شماره 29 فصلنامه علمی «مطالعات رسانه های نوین» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، بیست و نهمین فصلنامه علمی «مطالعات رسانه های نوین» به صاحب امتیازی دانشگاه علامه طباطبائی با مدیر مسؤولی محمد مهدی فرقانی و سردبیری هادی خانیکی منتشر شد.

این فصلنامه در 11 مقاله منتشر شده و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

کنشگری کاربران توییتر در یادبود قربانیان بمباران شیمیایی (کیمیاباران) حلبچه

سندوس محمدی نوسودی؛ عبدالله بیچرانلو

چکیده: در اسفند 1366 شهر حلبچه در کردستان عراق به دستور صدام، هدف حملات شیمایی قرار گرفت که منجر به کشته شدن 3 تا 5 هزار نفر و زخمی شدن 7 تا 10 هزار نفر شد. علیرغم عمق این فاجعه به دلیل عدم دسترسی قربانیان به رسانه، در افکار عمومی جهانی و حتی بین خود کردها تصویری دقیق از آن شکل نگرفت؛ اما گسترش رسانه های اجتماعی به قربانیان این امکان را داد تا بتوانند توجه افکار عمومی جهانی را به جنایت مذکور جلب کنند. هدف مقالۀ پیش رو مطالعه کنشگری کردها در فضای مجازی بر محور سی و سومین سالگرد شیمایی بمباران حلبچه با تحلیل کنشگری هشتگی آنها در شبکه اجتماعی توییتر است. یافته های پژوهش نشان میدهند که 8 محور اصلی در کنشگری هشتگی کردها در توییتر برجسته هستند که شامل؛ روایتگری فاجعه حلبچه از قاب توییتر، تجلی نمادگرایی در کنشگری مجازی با بازنشر عکس عمر خاور و فرزندش، پیگیری رد رنج این درد در چهرۀ بازماندگان، بازتاب رسانه ای فاجعۀ حلبچه در سطح جهانی، حلبچه به مثابه درد مشترک، فراموش نکردن فاجعۀ حلبچه، بانیان نسلکشی حلبچه و جا به جایی بین مرزهای آنلاین و آفلاین کنشگری. بر اساس نتایج پژوهش، توییتر برای کردها به مثابه یک حوزۀ عمومی آنلاین عمل می کند که به آنها این امکان را میدهد تا با ایجاد جریان رسانه ای در زمینۀ فاجعۀ حلبچه، گفتمان جایگزین را در مورد آن طرح کنند.

الگوی تحلیل مسیر سواد رسانه ای سلامت و ارتباط آن با مصرف رسانه های اجتماعی در تهران

آزاده سالمی؛ هادی خانیکی؛ حبیب صبوری خسروشاهی؛ شهناز هاشمی

چکیده: استفاده بهینه از فناوری های نوین ارتباطی در عین حالی که نیازمند سواد رسانه ایست، ممکن است با بهبود این مهارت ها همراه باشد. برای بررسی این موضوع، هدف از این پژوهش، دستیابی به الگویی برای پیشبینی وضعیت سواد رسانه ای درحوزه سلامت با توجه به نقش و سهم استفاده کاربران از رسانههای اجتماعی است. منظور از سواد رسانهای سلامت، درک افراد از تواناییشان در دسترسی، تحلیل، خلق و انتقال پیام های ارتباطی در حوزه سلامت از طریق رسانه هاست. روش تحقیق، پیمایش و جامعه آماری، شهروندان بزرگسال تهرانی هستند که از اینترنت استفاده میکنند. نمونه گیری به روش خوشه ای چندمرحله ای و زمان اجرای پیمایش، اردیبهشت ماه سال 1398 بوده است. ابزار جمع آوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخته است که روایی (صوری و سازه) و پایایی (ضریب آلفای کرونباخ 837/0) آن مناسب ارزیابی شده است. بر اساس الگوی تحلیل مسیر، از میان متغیرهای بررسی شده، «رضامندی از کاربرد رسانه های اجتماعی در حوزه سلامت» بیشترین سهم را در پیشبینی تغییرات سواد رسانه ای سلامت کاربران اینترنت در تهران دارد و بعد از آن به ترتیب «میزان استفاده از رسانه های اجتماعی»، «سالهای تحصیل»، «پذیرش رسانه های اجتماعی در حوزه سلامت» و «سن» قرار دارند. می توان نتیجه گرفت با افزایش ضریب نفوذ اینترنت، شکاف دیجیتال بیش از دسترسی و میزان استفاده اعضای جامعه از فناوری های نوین، در زمینه نحوه بهره گیری آنان از این رسانهها معنا پیدا میکند. در بین متغیرهای زمینه ای، «جنس» نقشی در تبیین سواد رسانهای در حوزه سلامت نداشته است اما «تحصیلات» و «سن» به شکاف دیجیتال در بین گروه های اجتماعی دامن میزنند.

