سعیدی مطرح کرد؛
جایگاه مردم در مشروعیت حکومت اسلامی از دیدگاه آیت الله خامنه‌ای
عضو هیئت علمی دانشگاه قم، با تشریح مفهوم عدالت از منظر رهبر معظم انقلاب، اظهار داشت: تحقق عدالت نیازمند نگرش جهادی، مسئولیت حداکثری نهاد‌ها و تبدیل عدالت‌خواهی به مطالبه ملی است.
به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، علی سعیدی عضو هیئت علمی دانشگاه قم در همایش ملی «منظومه فکری آیت‌الله خامنه‌ای» که دوشنبه در دانشگاه قم و با محوریت اندیشه فقهی برگزار شد، به ارائه مقاله ای با عنوان « جایگاه مردم در مشروعیت حکومت اسلامی از دیدگاه آیت الله خامنه ای» پرداخت و اظهار داشت: موضوع عدالت و مفهوم آن، سابقه‌ای طولانی به اندازه تاریخ تفکر بشری دارد و نظریات مختلفی از زوایای گوناگون در این زمینه مطرح شده است. اما در اینجا فکر می‌کنم دیدگاه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به‌واسطه ویژگی‌ها و دستاوردهای خاص ایشان، اهمیت و جایگاه ویژه‌ای داشته باشد.
سعیدی ضمن بیان اینکه رهبر معظم انقلاب را می‌توان یکی از شخصیت‌هایی دانست که در تاریخ شیعه و بین علمای دینی به شکلی منحصر به فرد در حوزه فقه، قرآن و مبانی اسلامی مرجعیت داشته و همزمان تجربه حکومتی شاخصی نیز کسب کرده‌اند، بیان کرد: علاوه بر این، مبارزات دوران قبل از انقلاب و مسئولیت‌های مختلف در حکومت، از نمایندگی رهبری و مجلس گرفته تا ریاست جمهوری و سپس رهبری، به ایشان توانایی ارائه نظریات عدالت‌محور به شکلی سیاست‌گذارانه و عملیاتی را داده است.
وی افزود: در این پژوهش، ما تلاش کردیم تمام بیانات رهبر معظم انقلاب از زمان رهبری در سال ۱۳۶۸ به بعد را مورد بررسی قرار دهیم و برای این منظور، ابتدا پاراگراف‌هایی که به نوعی به موضوع عدالت مرتبط بودند را شناسایی کردیم و سپس با استفاده از روش‌های علمی و تکنیک‌های نظریه داده‌بنیاد، مفاهیم و مقوله‌های مرتبط را استخراج کردیم و هدف اصلی، تدوین سیاست‌های کلی مبتنی بر نگاه اجرایی و عملیاتی ایشان بود تا صرفاً به تعاریف کلی بسنده نشود.
سعیدی ادامه داد: نمونه‌هایی که بررسی کردیم نشان دادند که دیدگاه ایشان درباره عدالت را می‌توان در سه ساحت اصلی شناسایی کرد: پژوهش علمی درباره عدالت (عدالت‌پژوهی)، اجرای عدالت در عمل (اقامه عدالت)، و فرهنگ‌سازی و ترویج عدالت‌خواهی در جامعه که این ساحت‌ها در مجموع به ترتیب شامل مبارزه علمی، عملی و فرهنگی برای عدالت هستند.
عضو هیئت علمی دانشگاه قم با تاکید براینکه رهبر معظم انقلاب بر موضوع عدالت‌خواهی تاکید ویژه‌ای داشته‌اند، بیان کرد: در نگاه اجتماعی ایشان، به‌ویژه با توجه به بی‌عدالتی‌های تاریخی که در جامعه رخ داده است، مفهوم عدالت همیشه با نوعی مبارزه و حرکت رو به جلو همراه بوده است.
وی با بیان اینکه تحقق عدالت نیازمند نگرشی جهادی و نگاهی سراسر مبارزه‌جویانه است و عدالت در چارچوب مرزهای جغرافیایی، تاریخی یا سیاسی محدود نمی‌شود و گستره آن در سطح جهانی، ملی و محلی قابل بررسی است، گفت: دیدگاه‌ها و رویکردهایی که در این زمینه ارائه می‌شود، متناسب با هر یک از این سه سطح عدالت، جنبه‌های مختلفی را پوشش می‌دهد، به همین ترتیب، سه نوع مخاطب برای عدالت وجود دارد: اندیشمندان که باید تحقیقات عمیق‌تری در حوزه عدالت انجام دهند و به مقابله با چالش‌های نظری بپردازند، مسئولان که وظیفه اجرایی کردن عدالت را بر عهده دارند و مردم که باید در فرهنگ‌سازی عادلانه نقش داشته باشند.
