دوگانگی در پیامهای رسانه ملی

اشاره: رسانه ملی در روزگار جنگ نرم نقشی بیبدیل در ترویج معارف دینی ایفا میکند؛ نقشی که تنها با بهرهگیری هدفمند از ظرفیتهای عظیم حوزوی و انسجام محتوایی در شبکههای گوناگون به نقطه مطلوب میرسد. امروز جامعه ما بیش از هر زمان دیگر نیازمند پیام روشن، منسجم و عمیق دین است بهویژه در مناسبتهایی چون محرم و صفر. هنگامی که در یک شبکه از حجاب و عفاف سخن گفته میشود و در شبکهای دیگر بهگونهای ناخودآگاه بیحجابی عادیسازی میگردد، این تضاد نهتنها پیام دین را مخدوش میکند بلکه جوانان را بهسوی ظواهر پرزرقوبرق اما بیریشه سوق میدهد. صدا و سیما باید با شناسایی چهرههای برجسته حوزه علمیه و تعامل با نهادهایی چون جامعه مدرسین گامهای مؤثرتری در جهت هدایت فکری جامعه بردارد و از ظرفیت بینظیر خود برای تقویت ایمان عمومی، بهرهای شایسته ببرد.
در همین راستا خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، با حجت الاسلام عبدالمجید مقامی نائب رییس مجمع عمومی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، گفتوگویی انجام داده است که در ادامه تقدیم خوانندگان گرامی می شود:
رسا ـ شما به عنوان یک عالم حوزه چه انتظاراتی از صدا و سیما برای تبلیغ دین در جامعه با تأکید بر مناسبت های محرم دارید؟
اگر یک خطیب شناختهشده و برجسته سخنرانی کند تأثیرگذاری بالایی دارد و شنوندگان زیادی پای منبر او حاضر میشوند. به همین شکل صدا و سیما نیز مخاطبان فراوانی در سراسر کشور و حتی فراتر از مرزهای ایران دارد. با توجه به این ظرفیت عظیم انتظار میرود که رسانه ملی اهتمام بیشتری به ترویج معارف دینی داشته باشد؛ خواه از طریق تولید برنامههای متنوع در شبکههای مختلف یا حتی با اختصاص شبکههایی ویژه برای ترویج دین.
نکته دوم اینکه ما در حوزههای علمیه بهویژه در حوزه علمیه قم گویندگان و کارشناسان متخصص و برجستهای در زمینه دین داریم. منتها بسیاری از این اساتید بهدلیل تواضع علمی یا مشغلههای پژوهشی، خودشان برای حضور در رسانه پیشقدم نمیشوند. این وظیفه صدا و سیماست که با شناسایی این چهرهها زمینه حضور آنان را در برنامههای دینی و معارفی فراهم کند.
در همین زمینه لازم است به این نکته اشاره شود که «مجمع عمومی جامعه مدرسین» که بنده نایبرئیس آن هستم متشکل از حدود ۵۰۰ استاد برجسته حوزه علمیه قم است. این اساتید آمادگی کامل دارند که در ایام ماه محرم و صفر در همکاری با رسانه ملی محتوای علمی و معارفی فاخر ارائه دهند.
در صورت امکان پیشنهاد میکنم جلسهای میان مسئولان صدا و سیما و اعضای جامعه مدرسین برگزار شود تا راههای همکاری و تعامل در این زمینه بررسی و تقویت شود.
رسا ـ به نظر شما، عملکرد رسانه ملی پس از ماه محروم را باید با چه شاخص هایی ارزیابی کرد؟
شاخصهای ارزیابی عملکرد صدا و سیما در ایام ماه محرم و صفر باید بر پایه دو گروه تعیین شود: نخست نظرات مردم که از طریق مصاحبههای میدانی قابل استخراج است، و دوم دیدگاههای کارشناسان رسانه.
کارشناسان متخصص در حوزه رسانه میتوانند با تحلیل و ارزیابی دقیق، نقاط قوت و ضعف عملکرد رسانه ملی را در مناسبتهای مذهبی مانند محرم و صفر مشخص کرده و نمرهای واقعبینانه به آن اختصاص دهند. به نظر من این دو شاخص - یعنی افکار عمومی مردم و ارزیابی تخصصی رسانهای - میتوانند مبنای مناسبی برای سنجش اثربخشی برنامههای صدا و سیما در این ایام باشند.
رسا ـ میزان رضایت شما از برنامه های صدا و سیما برای تبلیغ نهاد دین چقدر است؟
اگر بخواهم صادقانه بگویم ما از عملکرد فعلی رسانه ملی در برخی موارد رضایت نداریم. چرا؟ چون در حالی که در یک بخش از برنامهها تبلیغ دین و آموزش احکام صورت میگیرد در شبکهای دیگر بلافاصله برنامهای پخش میشود که با آن آموزههای دینی در تضاد است.
مردم وقتی این دو صحنه متضاد را میبینند طبیعی است که تأثیر برنامه دوم که دارای محتوای نامناسبتری است تلاشهای برنامه اول را خنثی میکند. به عبارت دیگر اثرگذاری تبلیغ دینی با پخش همزمان برنامهای مغایر عملاً از بین میرود.
صدا و سیما تلاشهای خوبی در زمینه ترویج معارف دینی دارد، اما به نظر میرسد این تلاشها گاهی به دلیل نبود هماهنگی بین شبکههای مختلف دیده نمیشود یا بیاثر میشود. باید تدبیری اندیشیده شود که در پخش برنامهها، هماهنگی کامل وجود داشته باشد تا یک برنامه، برنامه دیگر را نقض نکند.
برای مثال شخصاً دیدهام که در یک شبکه بحثی درباره حجاب و دیدگاه قرآن و فقه نسبت به آن مطرح میشود، اما در برنامهای دیگر یا شبکهای دیگر مصاحبههایی با خانمهای بدحجاب انجام میشود یا حتی از برخی از این افراد در برنامههای هنری یا ورزشی دعوت میشود و به نوعی از وضعیت ظاهری آنها تجلیل میگردد.
این تضاد آشکار در پیامها برای مخاطب بسیار گیجکننده و مضر است. خصوصاً در شرایطی که امپراتوری رسانهای غرب با امکانات و قدرت تبلیغاتی گسترده در تلاش است تا ذهن مردم ما را از معارف دینی دور کند. وقتی مردم با چنین صحنههایی مواجه میشوند بهویژه نسل جوان طبعاً تمایل بیشتری به سمت پیامهایی پیدا میکنند که ظاهر جذابتری دارند، هرچند محتوای آنها در تضاد با دین باشد.
در نتیجه این دوگانگی در پیامهای رسانه ملی میتواند ضربهای جدی به دین و احکام آن وارد کند. بنابراین جدا از پیشنهادهایی که پیشتر مطرح شد تقاضا داریم که در ایام محرم، صفر و حتی دیگر مناسبتهای دینی هماهنگی و انسجام محتوایی میان شبکههای مختلف صدا و سیما برقرار شود تا پیام دین به صورت روشن، منسجم و اثرگذار به مخاطب منتقل گردد.