شماره ۴۳ فصلنامه علمی «راهبرد اجتماعی فرهنگ» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، شماره 43 فصلنامه علمی «راهبرد اجتماعی فرهنگ» به صاحب امتیازی پژوهشکده تحقیقات راهبردی با مدیرمسئولی محمدرضا مجیدی و سردبیری غلامرضا جمشیدیها منتشر شد.

این فصلنامه در 10 مقاله و 619 صفحه منتشر شده و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

پایگاه اقتصادی- اجتماعی افراد و ذائقه فرهنگی مصرف کتاب (مورد مطالعه: شهروندان شهر تهران)

مهدی نجفی؛ بهرام قدیمی؛ صدیقه محمد اسماعیل؛ علی باصری؛ زهرا علی پور درویشی

چکیده: این پژوهش با هدف تحلیل رابطه «پایگاه اقتصادی- اجتماعی افراد و ذائقه فرهنگی شهروندان با تاکید بر مصرف و مطالعه کتاب» انجام گرفته است. روش پژوهش، تحلیلی_توصیفی و به صورت پیمایشی(پرسشنامه) داده های تحقیق گردآوری شده است. جامعه آماری، شهروندان شهر تهران است. روش نمونه‌گیری، تصادفی خوشه‌ای در پنج ناحیه (شمال، جنوب، غرب، شرق و مرکز) و حجم نمونه، مطابق با جدول حجم نمونه مورگان به تعداد 400 نفر انتخاب گردیده است. روایی ابزار پژوهش صوری و پایایی با استفاده از آلفای کرونباخ(کل) 885/0 بدست آمده است. در این پژوهش نتایج ضریب همبستگی بین شاخص های پایگاه اقتصادی- اجتماعی شهروندان و ذائقه فرهنگی مصرف یا مطالعه کتاب نشان می دهد بین متغیرهای مستقل تحصیلات فرد به میزان(401/0)، تحصیلات پدر(252/0)، تحصیلات مادر(208/0) و درآمد ماهیانه(165/0) و متغیر وابسته ذائقه فرهنگی مطالعه کتاب رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. بین متغیرهای شغل(167/0-) و محل سکونت(169/0-) با مصرف یا مطالعه کتاب رابطه معکوس و معنی داری است و رابطه بین مالکیت منزل(078/0) و مصرف یا مطالعه کتاب معنی داری(119/0) نیست. البته نتایج آزمون تحلیل واریانس یکطرفه برای ذائقه فرهنگی مصرف یا مطالعه کتاب بر اساس متغیرهای تحصیلات فرد، تحصیلات پدر، تحصیلات مادر، درآمد ماهیانه، شغل، مالکیت منزل و محل سکونت با متغیر وابسته ذائقه فرهنگی مصرف یا مطالعه کتاب حاکی از وجود تفاوت معنی دار در ذائقه فرهنگی مصرف یا مطالعه کتب به تناسب متغیرهای مذکور دارد.

آسیب شناسی فرهنگی جشنوارۀ فیلم فجر از منظر سینمای تمدنی: مطالعۀ موردی چهلمین دوره

ایمان عرفان منش

چکیده: فیلم‌های سینمای ایران، به‌ویژه آثار ارائه شده در جشنوارۀ فیلم فجر، عمدتاً پیشرو «در مقام کشف و نمایش» مسائل و معضلات جامعه هستند و کم‌تر به‌منزلۀ هنر پیشرو «در مقام راهگشایی» عمل می‌کنند. در ایران، چندان به موضوع راهبردی سینمای تمدنی پرداخته نشده است؛ سینمایی که می‌تواند در سه بُعد انگیزۀ هنرمندان سینما، محتوای فیلم‌ها و نیز توجه به ظرفیت‌های مغفول نزد مخاطبان، افق و مسیر آیندۀ سینما را وسعت بخشد و تعمیق کند. این مقاله با استفاده از روش‌های دلالت‌پژوهی و تحلیل مضمون قیاسی به واکاوی مؤلفه‌های ضروری سینمای تمدنی و نیز انحراف از معیارها در فیلم‌های جشنوارۀ فجر(با نمونه‌گیری هدفمند از میان فیلم‌های چهلمین دوره) پرداخته است. به این منظور، از رویکرد نظری «حیات معقول» برای نشان دادن مصادیق آسیب‌های فرهنگی استفاده شده است. یافته‌ها نشان می‌دهند که جشنوارۀ فیلم فجر که به نام انقلاب اسلامی برگزار می‌شود، با سینمای تمدنی فاصله دارد. برخی اِعراض‌های صریح از قواعد فقهی نیز هم در سیاست‌گذاری جشنواره و هم در فرآیند تولید، انتخاب و نمایش آثار قابل شناسایی هستند. بعضی عوامل سیاسی و بینشی از مهم‌ترین موانع استمرار سینمای تمدنی معرفی شده‌اند. همچنین، مقاله در تلاش است تا رسالت هنرمندان جشنواره را نسبت به وظیفۀ فراملّی و برون-مرزی‌شان در سطح جهان اسلام(و به‌دنبال اهداف تمدنی مندرج در بیانیۀ گام دوم) نشان دهد.

