شماره ۷ دوفصلنامه «مدیریت دانش اسلامی» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، شماره 7 دوفصلنامه علمی ترویجی «مدیریت دانش اسلامی» به صاحب امتیازی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با مدیرمسئولی محمدهادی یعقوب نژاد و سردبیری حسین حسن زاده منتشر شد.

این فصلنامه در 6 مقاله و 210 صفحه منتشر شده و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

بررسی انتقادی ساختارهای فقهی_حقوقی اهل تسنن

سید محمد رضی آصف آگاه

چکیده: بسیاری از فقیهان متأخر اهل تسنن ساختارهای فقهی- حقوقی طراحی کرده‌‌اند. این ساختارها دو جنبه‌‌ای هستند؛ بدین‌‌معنا که از دو ساختار علمی بهره برده‌‌اند. در مقاله حاضر این نظریه دنبال می‌‌شود که متأخران اهل تسنن (از زرقاء) ساختارهای فقهی خود را با توجه به علم حقوق طراحی کرده‌‌اند. آنان کوشیده‌‌اند ساختارهای فقهی را به ساختارهای حقوقی نزدیک سازند. برخی از فقیهان اهل تسنن ساختار فقه را ناظر به حقوق طراحی کرده‌‌اند (ساختار زحیلی و شلتوت)، اما برخی دیگر افراط داشته و ساختار فقه را از علم حقوق اقتباس نموده‌‌اند. روش دوم مناسب طراحی ساختار علم فقه نیست، هرچند در ساختار قانونگذاری شاید بتوان از آن دفاع کرد؛ چون زبان قانون باید بین‌‌المللی باشد. در این مقاله شش ساختار از مهم‌‌ترین ساختارهای فقهی حقوقی با نگاه انتقادی بررسی و مزایا و کاستی‌‌های آنها بیان می‌‌شوند. این ساختارها عبارتند از: ساختار زرقاء در الفقه الاسلامی فی ثوبه الجدید؛ ساختار خلّاف در علم اصول الفقه؛ ساختار شلتوت در الاسلام عقیدة و شریعة؛ ساختار فقه در الموسوعة الفقهیة الکویتیة؛ ساختار وهبة زحیلی در الفقه الاسلامی و ادلته؛ و ساختار جمال عطیه در تجدید الفقه الاسلامی.

گونه های مطالعات مستشرقان درباره اسلام و آسیب‌شناسی مطالعات آن ها

محمد شهبازیان؛ علی جهانی فرد

چکیده: تحلیل اسلام و آموزه‌های آن برای مستشرقان جذابیت علمی داشته و به ویژه پس از انقلاب‌اسلامی ایران توجه به آموزه‌های اسلام و امامیه رشد فزاینده‌ای به خود گرفت تا جایی که برخی از محققان عبارت«شرق پژوهی» را مترادف با «اسلام پژوهی» دانسته‌اند. از طرف دیگر بررسی آموزه‌های دینی روش و سبکی را می‌طلبدکه از آن باعنوان«روش‌شناسی مطالعات‌دینی» نام برده‌اند. دانشوران شرق‌پژوه تلاش دارند تا از این‌روش‌ها در تحلیل آموزه‌های مهدوی بهره‌برند اما در مطالعات دین پژوهانه و به ویژه نگرش به آموزه های دینی دیگران، نیاز به رعایت اسلوب و مبانی مورد قبول آن‌هاست و به عبارتی یک محقق موظف‌است حداقل‌هایی را در تحقیق آموزه‌های دیگران رعایت کند. این نوشتار تلاش دارد تا با روش تلفیقی و داده‌پردازی توصیفی –تحلیلی، به این سوالات پاسخ گوید که روش‌ مطالعات‌اسلامی در غرب چیست؟ و چه آسیبی در نظریه‌های ارائه شده در برخی آموزه-های مهدویت از طرف مستشرقان وجود‌دارد؟نگارندگان معتقدند که با توجه به فزونی مطالعات-اسلامی و امامیه درغرب نیاز به شناخت روش‌مطالعات آنان امری ضروری‌است و با شناخت آسیب‌های روشی در مطالعات‌اسلامی غربی، می‌توان به سهولت نقد آراء مستشرقان را صورت‌داد و مشخص نمود که اشکال اساسی در تحلیل آموزه‌های امامیه از جانب آنان چیست؟ نتایج حاصله از بحث چنین‌است که مستشرقان عموما از روش تاریخی‌نگری بهره‌برده و تحقیقات آنان دچار آسیب-هایی مانند: «تعمیم‌دادن یک واقعه» ،«عدم توجه به اعتبار متون» ،«برداشت آموزه از کتب دیگران»،«عدم تسلط به زبان عربی» ،«خلط میان اسلام و جامعه مسلمانان» و «عدم توجه به قواعد برداشت آموزه از منابع دینی» است.

