بازخوانی انتقادی شخصیت ستارخان + دانلود مقاله

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، مقاله «حماسه و ستارخان؛ تاریخ‌نگاری رسمی عصر مشروطه» اثر حجت‌الاسلام سید حمید روحانی، هم‌زمان با نودمین سالگرد شهادت سردار ملی ستارخان، از سوی فصلنامه تخصصی پانزده خرداد منتشر شد. این نوشتار با هدف بازخوانی انتقادی روایت‌های رسمی مشروطه و واکاوی تحریفات مربوط به شخصیت و عملکرد ستارخان به رشته تحریر درآمده است.

نقد روایت‌های رسمی از مشروطه

روحانی در این مقاله، تاریخ‌نگاری رسمی عصر مشروطه را «یک‌سویه» و متکی بر دوگانه رایج «آزادی‌خواهان در برابر مستبدین» توصیف می‌کند و معتقد است این دستگاه روایت‌سازی، بسیاری از واقعیت‌های تاریخی را در چارچوبی ساده‌انگارانه و عوامانه تفسیر کرده است. به باور او، این نوع تاریخ‌نگاری نه تنها حقیقت حماسه ستارخان را به‌درستی بازتاب نداده، بلکه با نادیده گرفتن اسناد معتبر، این سردار ملی را در ردیف مشروطه‌طلبان وابسته به قدرت‌های بیگانه قرار داده است.

بازخوانی حماسه ستارخان

نویسنده در این مقاله تأکید می‌کند که ستارخان در هیچ‌یک از جریان‌های غرب‌گرا و حلقه‌های سیاست‌باز وابسته به انجمن تبریز قرار نداشت. او با استناد به اسناد تاریخی، ویژگی‌های برجسته ستارخان را بازخوانی می‌کند؛ از جمله:

• التزام به ولایت و مراجع تقلید: ستارخان مبارزه خود را بر اساس حکم مراجع نجف اشرف می‌دانست و اطاعت از فقیهان را وظیفه همه مؤمنان اعلام می‌کرد.

• ارادت و باور دینی عمیق: او همواره نام مبارک امام عصر(عج) و حضرت ابوالفضل العباس(ع) را بر زبان داشت و رشادت خود را در سایه توسل به اهل بیت(ع) می‌دید.

• استقلال‌خواهی و نفی هرگونه وابستگی خارجی: نویسنده به نقل از یک سند تاریخی معتبر یادآور می‌شود که ستارخان در پاسخ به پیشنهاد کنسول روس برای قرار دادن او زیر پرچم این کشور گفت: «من در زیر بیدق جناب ابوالفضل العباس و بیدق ایرانم. بیدق شما برای من لازم نیست و من ابداً تابع ظلم و استبداد نخواهم شد.»

مظلومیت تاریخی ستارخان

در بخش دیگری از مقاله، تصریح می‌کند حماسه ستارخان نیز مانند بسیاری از قیام‌های مردمی ایران در دوره مشروطه، از ابتدا با آرمان‌هایی چون اسلام‌خواهی، عدالت‌طلبی و قانون‌گرایی آغاز شد، اما بعدها در روایت‌های رسمی در چارچوب دوگانه «سنت و تجدد» تحریف شد.

وی تاکید می‌کند که این تحریفات، نوعی «ظلم تاریخی» است که حقیقت نقش ستارخان در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران را مخدوش کرده است.

نویسنده با بیان اینکه تاریخ‌نگاری دولتی عصر مشروطه بسیاری از متفکران و منتقدان را با «ترور شخصیت» از صحنه حقیقت حذف کرده، می‌افزاید: «ظلمی که از این ناحیه بر تاریخ وارد شده، به‌مراتب سنگین‌تر از قتل فیزیکی سرداران و اندیشمندان آن دوران است.»

این مقاله در فصلنامه تخصصی پانزده خرداد، شماره ۱ در دسترس پژوهشگران، علاقه‌مندان تاریخ معاصر و مخاطبان مطالعات مشروطه قرار گرفته است و جهت دانلود آن می توانید  کلیک نمایید.