سطح بندی شهرستان های استان ایلام بر اساس شاخص های توسعه فرهنگی

مجید گودرزی؛ سعید ملکی؛ افسانه علی بخشی

چکیده: کاهش نابرابری در بهره‌مندی از منابع، دستاوردها و امکانات جامعه، یکی از مهم‌ترین معیارهای اساسی توسعه به شمار می‌رود. درباره‌ی اثر فرهنگ بر توسعه می‌توان به ایجاد دارایی‌های زیادی از قبیل مهارت‌ها و محصولات فرهنگی اشاره کرد که در ارتقای رفاه جامعه اثر به سزایی دارد. در پژوهش حاضر که به لحاظ هدف، کاربردی – نظری و به لحاظ روش، توصیفی- تحلیلی است، سعی شده نمای توسعه فرهنگی با ارزیابی 10 شاخص در شهرستان‌های استان ایلام بر مبنای آمار سال 1395 و در راستای هدف اصلی این پژوهش بررسی شود. داده‌های نظری پژوهش به روش اسنادی جمع‌آوری و پس از استخراج شاخص‌ها، اوزان هر شاخص‌ از مدل TOPSIS به دست آمد. سپس اوزان حاصل از آنتروپی شانون و مدل تاپسیس در نقشه‌های فواصل، اعمال و با بهره‌گیری از برنامه جانبی Kriging، درون‌یابی شد. درنهایت خروجی نهایی با ابزار Fuzzy overly و گامای 9/0 استخراج تحلیل مکانی انجام گردیدند. یافته‌ها پژوهش نشان می‌دهد که شهرستان‌های ایلام و آبدانان ازلحاظ برخورداری از شاخص-های توسعه فرهنگی، درحال‌توسعه، چرداول و دره شهر نسبتاً درحال‌توسعه، دهلران و ایوان در وضعیت متوسط، ملکشاهی و مهران نسبتاً محروم و سیروان و بدره محروم می‌باشند.

مطالعه جامعه شناختی بازنمایی هویت فرهنگی در اشعارموسیقی مردم پسند ایران در بین سال های 1392 تا 1397

آناهیتا آقاسی؛ سید محسن بنی هاشمی؛ سید وحید عقیلی

چکیده: هویت فرهنگی از موضوعاتی است که در انسجام فرهنگی و اجتماعی یک جامعه نقش بسزایی ایفا می کند. بدین منظور، این پژوهش با این پرسش اصلی آغاز می شود که هویت فرهنگی بازنمایی شده در اشعار آوازی موسیقی مردم پسند چیست؟ با تحلیل اشعار آوازی موسیقی مردم پسند ایران تلاش شده است تا این مفهوم استخراج شود. این پژوهش از حیث روش، کیفی و از نوع توصیفی-اکتشافی است. روش تحقیق تحلیل مضمون با تکنیک شبکه مضامین است و داده‌های مورد تحلیل با استفاده از تکنیک اسنادی جمع آوری شده اند. نمونه گیری از نوع نمونه گیری هدفمند است. همچنین تجزیه وتحلیل با استفاده از نرم افزار تحقیق کیفیNVivo 10 انجام شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که هویت فرهنگی بازنمایی شده در اشعار موسیقی مردم‌پسند را می توان در بعد چرایی (دیانت، ارزشهای اخلاقی، تاریخ و حافظه جمعی)‌ و بعد چیستی (زبان و ادبیات فارسی، جغرافیا، نمادهای سیاسی و فرهنگی مشترک در سرزمین، احساس تعلق اجتماعی، میراث فرهنگی و آیینی، اشاره به ثروت های غیر مادی) و در آخرین بعد چگونگی (وحدت و یکپارچگی، اسطوره‌سازی سمبلیک «قهرمانان»، نقاط عطف تاریخی ایران) خلاصه کرد.

