انتخاب رایزنان فرهنگی منحصر به داخل سازمان نباشد

به گزارش خبرگزاری رسا، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به‌عنوان متولی اصلی دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران شناخته می‌شود. در ایام سالگرد تصویب اساسنامه این سازمان در تیرماه سال ۱۳۷۴، حلقه دیپلماسی عمومی انقلاب اسلامی مرکز رشد دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام} با هدف فهم عمیق‌تر عملکرد ۲۶ ساله سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با نگاه به آینده و کمک به حل مسائل این سازمان، اقدام به برگزاری سلسله نشست‌هایی با حضور خبرگان اجرایی و علمی این حوزه کرده است. نشست اول در روز دوشنبه ۱۴ تیرماه و با حضور حجت‌الاسلام دکتر احمدعلی قانع (عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام} و رئیس اسبق دانشگاه اسلامی غنا) و حجت‌الاسلام دکتر بهمن اکبری (رایزن فرهنگی سابق ایران در عمان و عضو کمیته علمی کمیسیون حقوق بشر اسلامی) در محل مرکز رشد دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام} برگزار گردید.

در ابتدای نشست حجت‌الاسلام اکبری با توصیف و تبیین فضای روابط بین‌المللی ایران و با نگاهی آسیب‌شناسانه بیان داشت: با توجه به ماهیت فرهنگی انقلاب اسلامی، اساس و پایه روابط ما با سایر کشورها به‌ عنوان جمهوری اسلامی ایران باید مبتنی بر هویت فرهنگی باشد و سایر ابعاد مانند ابعاد سیاسی، نظامی-امنیتی و اقتصادی می‌بایست به‌عنوان پیوستی برای روابط فرهنگ‌بنیان ما قرار گیرند. درحالی‌که امروزه نه‌تنها این‌گونه نیست، بلکه حتی فرهنگ برای آن ابعاد نیز پیوست محسوب نمی‌شود و ما شاهد غلبه سایر ابعاد بر بعد فرهنگی هستیم. همان‌گونه که فرهنگ در مسائل داخلی به یک مقوله غریب تبدیل شده در رویکردهای بین‌المللی نیز شاهد چنین غلبه‌ای هستیم.

رایزن فرهنگی اسبق ایران در ازبکستان افزود: ارتباط با مخاطبان می‌بایست در سه سطح نخبگان، حاکمیت‌ها و افکار عمومی رخ دهد. و مقصود از ارتباط در اینجا به معنای اتصال نیست بلکه باید به دنبال حقیقت ارتباط و نوعی ایجاد همدلی باشیم. دلربایی بیان، گفتمان نو، بیان نافذ که عقل را اقناع و قلب را اشباع بکند لازم است. اما متأسفانه با وجود عدم موفقیت در شکل‌دهی به این ارتباط به دنبال حجم بالای تولید کارنامه‌ها رفته‌ایم که در پشت پرده این کارنامه‌ها ، حقیقت ارتباط وجود ندارد و دچار کارنامه زدگی شده‌ایم.

در ادامه حجت‌الاسلام قانع با اشاره به سوابق و تجربه‌های خود از فعالیت فرهنگی بین‌المللی در غرب آفریقا، بیان داشت: یکی از مهم‌ترین کارهایی که باید توسط نهادهای ذی‌ربط و نهادهای علمی صورت بگیرد تجربه‌نگاری و ثبت و ضبط تجارب فعالان و رایزنان سابق فرهنگی در کشورهای مختلف است. سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی نمی‌آید از افراد موفق الگوهایی را انتخاب و شناسایی کند و به دیگران سرایت بدهد.

ایشان با اشاره به حضور و مسئولیت دو ساله خود در سیرالئون، آقای محمدرضا قزلسفلی (رایزن فرهنگی وقت ایران در سیرالئون و رایزن فرهنگی کنونی در اوگاندا) را به‌عنوان یک رایزن نمونه و موفق و کامل و قابل الگوگیری برشمرد.

