توضیحات معاون پارلمانی رییس جمهور در مورد هدفمند سازی یارانه ها

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام میرتاج الدینی معاون پارلمانی رییس جمهور شب گذشته 21 تیرماه در سلسله نشست های بصیرت که با موضوع«هدفمند کردن یارانه ها» در مسجد اهل البیت(ع) قم برگزار شد بیان کرد: هدفمندی یارانه ها یکی از موضوعات اساسی است و مسئولان و دانشگاه و حوزه دیر به این موضوع وارد شدند و حق آن را ادا نکرده اند؛ این موضوعی اساسی است که اگر محقق نشود از عدالت اقتصادی خبری نیست.

مشروح سخنان حجت الاسلام میر تاج الدینی به شرح زیر است:

به نام خدا
موضوعی که برای من در این جلسه در نظر گرفته شده است، موضوع هدفمند کردن یارانه ها است که یک بحث لازم و اساسی و زیر بنایی است و معتقدم که خیلی دیر به این موضوع وارد شدیم. هم کل مسئولان و هم فرهیختگان جامعه دیر وارد این موضوع شدند. در دانشگاه هم گفتم که دانشگاه هم به این موضوع دیر وارد شده و هنوز هم حق آن را ادا نکرده است. حوزه علمیه نیز به همین ترتیب دیر وارد این موضوع شده است . این یک موضوع اساسی است و شعار نمی باشد. اگر این موضوع تحقق پیدا نکند از عدالت اجتماعی خبری نخواهد بود. چون بحث عدالت مطرح است، نباید اینقدردیر وارد می شدیم. تعهد اصلی عالمان دین حرکت در مسیر عدالت است. «لَوْ لَا حُضُورُ الْحَاضِرِ وَ قِیَامُ الْحُجَّةِ بِوُجُودِ النَّاصِرِ وَ مَا أَخَذَ اللَّهُ عَلَى الْعُلَمَاءِ أَلَّا یُقَارُّوا عَلَى کِظَّةِ ظَالِمٍ وَ لَا سَغَبِ مَظْلُومٍ لَأَلْقَیْتُ حَبْلَهَا عَلَى غَارِبِهَا وَ لَسَقَیْتُ آخِرَهَا بِکَأْسِ أَوَّلِهَا» اینکه عالمان دین و دانشمندان اسلام باید به مسائل عدالت حساس باشند و در مقابل سیری ظالمان و گرسنگی مظلومان ساکت نباشند، یک بیان و جهت گیری کلی است و در هر زمان و هر عصری مصادیقی پیدا می کند که باید در آن مصادیق وارد شد. اگر اطلاع و دانش کافی در این زمنیه نیندوزیم، ورودمان به بحث ناقص خواهد بود.

یکی از علت های دیر وارد شدن به این قضیه این است که با وجود اینکه رهبر معظم انقلاب و دلسوزان جامعه بارها هشدار داده و مسئولان جامعه را به اجرای عدالت در جامعه دعوت کرده و زمینه ها را آماده نموده اند، اما عده ای جرأت نکردند وارد این قضیه شوند.

مشکل همیشگی بنزین
من به عنوان یک طلبه که از قم وارد مسائل اجتماعی و سیاسی شدم، وقتی وارد مجلس هفتم شدم، در این مباحث هم ورود پیدا کردیم. البته در گذشته یک سری واحد های اقتصادی را هم خوانده بودیم. وقتی در این مسئله غور کردم دیدم که مسئله مهمی است و نباید در این مسئله غفلت کنیم . متاسفانه گاهی مسائلی پیش می آمد که مجلسیان و دولتیان را درگیر می کرد و باعث می شد که از بعضی مسائل اصلی غفلت شود. من در موضوع بنزین دو سه تا مقاله نوشتم که یکی از آنها سناریوی همیشگی بنزین نام داشت. چون آن زمان که دولت هشتم سر کار بود، بودجه ای برای وارد کردن بنزین در حد یکی دو میلیارد دلار به مجلس آورد. ما آن موقع تازه وارد کننده بنزین شده بودیم و هنوز گازوئیل هم وارد نمی کردیم. در مجلس خیلی بحث می شد که مثلا از دو میلیاردی که دولت خواسته است، نیمی از آن را برای بنزین بر می داریم و یک میلیارد آن را هم به مناطق محروم حوزه های نمایندگی برای جادهای روستایی و غیره اعطا می کنیم. سال بعد دوباره همین قضیه تکرار شد. من نوشتم سناریوی همیشگی بنزین . یعنی دولت برای واردات بنزین متمم بودجه به مجلس می آورد و مجلس هم اول مخالفت می کند که این کار نمی شود و باید بروید مشکلات را حل کنید؛ بالاخره این بودجه را مثل یک گوشت قربانی تقسیم می کند و بخشی از آن را برای واردات بنزین و بخش دیگری را برای کارهای ضروری و بیماری های لاعلاج و جاده و ... خرج می شود. سال بعد این بودجه به سه و نیم میلیارد و سال بعد به پنج میلیارد و سال بعد از آن به هفت میلیارد افزایش یافت و از سال سوم ما به وارد کننده گازوئیل تبدیل شدیم و یک میلیارد دلار هم گازوئیل وارد کردیم.

