خطر افراط و تفریط در عقاید و رفتارهای اجتماعی

به گزارش خبرگزاری رسا، آیتالله محامی با حضور در حوزه علمیه مکتب نرجس(س) زاهدان در جمع طلاب به سخنرانی پرداخت و با اشاره به حدیثی از امام حسن عسکری(ع) مبنی بر اینکه «لَیسَتِ العِبادَةُ كَثرَةَ الصِّیامِ وَ الصَّلاةِ، وَ إنَّما العِبادَةُ كَثرَةُ التَّفَكُّرِ فی أمرِ اللّه» گفت: عبادت به زیاد روزه گرفتن و نماز خواندن نیست، بلکه به زیاد اندیشیدن در کار و امر خداست بندگی به نماز دائمی نیست، بلکه مهم آن است که انسان همواره به یاد خدا باشد، گامبهگام رضای الهی را در نظر گیرد و همه کارهای خود را با معیار الهی بسنجد.
امام جمعه زاهدان افزود: جنبه فکری هر کار ریشه عمل به آن کار است و ارزشهای اخلاقی که شخص بر اساس آنها رفتار خود را تنظیم میکند، از اندیشه او نشأت میگیرد و رفتاری که از انسان صادر میشود، ریشه در فکر و اندیشه دارد و از همین رو باید اندیشه را اصلاح کرد؛ چرا که این امر از نماز خواندن نیز مهمتر و بنیادیتر است نمونه آن جناب عبدالعظیم حسنی است که در پیشگاه امام هادی(ع) عقاید خود را بیان کرد و از امام پرسید آیا این اعتقادات درست است یا خیر؟
نماینده ولیفقیه در سیستان و بلوچستان ادامه داد: امام هادی(ع) اعتقادات او را تأیید کردند و از عمل وی تمجید نمودند پالایش اعتقادات و روایات از زمان امام رضا(ع) آغاز شد، زیرا در دوران امام باقر(ع) و امام صادق(ع) حجم زیادی از روایات منتشر گردید و در کنار آن روایات جعلی نیز رواج یافت پس از آن، برای تثبیت عقاید ناب شیعه، روایات نزد امامان بررسی میشد تا سندیت آنها احراز گردد انسان باید اندیشه خود را بر اساس معیارهای الهی بسنجد و سپس در مقام عمل آن را به کار گیرد؛ بنابراین تنها نماز خواندن مطرح نیست.
آیتالله محامی خاطرنشان کرد: تفکر نکتهای بسیار مهم است و منظومه معارف اسلامی مملو از توصیه به تعقل و بهکارگیری عقل است از سوی دیگر، در تعالیم دینی نسبت به ترک تعقل و بیتوجهی به اندیشه هشدار داده شده است جنبه اثباتی آن به فکر و تعقل و صاحبان اندیشه اشاره دارد و جنبه سلبی آن، انتقاد از کسانی است که از عقل خدادادی خود بهره نمیبرند انسان باید از این نعمت الهی استفاده کند و با رشد عقل، قدرت تحلیل و تشخیص خود را افزایش دهد تا در عرصههای گوناگون مسیر درست را بیابد.
وی در ادامه با اشاره به محتوای کتاب «آیات شیطانی» نوشته سلمان رشدی اظهار داشت: نویسنده این کتاب با بیانی طنزگونه و با استناد به برخی احادیث، بهویژه از منابع اهل سنت، مطالبی انحرافی را مطرح کرده بود حال آنکه هر کسی نمیتواند پیامبر خدا باشد پیامبران الهی باید دارای وجودی عظیم و روحی قوی باشند تا بتوانند مخاطب وحی الهی قرار گیرند و تحمل دریافت پیام از عالم غیب را داشته باشند پیامبران رابط میان خدا و خلقاند و باید مجرای فیض الهی باشند و چنین انسانهایی با این مرتبه از معرفت، آلوده به گناه نمیشوند.
