آیت الله حاج سید احمد خوانساری؛ تندیس پارسایی و اخلاص

آیت الله حاج سید احمد خوانساری

تولد
آیت الله حاج سید احمد خوانساری، شب هیجدهم محرم سال 1309 قمری، در خانواده ای از تبار امام موسی بن جعفر(ع) به دنیا آمد. تبار او همه عالمان فرهیخته دین بودند و نور هدایت علوی را در ضمیر جانها روشن نگاه داشتند.
پدرش سید یوسف امام جمعه خوانسار، جدش سید محمد مهدی، رجالی معروف و برادرش محمدحسن خوانساری از عالمان کامل عصر خود بودند.

تحصیلات
آیت الله خوانساری به سرعت دوران کودکی را پشت سر گذاشت. با آغاز نوجوانی شعله های عشق به تحصیل علوم آل محمد سراپای وجودش را فرا گرفت.
تا پایان سطح را در خوانسار گذراند و پس از آن دیگر فضای تنگ علمی خوانسار برآورنده نیازهای علمی او نبود.
شانزده بهار از عمرش را تجربه می کرد که بار سفر بست و روی به اصفهان آورد. چهار سال از محضر اساتید آن دیار استفاده کرد و بعد از پایان دروس خارج فقه و اصول در 18 سالگی به آستان مقدس امیرمؤمنان در نجف اشرف شتافت و به تکمیل فقه و اصول و فراگیری علم رجال پرداخت و پس از 6 سال روی به میهن آورد و اندکی بعد در حوزه سلطان آباد اراک که به برکت وجود آیت الله العظمی حائری شکوفا شده بود، ساکن شد و هفت سال به تحصیل و تدریس پرداخت.

اساتید
سید از محضر بزرگان عصر خود همچون سید محمدحسن خوانساری، سید علی اکبر خوانساری، میرمحمدصادق مدرس اصفهانی، عبدالکریم گزی، محمدعلی تویسرکانی، آخوند خراسانی، سید محمدکاظم یزدی، محمدحسن نائینی، آقا ضیاءالدین عراقی، شیخ الشریعة اصفهانی، سید ابوتراب خوانساری، عبدالکریم حائری، میرزا علی اکبر حکیم یزدی و محمدحسن ریاضی، استفاده کرد.

تدریس
آیت الله سید احمد خوانساری ابتدا به تدریس سطوح و آنگاه خارج فقه و اصول پرداخت. علاوه بر آن از اساتید خط و ریاضیات نیز به شمار می رفت و در تهران طالبان دانش دین در محضرش دروس خارج فقه را می آموختند.
یکی از معاصران وی می نویسد «در مسجد مزبور (سید عزیزالله) به اقامه جماعت و تدریس فقه استدلالی مشغول و تاکنون همه روزه ساعت ده صبح اکثر علماء تهران به مباحثه ایشان حاضر شده و استفاده می نمایند» او همواره به مطالب مهم می پرداخت و جزئیات را به دانش طلبان وامی گذارد. شاگردانش اکنون نیز از کاوش دقیق ظرایف و زوایای مطلب توسط استاد خویش سخن می گویند.
او در بحث به مبانی عالمان گذشته توجه ویژه داشت و نظریات آنان را به نقد می کشید. از جمله در مباحث او بارها سخنان آقا ضیاء و مرحوم نایینی مورد بحث و کنکاش قرار می گرفت.

شاگردان
از حوزه تدریس آیت الله خوانساری شاگردانی توانمند و مجتهدینی ارزشمند همچون جلال طاهر شمس، ستوده، شیخ علی پناه اشتهاردی، سید محمدباقر سلطانی، سید موسی صدر، شهید مرتضی مطهری، سید محمدباقر ابطحی، سید محمدعلی ابطحی، سید رضا صدر و سید عبدالله شبستری به جامعه علمی حوزه تقدیم شد.
از پرورش یافتگان مکتب علمی او در تهران نیز می توان به سید رضی شیرازی، مجتهدی، محمود انصاری، محمدتقی شریعتمداری، حسن خسروشاهی و میرزا هادی اشاره کرد.

آثار و تالیفات
حضرت آیت الله العظمی خوانساری در طول عمر با برکت خود آثار فراوان عمرانی و علمی از خود برجای گذاشتند که بخش عمده ای از آن شامل آثار علمی و تالیفاتش است. برخی از آنها عبارتند از:
1- جامع المدارک در شرح کتاب مختصرالنافع 6 جلد
3- حاشیه بر عروق الوثقی که در آن افکار فقهی آیت الله خوانساری مطرح می شود.
4- مناسک حج
5- توضیح المسائل
6- رساله عملیه فارسی
7- کتاب طهارت
8- کتاب صلوة و ...

فصل مبارزه (اقامت در تهران)
علامه شیخ آقا بزرگ می نویسد: در محرم سنه 1370ه .ق. که علامه حاج آقا یحیی سجادی وفات کرد. اهالی تهران از مرجع کبیر آیت الله العظمی بروجردی(ره) تقاضا کردند که شخصیت با کفایتی را به تهران اعزام دارند تا در مسجد حاج سید عزیزالله اقامه نماز کرده و به امورات دینی مردم بپردازند و مرحوم بروجردی ایشان را به تهران می فرستاد.
ایشان بلافاصله تمام اشتغالات علمی خود را قطع و به تهران «پایتخت حکومت ظلم و جور» عزیمت کرد. و در آنجا علاوه بر امامت جماعت مسجد سید عزیزالله و رفع گرفتاریهای مردم، به تدریس خارج فقه نیز پرداخت.
او مسجد سید عزیزالله را به پایگاه مبارزه علیه طاغوت تبدیل کرد و شاگردانی مکتبی در آن پروراند. فعالیتها و مبارزات سید در این دوران گویای نقش و تلاش او در دوران مبارزاتی است که به پیروزی انقلاب اسلامی انجامید و از آن روی که این قسمت از زندگانی فرزانه خوانسار در هاله ای از آراء و نظرات گوناگون قرار گرفته در مقاله حاضر رسالت خود می دانیم، به تفصیل در باره آن سخن گوییم.

غروب ستاره خوانسار
بیش از96 سال از عمر پر برکت آیت الله خوانساری می گذشت یک هفته قبل از وفات آیت الله العظمی خوانساری اطرافیان را از وفات خود آگاه ساخت و سربر بالین نهاد.
تا اینکه بعد از یک عمر تلاش، در عرصه های گوناگون اخلاقی، معنوی، سیاسی و اجتماعی در اولین ساعات بامداد روز شنبه 29/10/63 مطابق با 27 ربیع الثانی 1405 ندای حق را لبیک گفت.

تهیه و تنظیم برای خبرگزاری رسا: محمد هاشم نعمت الهی