تحلیل مفهوم‌شناختی «رجعت» از نگاه لغت و اصطلاح

خدامراد سلیمیان

چکیده: شناخت معانی واژگان و اصطلاحات اعتقادی و تبیین میدان معنایی آنها از دیرباز توجه دانشمندان شیعه را به خود جلب کرده است. در میان این واژگان، واژه «رجعت» و مشتقات آن، در مکتب اهل‌بیت: بسامد نسبتاً بالایی دارد. این واژه که به یکی از اعتقادات ویژه و ضروری شیعه اشاره می‌‌کند، در مقاله حاضر از نگاه لغت و اصطلاح، مفهوم‌شناسی می‌شود. بنابراین نخست معنای لغوی رجعت با بهره از کتاب‌های لغت و سپس معنای اصطلاحی آن از نگاه بزرگان و علمای شیعه
تحلیل می‌گردد. برآیند پژوهش که به روش توصیفی، تحلیلی ـ انتقادی صورت گرفته، نشان می‌‌دهد آنچه عموم بزرگان و متکلمان شیعه از رجعت بیان می‌کنند، با بهره از برخی سخنان معصومان: است و به نظر می‌رسد ایشان در مقام تعریف اصطلاحی رجعت نبوده‌اند تا معنایی جامع ارائه کنند. از این‌‌رو دیدگاه بیشتر آنها بر بخشی از مفهوم رجعت تمرکز دارد و کمتر تعریف فراگیری ارائه شده است. این مقاله در پایان با در نظرداشت مجموع روایات رجعت، به بیان تعریفی جامع می‌‌پردازد.

مصداق‌شناسی اخلاق اجتماعی منتظران در تحکیم سرمایه اجتماعی

محمود ملکی راد

چکیده: اخلاق یکی از عناصر مهمی است‌ که در کمال و سعادت افراد و جوامع انسانی نقش اساسی دارد. بدین‌‌جهت در برخی روایات، اخلاق فردی و اجتماعی به عنوان یکی از ویژگی‌های منتظران خوانده شده است. اخلاق اجتماعی، برگرفته از عقاید و ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی است و فرهنگ عمومی را شکل می‌دهد. ازاین‌رو نسبت‌‌به اخلاق فردی، اهمیت بیشتری دارد. اخلاق اجتماعی از مقوّمات اصلی سرمایه اجتماعی و از ارکان آن معرفی می‌‌گردد؛ زیرا با وجود آن، هویت نظام اجتماعی شکل می‌گیرد و پویا و شکوفا می‌شود. مقاله حاضر با روش توصیفی - تحلیلی و با ابزار گردآوری اطلاعات در اسناد موجود از طریق کتابخانه، «اخلاق اجتماعی منتظران در تعمیق سرمایه اجتماعی» را بررسی کرده و ضمن تبیین مفاهیم کلیدی، به این پرسش پاسخ داده است‌ که اخلاق اجتماعی منتظران چه نقشی در تعمیق سرمایه اجتماعی دارد؟ از مهم‌ترین یافته‌ها و نوآوری‌های این مقاله، تبیین نقش اخلاق اجتماعی منتظران در تعمیق سرمایه اجتماعی با تأکید بر مؤلفه‌های اخلاقی چون اعتماد اجتماعی، عدالت اجتماعی، تعاون و همکاری و... است.