شبکه های اجتماعی و گونه های کارکرد جمعی: مطالعۀ موردی شبکه اینستاگرام

جمال محمدی؛ پرنیا رضی پور

چکیده: شبکه اجتماعی اینستاگرام به عنوان یکی از پرمخاطبترین شبکه های اجتماعی نوین در جامعه ایرانی محسوب میشود که کاربران بسیاری آن را دنبال میکنند. وجود صفحات مختلف و متعدد در شبکه اجتماعی اینستاگرام نشاندهنده آن است که کاربران ایرانی با اهداف و مقاصد متفاوتی به ایجاد و پیگیری این صفحات می پردازند. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف مطالعۀ جامعه شناختی شبکه اجتماعی اینستاگرام، ضمن نقادی پژوهش های پیشین، درصدد تحلیل محتوای صفحات کاربران ایرانی و دسته بندی آنها بر اساس نوع کارکرد جمعی بر آمده است. نتایج نشان می دهد که این صفحات انبوه را می توان ذیل شش کارکرد جمعی دسته بندی کرد: خبری، آموزشی، بازاریابی، خدماتی، بلاگرها، و پیج های زرد. بدین ترتیب، حوزه فعالیت شبکه اجتماعی اینستاگرام فراتر از ارتباط ساده اجتماعی است چراکه شبکه های اجتماعی جدید نظیر اینستاگرام با قابلیتی های متفاوتی که دارند بسیاری از حوزه های فردی و اجتماعی را تحت پوشش قرار میدهد و می تواند پاسخگوی نیازهای متفاوت افراد در زمینه کسب و کار اقتصادی، دریافت اطلاعات، سرگرمی، آموزش، ارائه خدمات و غیره باشد. شبکه اجتماعی اینستاگرام همچنین موجب تقویت فرهنگ مشارکتی می گردد. چراکه کاربران و کنشگران در این شبکه در ایجاد و گردش محتوا جدید به طور فعالانه مشارکت می کنند.

همرسانی فرزندپروری در اینستاگرام و دروازه بانی حریم خصوصی کودکان

سید محمد مهدی زاده طالشی؛ فاطمه زنده بودی

چکیده: پژوهش حاضر با هدف شناخت انگیزه های والدین از همرسانی فرزندپروری در اینستاگرم و میزان حساسیت آنها نسبت به انواع مصادیق نقض حریم خصوصی کودکان انجام شده است. انواع همرسانی فرزندپروی، مسائل مربوط به حریم خصوصی کودکان، حریم خصوصی در جامعۀ شبکه ای، امنیت کودکان در فضای آنلاین، کارکردهای مشاورهای و حمایتی همرسانی فرزندپروری، انگیزه های اقتصادی، مباشرت حریم خصوصی، نظریۀ محاسبۀ حریم خصوصی و شکل گیری هراس اخلاقی مبانی نظری این تحقیق را شکل داده است. به منظور جمعآوری اطلاعات مورد نیاز، دیدگاه 267 نفر از والدین ایرانی ساکن ایران (مادر یا پدر) به روش پیمایش و با استفاده از پرسشنامۀ الکترونیک مورد ارزیابی قرار گرفت. طبق نتایج برقراری ارتباط با دوستان و آشنایان، ایجاد آلبوم خاطرات کودک در اینستاگرم و به اشتراک گذاری احساسات خوشایند ناشی از کارهای جذاب کودک مهمترین انگیزههای والدین برای همرسانی فرزندپروری است. همچنین طبق مدل تحقیق و تحلیل بارعاملی برآوردشده مصادیق نقض حریم خصوصی به دو دستۀ بسیارحساس و عادی تقسیم شد. نتایج تحقیق نشان می دهد میان تحصیلات و میزان حساسیت نسبت به تمامی مصادیق نقض حریم خصوصی تفاوت معناداری وجود دارد و افراد با تحصیلات بالاتر حساسیت بیشتری نسبت به مصادیق نقض حریم خصوصی کودک دارند. علاوه بر این افرادی که به خطرات همرسانی فرزندپروری فکر کرده اند نسبت به مصادیق نقض حریم خصوصی کودک توجه بیشتری نشان می دهند.

