مشکلات امروز تنها ناشی از گناه مردم نیست؛ عوامل طبیعی و تاریخی نقش دارند

به گزارش خبرنگار گروه فرق و ادیان خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام محمدی شاهرودی، کارشناس مسائل اعتقادی صدا و سیما در دویست‌وپنجاه و یکمین نشست از سلسله نشست‌های مــــرکـــز مـــطالعات و پــاســخ‌گــویی بـه شبــــهــات (حوزه‌های علمیه) که با عنوان: مواجهه توحیدی با بلایای طبیعی در سیره پیامبر اکرم(ص) برگزار شد، با تشریح رابطه گناه، توبه، دعا و نزول بلا و رحمت الهی، تأکید کرد که در آموزه‌های دینی، بخشی از بلاها معلول گناه انسان‌هاست، اما این تنها عامل تأثیرگذار نیست.
 
وی در آغاز سخنان خود با اشاره به روایات متعدد درباره نقش گناه در نزول بلا اظهار داشت: در اینکه برخی بلاها نتیجه گناه است تردیدی وجود ندارد؛ چنان‌که در روایات آمده است، گناهانی وجود دارند که بلا را نازل می‌کنند.
 
حجت‌الاسلام شاهرودی با اشاره به روایات فراوان درباره تأثیر دعا در دفع بلا به ماجرای معروف خشکسالی بنی‌اسرائیل در زمان حضرت موسی(ع) اشاره کرد و گفت: وقتی قوم بنی‌اسرائیل نماز باران خواندند و بارانی نازل نشد، خداوند به حضرت موسی(ع) فرمود جوانی گناهکار در میان شماست که دعای شما به‌خاطر او حبس شده است. پس از اینکه آن جوان ــ که اهل نمّامی و سخن‌چینی بود ــ توبه کرد، باران فوراً نازل شد.
 
به گفته وی، خداوند در خطاب به حضرت موسی(ع) تصریح می‌کند که همان جوان، علت نزول رحمت الهی شد و حتی پس از توبه‌اش، خدا اجازه نداد هویت او فاش شود تا آبرویش حفظ گردد.

 
پس چرا در برخی کشورها با وجود گناه فراوان، باران می‌بارد؟
 
این کارشناس مسائل اعتقادی صدا و سیما در پاسخ به پرسشی درباره بارش فراوان در کشورهایی که به‌ظاهر سطح گناه در آن‌ها بالاست توضیح داد: علل و عوامل نزول باران متعدد است و نباید عوامل طبیعی را نادیده گرفت. بارش باران در بسیاری از مناطق، محصول موقعیت جغرافیایی، جریان‌های دریایی، بادها و اقلیم خاص آن مناطق است. همان‌گونه که نمی‌توان گفت بارش کم در قم و یزد ناشی از گناه مردم این شهرهاست یا بارش زیاد در شمال ایران دلیل بر بی‌گناهی آنجاست.
 
وی تأکید کرد: خشکسالی همیشه معلول عوامل معنوی نیست؛ عوامل طبیعی نیز نقش اساسی دارند. باید همه عوامل را کنار هم دید، نه اینکه یک علت را علت تامه دانست.
 
این کارشناس مسائل اعتقادی صدا و سیما با تأکید بر نقش علم در توسعه‌یافتگی گفت: کشورهای پیشرفته از علم و تکنولوژی بهره می‌برند، اما برخی کشورهای اسلامی به‌دلایل تاریخی و مدیریتی چندین قرن عقب نگه داشته شده‌اند. اگر همین پیشرفت‌های علمی در کشورهای اسلامی فراهم بود، بسیاری از مشکلات و حتی بخشی از بلاهایی که مشاهده می‌کنیم نیز رخ نمی‌داد.
 
وی با اشاره به اینکه بلاها همیشه نشانه غضب نیست و گاهی برای رشد انسان‌ها نازل می‌شود، افزود: این تلنگرها و سختی‌ها بیشتر برای مؤمنان است. مثل خانواده‌ای که دو فرزند دارد: یکی ضعیف و دیگری نابغه؛ سخت‌گیری و برنامه‌ریزی‌ها برای کودک بااستعداد است، نه آن‌که او را رها کند. خدا نیز برخی را به حال خود رها کرده است؛ اما مؤمنان را تربیت می‌کند.
 
حجت‌الاسلام شاهرودی با مقایسه رفتار مردم هنگام بحران‌ها گفت: وقتی بلا نازل می‌شود، در کشور ما مردم ایثار، انسان‌دوستی و فداکاری نشان می‌دهند، اما در برخی کشورهای غربی صحنه‌های وحشتناک غارت و خشونت دیده می‌شود. این نشانه حرکت جامعه مؤمن در مسیر رشد است.
 
در بخش دیگری از این سخنان، وی به یک شبهه رایج پرداخت و گفت: اینکه برخی می‌گویند باید همه چیز را به تقدیر الهی سپرد و نیازی به مدیریت آب، ساخت سد یا برنامه‌ریزی نیست، نگاه درستی نیست.
 