مقایسه مهارت‌های زندگی بر اساس نوع (کیفیت) مصرف رسانه‌ای در میان شهروندان تهرانی مورد مطالعه: تلویزیون داخلی و خارجی(ماهواره)

بدیع قربانی؛ سمیه تاجیک اسماعیلی

چکیده: پژوهش پیش‌رو با هدف مقایسه مهارت‌های زندگی شهروندان تهرانی بر اساس نوع مصرف رسانه‌ای، اجرا شده است. پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش، مقایسه‌ای است، تکنیک آن پیمایش و ابزار اندازه‌گیری ، پرسشنامه استاندارد در زمینۀ مهارت زندگی و پرسشنامۀ محقق‌ساخته در زمینۀ مصرف رسانه‌ای است. جامعه آماری شامل کلیه شهروندان ساکن شهر تهران و بر اساس آمار موجود در سایت مرکز آمار ایران8,693,706 نفر است. پرسشنامه‌ها به شکل الکترونیکی در میان یک نمونه 396 نفری، توزیع، جمع‌آوری، و پس ازکنترل های لازم ، با استفاده از spss تجزیه وتحلیل داده‌ها صورت گرفت. نتایج نشان داد در شهروندان بینندۀ تلویزیون و تماشاگر فیلم و سریال، مهارت‌های زندگی بالاتر است. تماشایگران اخبار، باه شرکت در فعالیتهای بهبودبخش منافع،رابطه مثبت دارد. بیشتر اهمیت میدهند. تماشاگران برنامه‌های آموزشی، مهارت حل مسئله و درک اصول آزادی بیشتری دارند. تماشاگران برنامه‌های سرگرمی، مهارت تفکر خلاق و انتقادی کمتری دارند. تماشاگران برنامه‌های ورزشی مهارت حل مسئله، مشارکت همگانی و تفکر انتقادی کمتری دارند. تماشاگران برنامه‌های اقتصادی مهارت تفکر خلاق‌کمتری دارند. تماشاگران برنامه‌های فرهنگی روابط بین فردی بیشتری دارند. بینندگان برنامه‌های حوزه سلامت، مهارت بیشتری در هدف در زندگی دارند. در میان شهروندان بیننده ماهواره و تماشاگر برنامه‌های سرگرمی‌، مهارت‌های مربوط به رعایت نکات ایمنی، بیشتر و مهارت‌های حرفه‌ای کمتری است. ..

تحلیل کیفی و دسته بندی علل پایداری آسیب‌های اقتصادی- اجتماعی و توسعه‌نیافتگی محله دروازه غار

علی آقامحمدی؛ پروین سوادیان؛ عاصمه قاسمی

چکیده: مطالعه بی‌نظمی‎ها و آسیب‌های اجتماعی همراه با علل و انگیزه‌های پیدایی آن‌ها و نیز شیوه‌های پیشگیری و درمان این پدیده‌ها، به انضمام مطالعه شرایط بیمارگونه اجتماعی است؛ زیرا خاستگاه اصلی آسیب‎ها و کژ رفتاری‌های اجتماعی را باید در کل حیات اجتماعی و نوع خاص روابط انسانی جستجو کرد. نابسامانی‎های اقتصادی – اجتماعی چون: فقر، تورم، گرانی و دیگر عواملی که باعث محرومیت می‌شوند، زمینه مساعدی را برای انواع مختلف آسیب‌های اجتماعی فراهم می‌آورند. ازاین‌رو مفهوم آسیب‌شناسی گستره وسیعی پیدا می‌کند و از ابعاد ارزشی و کاربردی فراوانی برخوردار می‌گردد. محله هرندی به‎عنوان یکی از محله‌های جنوب شهر تهران است که علیرغم پیشینۀ تاریخی و حتی اقتصادی - اجتماعی طولانی، امروزه به یکی از محلات پرمسئله و پرآسیب شهر تبدیل‌شده است (پروین و دیگران 1392). به‌گونه‎ای که از آن می‎توان به‎عنوان یک محلۀ رهاشده یا فروپاشیده اشاره کرد. باوجود مداخلات مقطعی و سطحی که در سطح محلۀ هرندی - عمدتاً در سطح فیزیکی و نه اجتماعی- انجام‌شده است همچنان در این محله آسیب‌های اجتماعی آشکار و پنهان رخ می‌دهد. وجود بافت فرسوده و قدیمی، انواع خانواده‌های نابسامان، درگیری و نزاع و... همه نشان از وضعیت نابسامان و رهاشدۀ این محلۀ شهری دارد. هدف اصلی این پژوهش تبیین آسیب‌شناختی علل پایداری آسیب‏های اجتماعی و اقتصادی محله دروازه غار تهران طی 10 سال منتهی به سال ۱۳۹۸ است. همچنین در این پژوهش به تبیین شرایط تداوم‌بخش آسیب‎های اجتماعی و اقتصادی محله دروازه غار تهران، تبیین بافتارهای زمینه‎‎ساز آسیب‎های اجتماعی و اقتصادی این محله، و تبیین پیامدهای آسیب‎های اجتماعی و اقتصادی در آن می-پردازیم.