اهداف و انگیزه های بازنشر خشونت اجتماعی در فضای مجازی

علیرضا حسینی پاکدهی؛ محیا بهاریان

چکیده: فناوری های نوین ارتباطی با توانایی های بالقوه در ایجاد تحول در ارتباط اجتماعی، به مهمترین عنصر تغییرات اجتماعی در عصر مدرن تبدیل گشته است. رسانه های اجتماعی توانسته اند شبکه های اجتماعی مجازی متشکل از کاربران مختلف را به وجود آورند، کاربران با فعالیت های خود در این شبکه ها می توانند، کنش اجتماعی را مجازا بازتولید کنند. هدف این پژوهش بررسی آن دسته از کنش های حاوی مضامین خشونت آمیز اجتماعی است و بنابر این هدف حدود 3 هزار توئیت خشونت آمیز اجتماعی منتشر شده در بازهی زمانی یکساله، نیمه دوم سال 98 و نیمه اول سال 99 در شبکه ی اجتماعی توئیتر به روش تماتک، تحلیل مضمون شده و اهداف و انگیزه های بازنشر خشونت اجتماعی مجازی کاربران به دست آمد. هدف کاربران در بازنشر اعتراض های اجتماعی خود 9 مضمون کلی را مورد مداقه خویش قرار داده اند. کاربران با نشر اعتراضهای اجتماعی خود به مضامینی که حاوی خشونت نسبت به قانون اساسی، سرپرستی قانون اساسی، مسئولان و مدیران نظام جمهوری اسلامی، شیوهی اجرای عدالت، فعالیت رسانه های عمومی، دینداری، کنش های مجازی در شبکه های اجتماعی مجازی و درنهایت خوانش جایگاه زن در جامعه و مطالبات زنان پرداختند.

بررسی شرایط تکوین حوزۀ عمومی در رسانه اجتماعی توئیتر

سها صالح؛ علیرضا حدادی

چکیده: رسانه بهمثابه قالبی برای استقبال از تکنولوژی، با تبدیل جوامع به جامعۀ شبکهای مجازی، مجدداً امید دیرینۀ حمل فاصله دولت - ملت را احیا کرده و بسیاری معتقدند شبکه های اجتماعی همچون توئیتر، تکوین حوزه عمومی در نقد قدرت سیاسی را محقق نمودهاند. پژوهش حاضر در پارادایم علوم میانرشتهای و با روش علوم اجتماعی رایانشی، به بررسی شبکۀ روابط اجتماعی موجود در توئیتر کاربران ایرانی پرداخته و تحقق حوزۀ عمومی را مورد واکاوی قرار داده است. جمع بندی پژوهش حاضر آنکه بستر توئیتر اگرچه بالقوه چنین امکانی را میسّر نموده، اما رصد کنشگری بازیگران فعال، حاکی از عدم نضج حوزۀ عمومی در جامعۀ ایرانی بوده و تنها میتوان از هوموفیلی سیاسی درون اجتماعات پراکنده سخن گفت. آنچه می تواند از مسیر تکنولوژی روزنۀ تغییری در این فضای انسانی بوجود آورد، کاربران پل در توئیتر و رابطان میان اتاق های اکو هستند که نقش ایشان در رویدادهای مرتبط با شهادت سردار سلیمانی به روشنی تبیین و الگوی متغیرهای کیفی آن احصا شده است.