این کارشناس مسائل اعتقادی صدا و سیما با استناد به قرآن و سیره پیامبر(ص) افزود: دین یک نظام جامع است؛ نمی‌شود یک بخش را گرفت و بقیه را کنار گذاشت. در کنار توکل و رضا به تقدیر، آیات فراوانی درباره تلاش، کسب علم، مدیریت منابع و دوری از اسراف داریم.
 
وی تأکید کرد: نماز استسقا، دعا و طلب باران در سیره پیامبر(ص) بوده است. این خود دلیل بر ضرورت اقدام و تلاش است. پیامبر فرمودند: دعا سرنوشت را حتی اگر محکم هم نوشته شده باشد، تغییر می‌دهد. پس همین دعا کردن، نوعی اقدام و تلاش است.
 
این کارشناس مسائل اعتقادی صدا و سیما در ادامه تصریح کرد: توکل زمانی معنا دارد که انسان تمام توان خود را در عرصه عمل به‌کار گرفته باشد. نتیجه هر کار در نهایت به اراده خداوند رقم می‌خورد، اما انسان موظف است به اندازه توان خود اقدام کند.
 
وی افزود: اسلام هرگز انسان را به سکون، بی‌عملی و رها کردن امور توصیه نکرده است؛ بلکه اقدام، تلاش، برنامه‌ریزی و سپس توکل، جزو روح کلّی تعالیم دین است.
 
حجت‌الاسلام شاهرودی تأکید کرد: برداشت‌های ساده‌انگارانه از توکل یا نسبت دادن مشکلات به تغییر سنت‌های الهی، با تعالیم قرآن و سیره پیامبر اکرم(ص) سازگار نیست و با اشاره به آیه وَكُلَّ شَيْءٍ عِندَهُ بِمِقْدَارٍ گفت: خداوند برای هر چیز اندازه و قَدَری قرار داده و این اندازه‌ها باید رعایت شود. مدیریت باران نیز مستلزم به‌کارگیری علم، دعا، ساخت سد، صرفه‌جویی و بهره‌گیری از همه ظرفیت‌هاست..
 
این کارشناس مسائل اعتقادی صدا و سیما با بیان اینکه برخی برداشت‌های غلط، توکل را به بی‌عملی تبدیل کرده است، اظهار کرد: گاهی فرد درس نمی‌خواند اما می‌گوید توکل بر خدا! این وارفتگی است، نه توکل. کسی شترش را رها کرده بود و گفت توکل بر خدا کردم. پیامبر(ص) فرمودند: اول شتر را ببند، بعد توکل کن. انسان باید همه وظایف خود را انجام دهد و سپس نتیجه را به خدا بسپارد.
 
وی افزود: اسلام دین اقدام است. اینکه بگوییم ما کاری انجام ندهیم و تقدیر الهی خودش رقم می‌خورد، فاصله گرفتن از حقیقت قضا و قدر است. تقدیر انسان با تلاش او تغییر می‌کند.
 
این کارشناس مسائل اعتقادی صدا و سیما در پاسخ به این پرسش که چرا گاهی دعاها مانند زمان پیامبران منجر به نزول فوری رحمت نمی‌شود، با تأکید بر ثبات قوانین الهی گفت: سنت‌های الهی هیچ‌گاه تغییر نمی‌کند؛ سنت‌های الهی تکوینی‌اند، نه قراردادی که قابل تغییر باشند. قوانین تکوینی مانند قوانین فیزیکی همواره برقرارند.

 
دعاهای پیامبران نیز همیشه فوراً مستجاب نمی‌شد
 
وی با بیان نمونه‌هایی از تأخیر در اجابت دعاهای انبیا افزود: موسی و هارون(ع) دعا کردند که فرعون از بین برود؛ اما تحقق این دعا چهل سال بعد بود. پیامبر اکرم(ص) نیز سه درخواست مطرح کردند که تنها دو مورد اجابت شد. بنابراین، اینکه تصور کنیم همه دعاهای پیامبران فوراً و کاملاً مستجاب می‌شد دقیق نیست.
 
حجت‌الاسلام شاهرودی یکی از علل عدم تحقق برخی دعاها را وجود موانع دانست و توضیح داد: دعا در حدّ مقتضی عمل می‌کند؛ یعنی زمینه را فراهم می‌سازد. اما گاهی موانع مانند گناهان یا عوامل دیگر اجازه نمی‌دهند آثار دعا ظاهر شود. مثل بذری که اقتضای رشد دارد اما آفت، مسیر رشد آن را قطع می‌کند.
 
این کارشناس مسائل اعتقادی صدا و سیما با بیان اینکه اثر دعا تنها برآورده شدن حاجت نیست، گفت: دعا ذاتاً عبادت است و بلاها را دفع می‌کند. انسان در قیامت وقتی نتایج دعاهای اجابت‌نشده را می‌بیند، آرزو می‌کند ای‌کاش هیچ دعایی در دنیا مستجاب نمی‌شد.
 