سعیدی با تاکید براینکه ابعاد عدالت شامل توزیع منابع مختلف، امتیازات، فرصت‌ها و امکانات عمومی به شیوه‌ای عادلانه است که باید در جامعه محقق شود، افزود: در نگاه رهبر معظم انقلاب، برخی واژگان کلیدی با مفهوم عدالت گره خورده‌اند و کلماتی نظیر مردم، طبقات مستضعف، دولت، حاکمیت و مبارزه برجسته می‌شوند، این مفاهیم نشان‌دهنده دغدغه‌های فکری و اجتماعی رهبر معظم انقلاب در حوزه عدالت است. بنابراین، هر زمان که از عدالت سخن می‌رود، مباحثی مانند توجه به مردم محروم، مسئولیت‌های حکومت و مبارزه با معضلاتی همچون فقر و بی‌عدالتی نیز مطرح می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه قم ضمن بیان اینکه با مرور مجموعه دیدگاه‌های رهبر معظم انقلاب، چند محور اساسی در باب عدالت قابل شناسایی است، بیان کرد: یکی از این محورها، مبارزه علمی در راستای عدالت است، تاکید ایشان بر نظام‌سازی بر پایه عدالت نمایان‌گر بعد دیگر نگاه عدالت‌محور است، این دیدگاه معتقد است اجرای عدالت نباید به بخشی خاص از حاکمیت محدود شود؛ بلکه تمامی ارکان نظام باید در این زمینه مسئولیت حداکثری را بپذیرند و همچنین ضرورت دارد که مسئله عدالت به یک مطالبه عمومی تبدیل شود تا همه اقشار جامعه نه تنها احساس وظیفه‌ای نسبت به آن داشته باشند، بلکه از مسئولان مربوطه نیز اجرای عدالت را طلب کنند.
وی ضمن بیان اینکه در زمینه مبارزه علمی برای تحقق عدالت، رهبر معظم انقلاب بر ضرورت پژوهش دقیق و مشارکت جدی اندیشمندان حوزه‌ها و دانشگاه‌ها در تبیین مفاهیم عدالت تاکید دارند، تصریح کرد: یکی از محوری‌ترین شروط این امر، باور به توانایی اسلام در تحقق عدالت اجتماعی است، این اعتقاد پیش‌شرط ورود به عرصه نظریه‌پردازی در حوزه عدالت است، ضمن اینکه باید پیچیدگی‌های نظری مفاهیم عدالت روشن شود، شاخص‌ها تعریف گردد و مصادیق آن تبیین شود، این موارد نیازمند تلاش علمی مستمر و کار تخصصی است تا عدالت در ابعاد مختلف جامعه پیاده شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه قم با بیان اینکه رهبر معظم انقلاب به موضوع بسیار مهم نقشه جامع عدالت اشاره می‌کنند و تأکید دارند که این نقشه باید تدوین شود، گفت: از نگاه رهبر معظم انقلاب، عدالت نه تنها در ذات خود ارزشمند است، بلکه باید همزمان با عقلانیت و معنویت همراه باشد، این تأکید در بیانات مختلف رهبر معظم انقلاب دیده می‌شود، زیرا این رویکرد، هم ضمانت اجرایی عدالت را فراهم می‌کند و هم اطمینان حاصل می‌کند که عدالت به اهداف موردنظرش دست یابد و به بی‌عدالتی یا ضد عدالت منجر نشود.
سعیدی اضافه کرد: رهبر معظم انقلاب همچنین مقایسه‌ای با مکاتب مختلف انجام می‌دهند و نشان می‌دهند که چگونه مکاتب دیگر، با وجود ادعاهای نظری خود در عمل نتوانسته‌اند عدالت را تحقق بخشند، یکی از دلایل این ناکامی از نگاه ایشان، دیدگاه محدود و ساده‌انگارانه به مقوله عدالت است؛ چرا که بسیاری از ابعاد مهم عدالت را نادیده گرفته‌اند.
وی با تاکید براینکه دربعد جهانی، رهبر معظم انقلاب عدالت را تنها در چارچوب مرزهای جغرافیایی یا سیاسی خاص محدود نمی‌دانند، بیان کرد: عدالت‌خواهی و مبارزه برای تحقق عدالت جهانی، مبارزه با استکبار جهانی، تلاش برای دفاع از حقوق ملت‌ها در عرصه بین‌المللی و فراهم کردن زمینه برای ظهور حکومت عدل مهدوی از موارد اساسی در دیدگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی است.