جلوه های بصری قصص قرآنی درخلق بازی های رایانه ای

مصطفی رستمی؛ راضیه حق شناس؛ محمد اعظم زاده

چکیده: این پژوهش در نظر دارد با بررسی شباهت های میان اجزای تشکیل دهندهی قصه (روایت) در یک بازی رایانهای به عنوان یک رسانه ی جدید بصریِ پرطرفدار؛ در پیوند با اجزای تشکیل دهنده ی قصص در قرآن، نشان دهد که می توان با بهره مندی از محتوای این کتاب آسمانی برای خلق بازیهای رایانهای با محتوایی صحیح و قرآنی بهره بُرد. پژوهش حاضر به روش توصیفی و براساس داده های جمع آوری شده از طریق منابع کتابخانهای و نیز بررسی مشاهده ای، مورد تحلیل قرار گرفته است. یک بازی رایانه ای ترکیبی از فناوری و هنر تبلیغات - از هر نوع آن- است و بازیکنان (مخاطبان) هنگام اجرای هر بازی به طور ناخودآگاه، پیام های بسیاری را دریافت می کنند. اگرچه میتوان اشتراکات فراوانی میان ساختار تشکیل دهندهی قصه و روایت در یک بازی و یک روایت در قصص قرآن دریافت کرد، اما این ارزشگذاری کاربردی، به خصوص در قصص قرآن همواره هدفی جز رسیدن به خداوند و پرهیز از بدیها نبوده است. از اینرو در پایان هر قصهی آن، افراد، نتیجهای شفاف از پیامها دریافت میکنند. زیرا زیربنای فکری و اجتماعی این قصص، آموزش و ترویج عقاید معرفتی و انسانی است که خود نکتهای قابل تامل در محتوای قصص قرآن است.

تحلیل و ارزیابی اثر رسانه های اجتماعی بر قصدخرید برندهای جعلی: با میانجی گری نگرش و سبک زندگی مصرف کنندگان

زهرا حسنوند؛ حجت وحدتی؛ محمد حکاک

چکیده: یکی از روندهای جهانی که به صورت هشدار دهندهای درحال گسترش بوده، تولید، توزیع و مصرف کالاهای تقلبی فریبنده و غیرفریبنده، برندهای معتبر است. باتوجه به اینکه متغیرهای مختلفی بر قصدخرید کالاهای تقلبی اثرگذار هستند، لذا در این تحقیق به مطالعه تاثیر رسانه های اجتماعی بر قصدخرید برند تقلبی پرداخته شده است. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی-پیمایشی است. جامعه آماری مورد نظر کلیه مصرف کنندگان محصولات بدلی، ساکن در شهرستان خرم آباد است که از این جامعه با استفاده از فرمول کوکران نمونهای به حجم 384 نفر برای پاسخگویی به پرسشنامه انتخاب شده است. همچنین با استفاده از تکنیک معادلات ساختاری و با کمک نرم افزار PLS به آزمون فرضیات پرداخته شد و درنهایت تایید شد که رسانه های اجتماعی به طور مستقیم بر قصدخرید برند جعلی تاثیر معنادار ندارد و فقط به طور غیرمستقیم (از طریق نگرش و سبک زندگی) بر قصدخرید تاثیر مثبت و معنادار دارد.

تدوین مدل علی وابستگی به شبکه های اجتماعی مجازی بر اساس روابط بین اضطراب اجتماعی، حمایت اجتماعی ادراک شده ، احساس تنهایی با میانجی گری خودتنظیمی

رقیه صادق زاده؛ حسن احدی؛ فریبرز درتاج؛ غلامرضا منشئی

چکیده: هدف پژوهش حاضر بررسی روابط بین اضطراب اجتماعی، حمایت اجتماعی ادراک شده ، احساس تنهایی ، خود تنظیمی با وابستگی به شبکه های اجتماعی مجازی جهت تدوین مدل ساختاری در دانش آموزان است. نمونه ای به حجم514 نفر در مقطع متوسطه ی دوم به روش خوشه ای چند مرحله ای از چهار منطقه شمال وجنوب تهران انتخاب شده است. دانش آموزان به پرسشنامه های اضطراب اجتماعی( 2004، Puklek) ، حمایت اجتماعی ادراک شده(Zimet et al, 1988)، تنهایی (1996،Russell) وابستگی به شبکههای اجتماعی مجازی محقق ساخته و خود تنظیمی (1999، Brown، Miller، Lawendowski) پاسخ داده اند.داده های پژوهش با استفاده از معادلات ساختاری مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان می دهد که مدل دارای برازش مناسبی است. در اثرات مستقیم متغیر های اضطراب اجتماعی ،حمایت اجتماعی و خود تنظیمی معنادار بوده اند. همچنین در اثر غیر مستقیم تنها متغیر احساس تنهایی با میانجی گری خودتنظیمی ارتباط معنادار داشته است. بنابراین می توان نتیجه گرفت که چهار متغیر پیش بین در مدل وابستگی به شبکه های اجتماعی تاثیر گذار واقع شده اند که این امر نشان دهنده ی اهمیت ویژه آنهاست