حجت‌الاسلام شاهرودی با تأکید بر اینکه نمی‌توان مشکلات و بلاهای امروز را به بدتر بودن مردم نسبت به گذشتگان نسبت داد، گفت: بر اساس روایات، پیامبر اکرم(ص) فرمودند: سلام مرا به برادرانم برسانید. اصحاب اعتراض کردند که مگر ما برادران شما نیستیم؟ فرمودند: نه، برادران من کسانی هستند که در آخرالزمان می‌آیند و تنها بر اساس باور به یک نوشته ـ سیاهی بر سفیدی ـ به من ایمان می‌آورند؛ در حالی که من را ندیده و معجزاتم را مشاهده نکرده‌اند. پس مردم روزگار ما نباید تخطئه شوند و نمی‌توان آنان را بدتر از مردم زمان انبیاء دانست.
 
وی افزود: بلاها همیشه نشانه غضب الهی نیستند؛ گاه برای ترفیع درجه، آبدیده‌شدن، رشد معنوی یا آمرزش گناهان نازل می‌شوند و هر یک حکمت‌هایی دارد. البته روایات می‌گویند هرگاه مردم به گناهانی مبتلا شوند که در گذشته سابقه نداشته، بلاهای جدید نیز نازل می‌شود. گناهان ناشی از فناوری‌های نو، فضای مجازی و رسانه‌ها، از همین سنخ‌اند. بیماری‌هایی مانند کرونا نیز از بلاهای نوپدید به شمار می‌آیند.
 
حجت‌الاسلام شاهرودی در پاسخ به پرسش‌هایی که در فضای مجازی و در میان جوانان مطرح می‌شود—از جمله اینکه چرا تنها کشور شیعه این همه سختی دارد و گویا خداوند به ما رحم نمی‌کند؟—توضیح داد: اگر رحمت الهی نبود، شیعه باید در طول تاریخ بارها نابود می‌شد. در دوره‌ای امام سجاد(ع) فرمودند تنها سه شیعه در جهان باقی مانده است؛ اما امروز جمعیت میلیونی شیعه، حاصل عنایات خدا و توجه امام زمان(عج) است. خود حضرت فرموده‌اند: ما شما را فراموش نمی‌کنیم؛ و اگر فراموش می‌کردیم، دشمن شما را از روی زمین برمی‌چید.
 
وی با اشاره به توطئه‌های گسترده علیه جمهوری اسلامی گفت: هر یک از این توطئه‌ها برای نابودی چند کشور کافی بود، اما کشور ما با وجود محاصره، جنگ روانی و فشارهای نظامی و اقتصادی، همچنان ایستاده است. نمونه اخیر آن دفاع مقدس دوازده‌روزه بود که به گفته کارشناسان، باید در همان روزهای اول به شکست کامل ایران منجر می‌شد؛ اما به علت نصرت الهی و تدبیر رهبری و نیروهای مقاومت، دشمن به هیچ هدفی نرسید.
 
این کارشناس مسائل اعتقادی صدا و سیما در بخش دیگری تصریح کرد: دشمن تلاش می‌کند داشته‌های ما را وارونه و ناچیز جلوه دهد تا جامعه دچار یأس شود. از یک‌سو قدرت دفاعی و پیشرفت‌های کشور را ماکت و آبگرمکن می‌خواند و از سوی دیگر ادعا می‌کند نسل جوان از دین برگشته است؛ درحالی‌که اگر چنین بود، چرا میلیاردها دلار برای تغییر ایمان همین جوانان هزینه می‌کنند؟ حضور میلیونی مردم در راهپیمایی اربعین، مراسم عاشورا و شب‌های قدر، خود گواه روشنی بر پویایی ایمان نسل جدید است.
 
حجت‌الاسلام شاهرودی تأکید کرد: نه باید واقعیت‌ها را انکار کرد و سر را زیر برف برد، نه باید با روایت‌های دشمن‌ساخته دچار خودکم‌بینی شد. پیشرفت‌های گسترده جمهوری اسلامی در حوزه‌هایی چون پزشکی—که زمانی وابسته به پزشکان مهاجر و کم‌تجربه کشورهای دیگر بود—نمونه‌ای از دستاوردهایی است که نباید نادیده گرفته شود.
 
این کارشناس مسائل اعتقادی صدا و سیما با طرح نمونه‌هایی از سیره پیامبران توضیح داد: در نگاه دینی، علل طبیعی و ماورایی در کنار یکدیگر دیده می‌شوند؛ چنان‌که پیامبر(ص) هم دستورالعمل‌های طبی و بهداشتی ارائه می‌دادند و هم بر دعا و توکل تأکید داشتند؛ سیره پیامبر این نبود که عوامل طبیعی را نادیده بگیرد؛ بلکه هم دارو اثر دارد و هم دعا، و هر دو از سنت‌های الهی‌اند.
 
وی در پایان در درباره برخی شبهات پیرامون اقامه نشدن نماز باران نیز تصریح کرد: این تصور که علما از برگزاری نماز باران می‌ترسند نادرست است. در همین روزها در شهرهای مختلف کشور نماز باران اقامه شده است. اگر هواشناسی می‌گوید باران نمی‌آید، این فقط ناظر به عوامل طبیعی است؛ در حالی‌که خداوند قادر است اسباب ماورایی را نیز به جریان اندازد.