عضو هیئت علمی دانشگاه قم با بیان اینکه موضوع تشکیل جامعه و نظام عادلانه نیز جایگاه مهمی در بیانات و پیام‌های رهبر معظم انقلاب دارد، اظهار کرد: بیشترین تراکم مباحث رهبر معظم انقلاب روی این حوزه متمرکز است؛ جایی که بحث ایجاد جامعه‌ای مبتنی بر قسط و پیشرفت در حوزه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مطرح می‌شود. عدالت در این نگاه نه تنها معیار حقانیت حکومت‌ها است، بلکه می‌بایست مبنای اصلی قضاوت درباره عملکرد آنها نیز باشد.
سعیدی با بیان اینکه رهبر معظم انقلاب بر مبارزه همه‌جانبه با فقر تأکید دارند و اعتقاد دارند باید راهکارهایی جامع برای ریشه‌کن کردن فقر چه در سطح ملی و چه در مقایسه با کشورهای ثروتمند ارائه شود، تصریح کرد: مبارزه با تبعیض، نابرابری، شکاف طبقاتی، ویژه‌خواری و شبکه مفاهیم مرتبط با آن، از دیگر نقاط برجسته مورد توجه رهبر معظم انقلاب است و در راستای این اهداف، نکات موشکافانه‌ای درباره راهبردها و حتی راهکارهای اجرایی ارائه شده است.
وی با بیان اینکه یکی دیگر از مسائل کلیدی مورد تأکید رهبر معظم انقلاب مبارزه گسترده با فساد است که مشخصاً با فرمان هشت ماده‌ای سال ۱۳۸۰ نمود بارزی پیدا می‌کند، بیان کرد: تطابق رفتار مسئولان با معیار عدالت نیز از نظر ایشان ضروری است؛ چرا که اگر نظام و جامعه عادلانه باشند، مسئولانی که در آن ساماندهی و مدیریت می‌کنند نیز باید رفتارشان با اصول عدالت همخوانی داشته باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه قم افزود: چهارمین عنصر مهم این بحث، تأکید بر مسئولیت حداکثری تمامی ارکان جامعه است، این جنبه در واقع به بعد سیاست‌گذاری عدالت و بهره‌گیری مناسب از امکانات مربوط می‌شود، هدف این است که در فرآیند تصمیم‌گیری، چه در دولت، چه در قوه مقننه و چه در میان مسئولان عالی‌رتبه، عدالت و توزیع عادلانه امکانات و فرصت‌ها به‌طور جدی مورد توجه قرار گیرد و اجرایی شود.
سعیدی با بیان اینکه آخرین بُعد این بحث به تبدیل عدالت‌خواهی به یک فرهنگ عمومی اختصاص دارد، بیان کرد: در دیدارهای مختلف رهبر معظم انقلاب با اقشار گوناگون جامعه، فعالان فرهنگی و حلقه‌های میانی، بارها تأکید شده که عدالت‌خواهی باید به یک دغدغه عمومی تبدیل شود، لازمه این امر، افزایش قدرت تحلیل مردم، آگاهی‌بخشی مستمر، حمایت رسانه‌ای از گفتمان عدالت‌محور و گسترش فرهنگ قناعت در تمام بخش‌های جامعه از فقیر تا ثروتمند است، چنین رویکردی می‌تواند عدالت‌خواهی را به یک مطالبه جدی و خواست عمومی بدل کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه قم افزود: اگر بخواهیم این موضوع را دسته‌بندی کنیم، می‌توان گفت که ایشان در سه سطح هدف‌گذاری، راهبرد و سیاست‌گذاری اقدامات بسیار جدی‌ای انجام داده‌اند، نمونه بارز این رویکرد را نیز می‌توان در سخنرانی اخیر ایشان در جمع قاریان قرآن مشاهده کرد، ایشان بار دیگر بر اهمیت عدالت به‌عنوان یکی از اهداف اصلی پیامبران الهی پس از توحید تأکید کردند و آن را امری حیاتی برای تدوین سیاست‌های کلان جامعه دانستند.
وی در پایان تاکید کرد: این نگاه جامع را می‌توان پایه‌ای برای پیشبرد برنامه‌های عدالت‌محور دانست که نقش محوری در جهت‌دهی به اقدامات اجتماعی و فرهنگی ایفا می‌کند.
ارسال نظرات