رئیس اسبق دانشگاه اسلامی غنا افزود: یک رایزن فرهنگی باید به‌صورت جهادی عمل کند، کل وقت خود را صرف مأموریتش نماید و محدود به وقت اداری نباشد. رایزنان فرهنگی باید بر اساس شایسته‌سالاری انتخاب شوند و این انتخاب محدود به افراد داخل سازمان نباشد. رایزن اعزامی می‌بایست علاوه بر مهارت‌های لازم مانند توانایی برقراری ارتباط مؤثر و دانش زبانی، معتقد به اسلام، انقلاب و کار جهادی باشد. رایزنان فرهنگی باید ساده‌زیست باشند و با همه اقشار ارتباط برقرار کنند.

ایشان در ادامه گفت: مخاطب‌شناسی در کشور مقصد برای فعالان فرهنگی بین‌المللی بسیار مهم است. در برخی موارد مخاطب رایزنان فرهنگی فقط شیعیان، مسلمانان و حتی صاحب ادیان الهی نیستند. نوع وظایف باید بر اساس آن کشور مقصد و بومی آن منطقه طراحی و خواسته شود. برای مثال یکی از کارهایی که در کشورهای آفریقایی خیلی مؤثر است، ورود به حوزه نظام آموزش‌وپرورش آن‌هاست که می‌تواند در قالب دوره‌های آموزشی، چاپ کتاب، ارتباط با معلمان و دانشجویان و دانش آموزان و هم‌چنین اعطای بورسیه در برخی از زمینه‌ها صورت بگیرد.

این استاد دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام} هم‌چنین اشاره کرد: رایزن فرهنگی فقط نباید حامل فرهنگ ایرانی اسلامی باشد. بلکه باید یک رابطه دو طرفه برقرار شود و بتوانیم از فرهنگ‌های مطلوب کشورهای مقصد الگوبرداری کنیم و در سیاست‌های فرهنگی کشور خودمان استفاده نماییم. باید به سمت تبادل و تعامل فرهنگی حرکت کنیم.

دکتر اکبری در ادامه نشست سه ساحت ساختارهای سازمانی، منابع انسانی و سیاست‌ها را کلان‌مسئله‌های روابط فرهنگی بین‌المللی دانست. وی با اشاره به اهمیت نیروی انسانی در فعالیت فرهنگی بین‌المللی بیان کرد: تسلط بر یک زبان خارجی شرط لازم است اما کافی نیست، بلکه فعالان فرهنگی ما می‌بایست حرفی هم برای گفتن داشته باشند. در این زمینه دقت‌های لازم برای تربیت نیروی انسانی بکار گرفته نمی‌شود و اگر امروز هم شاهد تعدادی از منابع انسانی خوب هستیم، آن‌ها از دل سیستم بیرون نیامده بلکه مانند یک گیاه خودرو، خود رشد کرده‌اند. سیادت در قبال خدمت است و تأثیر نیروی انسانی فاضل می‌تواند بسیار زیاد باشد.

ایشان کارنامه‌گرایی، کنارگذاشتن افراد باتجربه به بهانه کوچک‌سازی، ضعف در تولید گفتمان و محتوا و ضعف در نظارت را از جمله آسیب‌های کنونی سازمان فرهنگ و ارتباطات برشمرد.

در پایان دکتر اکبری افزود: ما در روابط فرهنگی بین‌المللی خود با یک عدم هماهنگی و وجود وحدت رویه مواجه هستیم. نبود نگاه بلندمدت و چشم‌انداز نظام‌مند در سه ساحت ساختارهای سازمانی، منابع انسانی و سیاست‌ها باعث شده است تا برنامه‌ریزی مناسبی در این زمینه فرهنگی نداشته باشیم. حال‌ آنکه در یک کار فرهنگی ما سه دوره کاشت، داشت و برداشت داریم که این فرآیند به‌درستی پیگیری نمی‌شود. جامعه المصطفی و حوزه علمیه در برخی از این زمینه‌ها از سازمان فرهنگ و ارتباطات جلوتر هستند.

لازم به ذکر است که این سلسله نشست‌ها پیرامون بررسی نظام روابط فرهنگی بین‌الملل در ایران توسط حلقه دیپلماسی عمومی انقلاب اسلامی مرکز رشد دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام} در روزهای آتی ادامه خواهد یافت.