راهبردهای ارتقا و توسعه همکاری‌های علمی بین‌المللی بر اساس نقش و جایگاه مراجع ملی وزارت عتف

خسرو پیری؛ مریم صنیع اجلال؛ مهدی رمضانی

چکیده: وزارت عتف بعنوان یکی از بازیگران محوری حوزه علم و فناوری در ایران، به همکاری بین‌المللی بعنوان یکی از مهمترین کارویژه‌های نهادهای زیرمجموعه خود پرداخته است. از جمله طرحی است که با هدف ساماندهی همکاری بین المللی از سال 1395 طراحی و اجرا شده است. بر اساس آن برخی مراکز آموزشی و پژوهشی با عنوان مرجع برقراری همکاری‌های علمی با نهادهای همتا در کشور هدف به عنوان "مراجع همکاری بین‌المللی" تعیین شده‌اند. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش این ساخنارهای نو در مدیریت همکاریهای علمی بین‌المللی وزارت عتف برای پاسخ به این پرسش که آیا تشکیل این مراجع ملی توانسته است به ارتقای همکاری علمی بین‌المللی مراکز علمی وابسته به وزارت عتف و تحقق اهداف مد نظر سیاستگذار منجر شود؟ روش پژوهش ترکیبی از روشهای مطالعه اسنادی، بررسی تطبیقی، مطالعه موردی، مصاحبه و برگزاری پنل خبرگان است. بر اساس چالشهای شناسایی شده در چهار حوزة سیاستگذاری، درون وزارتی، برون وزارتی و عملیاتی سه راهکار مبتنی بر "حفظ وضع موجود و ارتقای آن"، "تغییر وضع موجود و حذف مراجع ملی" و "بازگشت به وضع پیشین" طراحی و در معرض ارزیابی و نظر خواهی صاحبنظران قرار گرفت. نتیجه اینکه حفظ و ارتقای وضع موجود به‌عنوان راهکار نهایی منتخب صاحبنظران تعیین شده و برای ارتقای آن مجموعهای از راهکارهای سیاستی پیشنهاد شده است. این راهکارها در دو سطح ارائه شدهاند مشتمل بر: راهکارهای سطح سیاستگذاری و حکمرانی مراجع ملی، و راهکارهای در سطح عملیات مراجع ملی. در ذیل هر سطح مجموعه‌ای از راهبردهای سیاستی ارائه شده است.

عوامل اجتماعی تأثیرگذار بر عملکرد دانش آموختگان معماری

آرش آبی نما؛ محسن کاملی؛ سیروس باور

چکیده: آموزش معماری امری چالش برانگیز است که از حساسیت زیادی برخوردار می‌باشد زیرا شکل-گیری توانایی‌های معمار و فراگیری مهارت‌های طراحی، وابسته به آن است. با نگاهی بر عملکرد دانش‌آموختگان معماری مشخص می‌گردد که آن‌ها موفقیت چندانی در ایفای نقش خود نداشته و با چالش‌ها و عواملی در جامعه روبرو هستند که می‌تواند بر عملکرد آن‌ها تأثیر بگذارد. بنابراین هدف این پژوهش مشخص کردن این عوامل بر اساس طرح تلفیقی و با استفاده از روش تحلیلی- اکتشافی می‌باشد. به طوریکه در ابتدا با استفاده از روش دلفی و تحلیل کیفی توسط MAXQDA پرسشنامه‌ای جهت نظرسنجی از دانش‌آموختگان و متخصصان تهیه گردید، سپس پاسخ‌ها‌ به روش کمی با استفاده از تحلیل عاملی توسط SPSS و تحلیل موازی بررسی شد. در نهایت، موانع حمایتی، سیاسی، اقتصادی و زیر عوامل مهم آن‌ها نظیر حمایت اندک بخش دولتی از واحدهای تحقیقاتی و گسترش بخش حرفه‌ای، عدم حمایت بخش‌های حرفه‌ای و نهاد‌های میانجی و فقدان امنیت اقتصادی و سیاسی برای کارآفرینان و کسب و کارهای جدید، به عنوان عوامل بازدارنده عملکرد مؤثر دانش‌آموختگان معماری مشخص شدند. نتایج این پژوهش می‌تواند توسط سیاستگذاران کلان آموزش عالی، پژوهشگران، اساتید دانشگاه و کارآفرینان عرصه معماری مورد استفاده قرار بگیرد.

