سودآوری زیادی داشته یا یک دفعه ورشکست شوند.

همچنین برخی ها صندوق ها نسبت به شاخص کل، رشد پیدا می کند و نسبت به خرید تک سهم بسیار بهتر است، زیرا ریسک آن صندوق کنترل شده است، اما برای شخص ریسک پذیر که انتظار دارد که سهام آن همیشه در حال رشد باشد، سرمایه گذاری در صندوق ها توصیه نمی شود.

 رسا ـ در پایان اگر سخنی ناگفته ای مانده است، بفرمایید.

بر اساس قانون تجارت محدودیت‌هایی برای فعالیت مالی حرام وجود دارد و مجوز فعالیت به آنها داده نمی شود، همانند این که کارخانه‌ای ابزار آلات و محصول خاصی همانند آلات قمار و مسکرات را تولید کند، حرام است.

در کشورهای دیگر حتی کشورهای اسلامی شرکت های بین المللی وجود دارد که این گونه فعالیت ها را انجام می دهند، اما در کشور ما در این زمینه دغدغه ای ندارد؛ بنابراین هر شرکتی در بورس پذیرفته می شود این ممنوعیت ها لحاظ می شود.

برخی سرمایه گذاری در بانک را محل شک و شبهه می دانند و از سوی دیگر سرمایه‌گذاری در سهام شرکت های جایز می دانند؛ اما اینکه تمام منابع را در یک شرکت سرمایه گذاری کنند، محل تأمل می دانند.

هر صندوقی بیانیه سیاست سرمایه گذاری دارد؛ از این رو اگر بتوانیم صندوق هایی بر اساس دغدغه های  سرمایه گذاران ایجاد کنیم؛ فرد سرمایه گذار می تواند مسائل و موارد سرمایه گذاری خود را محدود کند، یعنی صرفا در سهام شرکت های که وابسته به  بانک ها نیستند، سرمایه گزاری کند و ابزارهایی برای دستیابی بدین هدف به آسانی قابل تعریف است.

از این رو، اگر ارتباط میان کارشناسان سازمان بورس و بازار سرمایه و مراکز حوزوی بیشتر شود، می توانیم ابزار مالی جدیدی با دغدغه های طلاب و مؤمنان و دینی ایجاد کنیم.

افزون بر این، مبلغان که در ایام مختلف به شهرهای مختلف تبلیغ خواهند رفت، نیز می توانند دغدغه های مالی مردم درباره بورس و اوراق بهادار جویا شوند و برای کارشناسان بورس مطرح کنند، که این امر کمک شایانی به بازار سرمایه خواهد شد.

همچنین برخی افراد در شرکت های کارگزاری دغدغه های دینی دارند و کارمزدهای خود را به صندوق های نیکوکاری می بخشند.

از سوی دیگر، در ایران هیأت های مذهبی بسیاری از قدیم وجود داشت و مردم نیکوکاری بسیاری در ایران وجود دارند که به این هیأت ها کمک می کنند، دغدغه هیأت امنای آنها این است که این وجوه خیریه در چه زمینه ای مصرف شود؛ از این رو این هیأت ها می توانند در صندوق های خیریه سرمایه گذاری کنند.

 صندوق های خیریه نیکوکاری با سودهی 20 درصدی در ماه وجود دارد و از این رو خیران می توانند اصل پول و سرمایه خود را  در داخل صندوق بگذارند و سودهای ماهانه این صندوق ها در اهداف نیکوکارانه مصرف کنند.

در حال حاضر در بازار بورس و اوراق بهادر بیست صندوق نیکوکارانه در عرصه های کمک برای ساختن اماکن آموزشی، هزینه تحصیلی دانشجویان و کمک به معلولان وجود دارد.

مدیر صندوق های خیریه موظف است که منابع صندوق را طبق نیات خیران مصرف کند و مدیر نیز باید هر سه ماه یک بار گزارشی از مصارف سرمایه صندوق ارائه دهد و در کدال قرار گیرد و همچنین برخی مدیران کارگزاری مدیران صندوق خیریه هستند و آنها نیز کارمزدی از سهامداران صندوق نمی گیرد.

از این رو، برای حوزه های علمیه نیز می توان چنین صندوق های خیریه تأسیس کرد؛ اما متأسفانه میان مدیران بازار بورس و مدیران مرکز مدیریت حوزه های علمیه ارتباط مناسبی وجود ندارد و همکاران ما نیز نتوانستند دغدغه های حوزه های علمیه و قشر مؤمنان را برای سرمایه گذاری در بازار بورس و اوراق بهادر برطرف کنند.

از این رو، مناسب است که ارتباط مراکز حوزوی با مرکز سازمان بازار بورس و اوراق بهادر در شهر قم بیشتر شود و فرهنگ سازی مناسبی در زمینه سرمایه گذاری در این بازار شکل گیرد./998/

گفت‌وگو از میثم صدیقیان