پیشنهاد محرمانه اعدام هویدا قبل از پیروزی انقلاب

اعدام امیرعباس هویدا، نخست‌وزیر ۱۳ ساله رژیم پهلوی، همواره در زمینهٔ برخوردهای انقلابی رادیکال ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تحلیل شده است. این رویداد به‌ عنوان یکی از نمادهای پاک‌سازی انقلابی ساختار قدرت در ایران شناخته می‌شود. بااین‌حال، سندی جالب و کمتر شناخته‌شده موجود است که نشان می‌دهد حتی در دوره حیات سیاسی رژیم پهلوی، صحبت از اعدام افرادی چون هویدا و آموزگار به میان آمده و این افراد به‌ عنوان موانع اصلی اصلاحات در کشور معرفی شده‌اند.

این سند که تاریخ آن به ۱۳ روز پس از دستگیری هویدا توسط دولت ازهاری برمی‌گردد، به‌ظاهر یک گزارش امنیتی-تحلیلی از اوضاع کشور است. گزارش یادشده به صراحت هویدا و باند سیاسی او را مسبب ناکارآمدی دولت در پیشبرد اصلاحات و سد راه تغییرات موردنیاز معرفی می‌کند. نویسنده سند با نگاهی انتقادی، وضعیت کشور را وخیم توصیف کرده و به کشته شدن روزانهٔ مردم عادی، جوانان و معترضان در خیابان‌ها اشاره دارد. این نکات نشان می‌دهد که حتی نهادهای امنیتی وقت نیز به ضرورت اصلاحات اذعان داشته‌اند، اما موانع ساختاری و سیاسی مانع تحقق این اصلاحات شده‌اند.

جالب‌تر آن‌که امیرعباس هویدا، که روزگاری به‌ عنوان وفادارترین نخست‌وزیر محمدرضا شاه و معمار بخش مهمی از سیاست‌های اجرایی رژیم پهلوی شناخته می‌شد، در این سند به نمادی از فساد و ناکارآمدی در ساختار قدرت تبدیل شده است. این موضوع، تحولی معنادار در نگاه به او و جایگاه سیاسی‌اش را نشان می‌دهد.

بررسی این سند نه‌تنها از نظر تاریخی اهمیت دارد، بلکه به فهم عمیق‌تر دلایل ناکامی رژیم پهلوی در مدیریت بحران‌ها و پیشگیری از فروپاشی کمک می‌کند. همچنین، این سند گویای آن است که شکاف میان حکومت و جامعه ایرانی تا چه حد عمیق بوده و اصلاحات در نظام سیاسی پهلوی، حتی از منظر تحلیلگران داخلی، امری ضروری اما غیرقابل‌تحقق بوده است.

تاریخ گزارش: ۱۳۵۷/۹/۱

موضوع: اوضاع کشور

باند هویدا و آموزگار هنوز بر سر کار هستند و نمی‌گذارند کارها اصلاح و انجام شود. اعلیحضرت همایونی هر قدر اوامر صادر می‌فرمایند، عوامل افراد فوق چوب لای چرخ می‌گذارند و مانع انجام اوامر می‌گردند. ما همیشه وقت خود را از دست می‌دهیم و بعد از ایجاد مشکلات تازه به فکر اصلاح می‌افتیم. [یک واژه ناخوانا] نمی‌شود فشار آورد. با کشتار، کار از پیش نمی‌رود، بلکه مشکلات چند برابر می‌شود. اگر حتی کشتار به ده برابر افزایش یابد، باز هم ایجاد امنیت و حفظ نظم و آرامش عملی و مقدور نمی‌گردد. لیکن اگر اصلاحات انجام شود، اثرات آن به‌فوریت مشاهده می‌گردد.

هر روز چندین ده نفر از تمام مملکت کشته می‌شوند و در شهرستان‌ها کشتار با شدت قابل‌ملاحظه‌ای ادامه دارد، لیکن حتی یک نفر از مفسدین که عقیده ۳۵ میلیون ایرانی بر آن ثبوت دارد، اعدام نگردیده است. کم کردن انواع مالیات، قیمت آب و برق و بنزین و غیره نه وقت می‌خواهد؛ با یک ساعت و یک اعلامیه دولت این کارها انجام می‌شود. دولت می‌تواند مجلسین را شبانه‌روزی کند و نتیجهٔ کار را اعلام نماید. هر روز تعدادی بچه‌های بی‌گناه کشته می‌شوند. درحالی که افراد دستگیرشده در محل زندان می‌رقصند، بقیه هم که دستگیر نشده‌اند، خوش می‌گذرانند. وقتی که بچه هشت‌ساله‌ای کشته می‌شود، هویدا را باید اعدام کنند و به هنگام کشته شدن دومین بچه، دومین عامل فساد اعدام شود و الی آخر. چرا باید همیشه یک قدم عقب‌تر از حادثه حرکت کنیم و یک قدم جلو نباشیم؟

افراد پولدار در هر موقعیتی خود را حفظ می‌کنند و یا فرار می‌کنند، تنها افراد از جان گذشته از نیروهای انتظامی و امنیتی و نیز مشتی افراد سطح پایین مملکت در این آشوب‌ها فدا می‌شوند و از بین می‌روند، در حالی‌که می‌بینیم صالحی، داماد آموزگار، و افراد نظیر مشارالیه باز هم سر کار می‌باشند. این مهم را بایستی پیش‌بینی کرد. [دو واژه ناخوانا] مسلح شوند، دیگر نمی‌شود جلوی آنان را گرفت. [چند واژه ناخوانا]