شناسایی پیشرانهای موثر بر آینده کتاب در ایران

محمد سرشار؛ سیدرضا صالحی امیری؛ ابراهیم حاجیانی

چکیده: کتاب بزرگترین عرصه فرهنگی ایران است و جزء مهمی از آینده فرهنگی ایران پیامد آینده کتاب است. هدف از پژوهش حاضر، شناسایی پیشرانهای موثر بر آینده کتاب در ایران است. این آینده‌پژوهی، براساس مدل تحلیل ساختاری به روش‌میک‌مک و در چهار مرحله «شناسایی متغیرهای محیطی به مدل پستل و رویکرد لایه‌ای»، «تعیین متغیرهای کلیدی به روش دلفی خبرگان»، «سنجش اثرات متقابل متغیرهای کلیدی به روش میک‌مک» و «تحلیل محیط کلی سیستم و تعیین پیشران‌ها» صورت گرفته است.
یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد «میزان مداخله (تصدی‌گری یا تولی‌گری) دولت در عرصه کتاب»، «ترویج فرهنگ مطالعه کتابهای غیردرسی»، « مطابقت محتوای کتابها با نیازها و گرایشهای مخاطب»، «نقش وزارت آموزش و پرورش در گسترش فرهنگ کتاب‌خوانی و مبارزه با بی‌سوادی و کم‌سوادی»، «میزان بودجه کتابخانه‌های عمومی» و «خودکفایی در زنجیره داخلی تولید کاغذ» موثرترین پیشرانهای آینده کتاب در ایران هستند. در بین این شش پیشران، میزان مداخله دولت در عرصه کتاب، بیشترین تاثیر مستقیم و غیرمستقیم قوی را بر دیگر پیشرانها دارد. در نتیجه کنترل این پیشران می‌تواند عامل اصلی اینرسی یا عامل اصلی جنبش در آینده کتاب در ایران باشد.

طراحی مدل هویّت‌زدایی و هویّت‌زایی نوین در ایران 1410

علی نوازنی؛ حسین هرسیج؛ محمدرحیم عیوضی

چکیده: پژوهش حاضر، در پی ارائه مدل مفهومی هویت ملی در ایران به منظور خروج از چالش‌های هویتی در جمهوری اسلامی ایران می‌باشد. جهت تحقّق این امر در گام نخست وضعیت چالش هویّت در ایران را بررسی نموده و در ادامه با ترسیم چشم‌انداز مطلوب مبتنی بر اندیشه امام‌خمینی، فرآیند برون‌رفت از چالش هویّت ملی در ایران را با بهره‌گیری از نظرات هدایت‌محورانه ایشان فراهم می‌نماییم.
بر این اساس سؤال اصلی که در پی پاسخگویی به آن بر آمده‌ایم چنین قابل طرح می‌باشد که چگونه می‌توان فرآیند برون‌رفت از چالش هویّت در ایران را در قالب مدلی مفهومی ترسیم نمود؟ برای دستیابی به پاسخ پژوهش از روش پس‌نگری معطوف به آینده و روش ترکیبی کمی و کیفی بهره‌مند شده‌ایم. علاوه بر این از روش دلفی‌فازی و همچنین جدول ماتریس روابط متقابل جهت تعیین مهمترین عدم قطعیت‌های کلیدی تأثیرگذار بر چالش هویت بهره‌مند شدیم و برای تجزیه و تحلیل داده‌های حاصله از نرم‌افزار میک‌مک استفاده نمودیم. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که جامعیّت‌گرایی هویّتی در نتیجه ادغام پیشران‌های تحول رسانه‌ای، تحول نظام آموزشی، پلورالیسم و تساهل و مدارا، فرهنگ مشارکت سیاسی و همچنین توسعه و کارآمدی و ترکیب آن با سه پارامتر استقلال، آزادی و دموکراسی امکان برون رفت از چالش هویت در ایران را فراهم می نماید. همچنین ترسیم چشم‌انداز و نقطه‌گذاری هویّتی در قالب مدل مفهومی هویّت در ایران را می‌توان از جمله دلایل نوآوری و بدیع بودن این اثر به شمار آورد.

علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره فصلنامه علمی «راهبرد اجتماعی فرهنگ» می توانند به نشانی تهران، بلوار میرداماد، خیابان مصدق شمالی، پلاک ۱۰ یا با شماره تلفن 22258921 یا به نشانی اینترنتی این فصلنامه به  http://rahbordfarhangi.csr.ir/ مراجعه کنند یا تماس بگیرند.