راهکارهای رفتاری ارتقای سلامت اداری با تأکید بر نهج‌البلاغه

محسن داودآبادی فراهانی؛ مهدی رعایائی

چکیده: جایگاه نظام اداری در پیشرفت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هر کشور بسیار بالاست و سالم‌سازی آن از خطاها و انحراف‌‌ها تأثیر بسزایی در تحقق اهداف کلان جامعه دارد. سلامت اداری یعنی نظام اداری با رعایت اصول و مقررات اداری حاکم و با توجه به نظم اداری از قبل طراحی شده، وظایف خود را به خوبی و برای رسیدن به بهره‌وری سازمانی اجرا می‌نماید. سلامت اداری یکی از خواست‌ها و آرزوهای دیرینه جوامع مختلف بوده و تحقیقات زیادی درزمینه کشف راهکارهای ارتقای آن در کشورهای مختلف (با رویکردهای مختلف) انجام شده است. با دقت در منابع اسلامی و به‌‌ویژه سیره حکومتی امام علی (علیه السلام) می‌توان به راهکارهای بسیاری در این باره دست یافت. براساس مدل سه‌شاخگی، سازمان، دارای سه بعد ساختاری، زمینه‌ای و رفتاری است. هدف اصلی تحقیق حاضر این است که راهکارهای مفید جهت ارتقای سلامت اداری در بعد رفتاری (با استفاده از متون دینی) با تأکید بر نهج‌البلاغه ارائه کند. نتایج تحقیق گویای آن است که سه راهکار ایجاد نظارت مؤثر، رعایت عدالت و افزایش شفافیت، از مهم‌‌ترین راهکارهای ارتقای سلامت اداری از منظر نهج‌البلاغه است.

نقش اصطلاح‌‌نامه در کشف معنایی مفهوم ذنب رسول‌الله (صل الله علیه و آله و سلم) و استغفار رسول‌الله(صل الله علیه و آله و سلم)در قرآن (با تکیه بر آیه 2 سوره فتح) با تطبیق دیدگاه علامه طباطبایی (ره)و طبری

فاطمه اباذرپورآری

چکیده: گستره عصمت پیامبر اکرم(ص) از مباحث اختلافی مفسران شیعه و سنی است که ذیل برخی آیات نافی عصمت، مانند آیه 2 سوره فتح، مطرح می‌‌شود. این آیه به‌‌صراحت، از وجود گناه بنده و بخشش آن از طرف خداوند برای رسول ‏اکرم(ص)  حکایت دارد. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی، به تطبیق دیدگاه علامه طباطبایی(ره) و طبری، دو تن از مفسران برجسته فریقین، در کشف معنای واژه در آیه، و آیات همنوا پرداخته است. درنتیجه با وجود تفاوت‏هایی در مبانی‏ اعتقادی‏، هر دو مفسر، قائل به معنایی متفاوت از «ذنب» و «استغفار» مطرح در آیه، نسبت‌‌به دیگر آیات همنوا هستند. طبری براساس قرائن خارجی، از روایت عایشه و دستور استغفار به پیامبر| در آیه 3 سوره نصر، بدون ‏ارتباط مستقیم با معنای لغوی، آن را به مرتبه‏ای از شکر تعبیر می‏کند که تعبیری جدید در واژه بنابر اصطلاح عرفانی است. طباطبایی براساس سیاق آیات، گناه مطرح در آیه را به تصور گناه مشرکان نسبت‌‌به رسول ‏اکرم(ص)  برمی‏گرداند و بخشش از آن را به معنای پاک کردن آثار حاصل از دشمنی و پیامدهای کینه مشرکان به پیامبر(ص) می‏داند که مطابق معنای ریشه‏ واژه در ادبیات است.

علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره دوفصلنامه علمی ترویجی«مدیریت دانش اسلامی» می توانند به نشانی   قم - پردیسان، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی،طبقه همکف، اداره نشریات با شماره تلفن: 31156910 یا به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس http://jikm.isca.ac.ir/  مراجعه کنند یا تماس بگیرند.