رسانه های نوین در اطلاع یابی الیس

زهره افتخار؛ ثریا ضیایی؛ هادی شریف مقدم

چکیده: این مقاله با هدف بررسی تاثیر رسانه های نوین در اطلاع یابی، بر مبنای مدل الیس در حوزههای علمیه، به مطالعه 323 طلبه استان فارس و استان بوشهر می پردازد. روش تحقیق به کار رفته، پیمایشی، روش نمونه گیری چند مرحله ای، و گردآوری دادهها با استفاده از پرسشنامه است. برای سنجش روایی، از روایی صوری و برای تعیین پایایی، از ضریب آلفای کرنباخ استفاده گردید. دادهها با استفاده از روش‏‏‏های آمار استنباطی و آزمونهای نا پارامتریک (آزمون فریدمن و ویل کاکسون) تجزیه و تحلیل گردید. بررسی منابع اطلاعاتی (13/3)، مرور سایتهای اینترنتی و شبکه های اجتماعی مرتبط با موضوع (92/3)، استفاده از پایگاه های اطلاعاتی (48/3)، مطالعه چکیده یا خلاصه مقاله یا کتاب (48/2)، به ترتیب جهت تشخیص نیاز اطلاعاتی، شناسایی، جستجو، رویارویی با منابع اطلاعاتی، توسط طلاب در اولویت اول قرار میگیرند. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که طلاب حوزه های علمیه استان فارس و استان بوشهر با توجه به نقش رسانه های نوین از مدل استاندارد رفتار اطلاع‏یابی تبعیت نکرده و میزان پیروی پاسخگویان از مراحل رفتار اطلاع یابی مناسب کم است.

تحلیل جنسیتی بازنشر خشونت در صفحات اینستاگرام سلبریتی ها

طلعت سادات کمالی؛ افسانه توسلی

چکیده: مقاله پیش رو در پی تحلیل جنسیتی بازنشر خشونت علیه زنان از سوی سلبریتی ها در فضای اینستاگرام است و از منظر جنسیت به عملکرد سلبریتی ها در مواجه با خشونت بروز یافته علیه زنان در محتوای منتشر شده ی صفحات آنها می پردازد. اینستاگرام شبکه اجتماعی تصویر محوری است که امروز بستر مساعدی برای ارتباط بین سلبریتی ها و مخاطبین آنها فارغ از محدودیت های رسمی است. بااقبال عمومی مردم نسبت به این گروه و تاثیر عمل آنها در جهت دهی به افکارورفتار جمعی، عملکرد آنها در مواجهه با انواع خشونت بروز یافته برعلیه زنان قابل تامل است. در این مطالعه با روش پژوهشی کیفی و رویکرد تحلیل محتوا پست های منتشر شده در حساب های کاربری این افراد با محوریت خشونت علیه زنان بررسی شد. به این منظور 145 صفحه سلبریتی های فعال در اینستاگرام رصد وسه موضوع پرتکرار اسید پاشی، خودسوزی و اعمال خشونت بر زنان انتخاب شدند. 74پست تصویری مرتبط با این مضامین در قالب های عکس، ویدئو و طرح گرافیکی با توجه به عنصر جنسیت در محتوا و صاحبان صفحه تحلیل محتوایی شد. نتایج نشان می دهد: بازنشر خشونت از سوی سلبریتی ها نوعی همراهی و همدلی با افکار عمومی و آگاهی بخشی به گروه های مختلف مخاطبین است و به نوعی می تواند بخشی از مسئولیت اجتماعی این گروه تلقی شود. سلبریتی ها با انتشار محتوای حاوی خشونت علیه زنان در پی بازتولید خط خشونت نیستند. خشونت مبتنی برجنسیت موجب حساسیت بیشتر سلبریتی های زن بوده و این گروه پست های بیشتری در این موضوعات منتشر کردند. تاکید بر عناصر جنسیتی در محتوای تصاویر منتشر شده ملموس است.

علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره فصلنامه علمی مطالعات رسانه های نوین می توانند به نشانی تهران، دهکده المپیک، میدان دهکده، پردیس مرکزی دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکدۀ علوم ارتباطات، طبقۀ همکف، دفتر فصلنامه تلفن 44737637 یا به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس https://nms.atu.ac.ir/مراجعه کنند و با شماره تلفن: 88802477  تماس بگیرند.