از معمار آمریکایی تا ریخت و پاش یک میلیون دلاری

به گزارش خبرگزاری رسا، استان البرز دارای بناهای تاریخی فراوانی است که از جمله آن می‌توان به چند کاخ مهم مانند سلیمانیه و مروارید(شمس) اشاره کرد.

هریک از این کاخ‌ها نمادی از زندگی مالکان آن هستند که شرح‌حال و سرگذشت‌شان را در سینه دارند.

کاخ مروارید یا کاخ شمس به درخواست خدیجه پهلوی(شمس الملوک)، دختر دوم رضا شاه و همسر مهرداد پهلبد، طی سال‌های ۴۵ تا ۴۷ هجری شمسی در زمینی به وسعت ۱۱۱ هکتار و با مساحتی حدود ۲۵۰۰ متر مربع احداث شد.

مبدا ماجرا

شمس پهلوی به دلیل بیماری آسم و همچنین تغییر مذهب خود و فرزندانش از اسلام به مسیحیت، اصولاً فردی انزوا طلب بود. او تنها عضو خاندان پهلوی به‌شمار می‌رفت که در امور سیاسی داخلی و خارجی کشور دخالتی نداشت و به همین دلیل مهر شهر کرج را که در آن زمان منطقه ییلاقی و خوش آب و هوای غرب تهران محسوب می شد، برای سکونت در سلامت، انتخاب و دستور احداث کاخ مروارید را صادر کرد.

مقدسیان، کارشناس میراث فرهنگی می‌گوید: شمس پهلوی به دلیل ابتلا به بیماری آسم به مهرشهر آمد و از ۱۴۰ هکتار زمین مزروعی برای خود کاخ مروارید را ساخت.

از معمار آمریکایی تا ریخت و پاش یک میلیون دلاری

کاخ مروارید توسط بنیاد فرانک لوید رایت، طراحی و ساخته شد و قرارداد اجرایی آن در ۱۱ نوامبر ۱۹۶۵ میلادی به مبلغ یک میلیون دلار به امضا رسید و ویلیام وسلی پیترز، داماد فرانک لوید رایت به‌عنوان مهندس معماری، وظیفه طراحی، محاسبات و نظارت بر اجرای کار را عهده دار شد.

سازه اصلی و پلان کاخ به شکل سفره ماهی است که صدفی را در بر گرفته و سایر فضاهای کاخ شامل راهرو مار پیچ و بدون پله که به سمت طبقات فوقانی امتداد دارد است، سالن پذیرایی، دفتر مخصوص شمس، سالن سینما، سالن بیلیارد، آشپزخانه، اتاق های خواب، محل نگهداری پرندگان، استخر شنا، حمام و سرویس های بهداشتی و... می‌شود.

تمامی فضاهای معماری در زیر سقفی با فرم حلزونی و با نورگیر‌های متعدد و به‌شکل دانه‌های مروارید اجرا شده.

در ضلع شمالی کاخ و در محوطه بیرونی، دریاچه‌ای نیز به شکل باله‌های سفره ماهی طراحی و اجرا شده که قابلیت قایق‌سواری را داراست و در گذشته نیز مجموعه‌ای از آبزیان دریایی متنوع در آن می‌زیستند.

به گفته برخی کارشناسان این سبک کاخ‌سازی تا آن زمان در کشور و به‌ نوعی در خاورمیانه مرسوم نبوده.

تصرف بی‌چون و چرا

رئیس موسسه مطالعات تاریخ معاصر می‌گوید: مجلس ثنا مصوب کرد که بنیاد پهلوی هر زمینی با هرکاربری را می‌تواند به صورت دلخواه درآورد و کاربری آن را بانظر خود تغییر دهد.

به گفته او، شمس باکمک افراد پرنفوذ، زمین‌های زیادی را مصادره می‌کرد و یکی از شرکای مهم و محوری او، حبیب‌الله ثابت، کلان سرمایه‌دار بهایی بود.

قریبی گفت: زمین کاخ مروارید و هزینه‌های احداث آن مشروع نبود.

هزینه‌های گزاف

زادبر یک پژوهشگر تاریخ معاصر گفت: هزینه‌های احداث کاخ مروارید در اوایل دهه چهل که شاخص‌های اقتصادی کشور پایین بود، بسیار گزاف محسوب می‌شود.

زادبر می‌گوید: هزینه‌های احداث و تجهیز آن در روزنامه‌های آمریکایی نیز منتشر شده.

احداث کاخ مروارید براساس برآورد کارشناسان به پول امروز حدود هزار و چهارصد میلیارد تومان تخمین زده شده.

بادآورده، سهم باد می‌شود

خاندان پهلوی به‌ طور کلی ۱۴ کاخ در ۷ نقطه کشور احداث کرده.

با نگاهی به این آثار پرتجمل می‌توان دریافت آنچه که از بیت‌المال برای مال‌اندوزی شخصی و زندگی اشرافی هزینه می‌شود، در نهایت برای تاریخ به یادگار می‌ماند.

ماندگاری تاریخ برای درس و عبرت

کاخ مروارید طی سالیان گذشته رو به انحطاط رفته و در دالان‌های پیچ در پیچ آن که برای گفت‌وگوهای خصوصی تعبیه شده بود تنها صدای تاریخ به گوش می‌رسد.

اکنون مرمت این کاخ به ۲۷۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.

گزارشی از دانیال خلج

انتهای پیام/د.خ