فرهنگ ناهمگون غیرت

پس از ورود مدرنیته به ایران و به دنبال آن، با هجوم فرهنگ غرب از طریق شبکه‌های اجتماعی، با شکاف فرهنگی در جامعه‌ی ایران روبرو هستیم. شکافی که حکایت از فرهنگ ناهمگون غیرت دارد.

 غیرت خانوادگی، حسی درونی است جهت حمایت از حریم خانواده در برابر نگاه و لذت‌جویی دیگران. از گذشته، غیرت، نماد مردانگی و عشق مرد نسبت به همسر و خانواده‌اش بوده است.

در اجتماع بودن، جزء جدایی‌ناپذیر زندگی زنان است اما گاه زنان دانسته یا نادانسته، مبنای هویت‌یابی خود و ارتباط با اجتماع را مؤلفه‌های جنسیتی، قرار می‌دهند. آنان با ساختن موقعیتی که هویت جنسی‌شان را جلوه‌گر می‌کند زمینه را برای ورود مردان بیگانه به حریم خود فراهم می‌آورند. در اینجاست که مرد، جلوه‌گریِ ناموسش را یک خطر جدی دانسته و آن را به معنای ورود غیر قانونی بیگانگان به محدوده‌ی شخصی خود تلقی می‌کند، از خود واکنش نشان داده و به مراقبت از حریم خانوادگی خود می‌پردازد.

 غیرت‌ورزی مردان، ویژگی فطری و خدادادی در وجود آن‌هاست. این ویژگی از دوران کودکی و با بازی نقش پدر و دیدن تعاملات اجتماعی بین دو جنس مخالف شکل می‌گیرد و پس از آن به سبب باورهای مذهبی، این ویژگی در آنان رشد می‌کند.

 پسران در دوران بلوغ با آگاهی از شرایط، نسبت به صحنه‌ها و موقعیت‌های اطرافشان واکنش نشان داده و از خطرهای احتمالی که ناموسشان را تهدید می‌کند پیشگیری می‌نمایند. بنابراین غیرت ایشان ابزاری می‌شود برای حفاظت از حجاب و عفاف خانواده و پیشگیری از  اختلاط زنان با نامحرمان.

با گسترش شهرها و توسعه‌ی فردگرایی، گویا هنجارها، رنگ باخته و افرادِ جامعه، دیگر رفتارهای خود را هماهنگ با یک پشتوانه‌ی فرهنگی خاص انجام نمی‌دهند بلکه فرهنگ‌های ناهمگون جامعه، رفتار آن‌ها را تحت تأثیر قرار داده به گونه‌ای که در یک جا از خود غیرت نشان داده و در جای دیگر سکوت می‌کنند.

مردانی که تا دیروز حفاظت از خانواده‌ی خود را در هر موقعیتی یک وظیفه می‌دانستند و نسبت به نگاه دیگران حساسیت خاصی داشتند، اکنون موقعیت سنج شده‌اند و در یک جا از خود واکنش نشان می‌دهند و در جای دیگر بسیار سهل‌انگارانه رفتار می‌کنند.

در اثر این ناهمگونی فرهنگی، شاهد مردانی هستیم که در مکان‌های مذهبی مثل مساجد یا زیارتگاه‌ها نسبت به حریم خانواده‌ی خود، دقت نظر دارند ولی در مکان‌های تفریحی یا سفرهای خارجی کاملا بی‌تفاوت هستند. یا برخی دیگر از مردان که در یک جامعه‌ی ناامن به حفظ همسر و دختر خود می‌پردازند؛ اما متأسفانه در برابر اقوام نامحرم بسیار درمانده و مستأصل رفتار می‌کنند و نمی‌توانند کنترلی بر ناموس خود داشته باشند. گویا مردان به خود‌اجتهادی روی آورده‌اند گاه از ترس آبرو، نسبت به خانواده‌ی خود حساس و گاه منفعل، رفتار می‌کنند.

 این موضوع تا جایی پیش می‌رود که گاه اعتماد مرد نسبت به خانواده‌ی خویش نیز دچار تزلزل می‌گردد. آنها در بعضی شرایط به خانواده خود اعتماد دارند و آنها را رها می‌کنند و در جای دیگر نسبت به آن‌ها غیرت می‌ورزند.

افسوس که در اثر ضعف در غیرت‌ورزی مردان شاهد چشم چرانی، متلک‌پرانی، انواع مزاحمت، خیانت، تجاوز، سستی بنیان خانواده، تقلیل یافتن شخصیت زنان به اشیاء در دسترس و شکسته شدن حریم خانواده‌ها هستیم.

 به نظر می‌رسد برای در امان ماندن از پیامدهای این آسیب، بازگشت به سنت فرهنگی غیرت از طریق ساخت پادکست، عکس نوشته، فیلم‌هایی با محتوای بیدارسازی غیرت جوانان، بسیار بایسته است. همچنین با بالا بردن قدرت اعتماد به نفس مردان در محیط خانواده و اجتماع از طریق آگاهی بخشی رسانه‌ای می‌توان بر این مشکل پیروز شد.

✍ لیلا توکلی