آیتالله محامی تصریح کرد: هنگامیکه پیامبر را با این نگاه سنجیدیم، دیگر هر کسی را نمیتوان خلیفه خداوند بر زمین دانست خلیفه پیامبران نیز باید دارای طهارت روحی و عظمت وجودی باشد تا با مقام پیامبران تناسب داشته باشد برای نمونه، در قرآن کریم درباره حضرت ابراهیم(ع) آمده است که ایشان در دعاهای خود بارها برای فرزندانش طلب امامت کرد و خداوند متعال فرمود: «وَإِذِ ابْتَلَىٰ إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ ۖ قَالَ إِنِّی جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا ۖ قَالَ وَمِنْ ذُرِّیَّتِی ۖ قَالَ لَا یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ» خداوند در این آیه تأکید میکند که عهد الهی به ظالمان نمیرسد؛ بنابراین امامت امری اکتسابی نیست، بلکه افاضهای الهی است و کسی که پیشینه ظلم دارد، شایسته خلیفگی پیامبران نیست عقل سالم نیز هر سخن ناروایی را درباره خداوند نمیپذیرد.
امام جمعه زاهدان با اشاره به برخی دیدگاههای افراطی و تفریطی درباره ائمه اطهار(ع) گفت: در مجامع روایی شیعه، درباره انکار یا غلو در مورد ائمه(ع) هشدار داده شده است برخی در جبهه انکار قرار گرفتهاند و برخی دیگر در ابراز ارادت دچار غلو شدهاند و گاه امامان را در حد خدا دانستهاند در حالی که در معارف اسلامی آمده است که امامان با غلوکنندگان مخالف بودهاند و کار آنان را محکوم کردهاند.
وی افزود: در مسائل اجتماعی نیز باید به عقل و اعتدال توجه داشت اگر انسان بر اساس عقل و واقعیت عمل کند، نتیجه آن اعتدال است و اعتدال به معنای پرهیز از افراط و تفریط است چنانکه امام علی(ع) فرمودند: «الیَمینُ و الشِّمالُ مَضَلَّةٌ، و الطَّریقُ الوُسطى هِی الجادَّةُ»؛ چپ و راست رفتن گمراهی است و راه درست، مسیر میانه است.
آیتالله محامی ادامه داد: اگر عقل در انسان بهدرستی عمل کند، اعتدال نیز بهطور طبیعی حاصل میشود و عقل موجب کنترل انسان و بازداشتن او از غلبه احساسات و شهوات میشود بدین ترتیب، نتیجه عقل، اعتدال است و این موضوع یکی از مباحث محوری در زندگی انسان است؛ چراکه عقل حد تمایز انسان از حیوان است.
وی در بخش دوم سخنان خود با طرح پرسشی مبنی بر اینکه «آیا عقل به خودی خود رشد میکند؟» اظهار داشت: انسان به خودی خود عالم نمیشود، بلکه با تلاش و تعلیم به این مقام میرسد درست است که استعداد اولیه لازم است، اما رشد و فعلیت عقل نیازمند کوشش استهنگامیکه عقل رشد کند، قدرت تجزیه و تحلیل در انسان افزایش مییابد و گاه از این قدرت با عنوان بینش و حکمت یاد میشود.
نماینده ولیفقیه در استان سیستان و بلوچستان خاطرنشان کرد: ممکن است فردی بسیار تحصیلکرده باشد اما قدرت تحلیل نداشته باشد، در حالیکه فردی دیگر با تحصیلات اندک از درک و فهم بالایی برخوردار استدرک و فهم به میزان تحصیلات وابسته نیست، بلکه به توانایی تحلیل مرتبط است عقل را میتوان با پرسیدن چرایی هر چیز تقویت کرد و نباید چیزی را بدون دلیل پذیرفت.
وی افزود: استادان باید بکوشند شاگردان خود را عاقل تربیت کنند گرچه این امر کار معلم را دشوارتر میکند، اما موجب ثمربخشی بیشتر آموزش میشود دانشآموزان نیز باید بیاموزند که با طرح اشکال نسبت به سخنان استاد، موجب رشد علمی و اصلاح اندیشهها شوند و صرفاً به تکرار مطالب بسنده نکنند.
آیتالله محامی تأکید کرد: عقل، تفکر و راهکار رشد آن، نپذیرفتن هر چیز بدون دلیل و پرسیدن چرایی امور است تا قدرت فهم و درک تقویت شود در حدیثی آمده است: «یا یَا عَلِیُّ إِذَا تَقَرَّبَ النَّاسُ إِلَى خَالِقِهِمْ بِأَنْوَاعِ الْبِرِّ فَتَقَرَّبْ أَنْتَ إِلَیْهِ بِالْعَقْلِ حَتَّى تَسْبِقَهُمْ» ای علی، هنگامیکه بندگان خداوند با کار نیک به او نزدیک میشوند، تو با عقل و اندیشهات به خداوند تقرب جوی، که در این مسیر از دیگران پیشی خواهی گرفت.