من دیدم هیچ کس به فکر اینها نیست و پیشنهادهایی دادم و در مقاله ای متذکر شدم که گازوئیل موضوع فراموش شده مجلس و دولت است. هردو فراموش کردند. اگر آن موقع دوازده سیزده دلار برای بنزین بود، پانزده شانزده میلارد دلار برای گازوئیل بود. الان این بحث ها در مورد بنزین بود و از گازوئیل هیچ صحبتی نمی کردند.

مثلا قیمت یک بطری آب که دارای حدود نیم لیتر آب است، دویست و پنجاه تومان است. این آب را از چاه دو هزار متری تهیه نمی کنند. این آب را از چشمه های کنار کوه ها به کارخانه می برند و تولید آن یک فراوری ساده است و نهایتا دویست و پنجاه تومان می فروشند. اما گازوئیل را از سه هزار متر چاه در خشکی یا پنج هزار متر چاه در دریا با چه زحمتی تهیه میکنند. یک فاز عسلویه حدود دو و نیم میلیارد دلار پول لازم دارد تا یک پالایشگاه را راه اندازی کنند و سکوی بسازند و نفت استخراج کنند. اگر چه که در آمد آن خیلی زیاد است، ولی هزینه بالایی لازم دارد. نفت را به پالایشگاه وارد می کنند و فراوری می شود و با تمام هزینه های حمل ونقل و غیره در نهایت تبدیل به گازوئیل می شود. حالا این گازوئیل را چند می فوشند؟ شانزده و نیم تومان. یعنی این مقدار آب را شانزده و نیم تومان نمی دهند. من گفتم که گازوئیل موضوع فراموش شده مجلس و دولت و همه است. در سال اولی که من به عنوان نماینده با آقای احمدی نژاد ملاقات کردم، پنج موضوع به ایشان گفتم. ما که الان طرفدار هدفمند سازی یارانه ها هستیم به این خاطر نیست که چون در دولت هستیم طرفداری می کنیم؛ خوشبختانه من بعد از زمانی که طرح هدفمند سازی یارانه ها در مجلس تصویب شد، به دولت منتقل شدم. من از مجلس طرفدار این موضوع بودم . من قبل از اینکه وارد دفتر کارم در دولت شوم، مستقیم به جلسه کار گروه تحول اقتصادی رفتم و از آن زمان هم در آنجا عضو هستم و مسائل را دنبال می کنم.

محصولات پتروشیمی محفلی برای رانت خواری
یکی از آن پنج موردی که به آقای احمدی نژاد گفتم در مورد محصولات پتروشیمی بود. اگر به خاطر داشته باشید، آن موقع می گفتند که یک رانت حدود دو هزار میلیارد تومانی در محصولات پتروشیمی وجود دارد. یعنی محصولات پتروشیمی یک قیمت بازار آزاد و یک قیمت دولتی داشت. هر کسی که یک کارخانه ای داشت که دارای دستگاه هایی بود، این محصولات پتروشیمی را خریداری و تبدیل به موارد پلاستیکی یا دیگر موارد می کرد. مقداری از مواد را هم از بازار آزاد تهیه می کرد و با موادی که از دولت گرفته بود مخلوط می کرد و در نهایت به قیمت آزاد می فروخت و چیزی هم گیر مردم نمی آمد. یعنی اگر دولت به او هشتصد تومان می داد و در بازار هزار و چهارصد تومان بود، همان هزار و چهارصد تومان حساب می کرد. ما دیدیم اینجا رانتی وجود دارد و در کمسیون اصل نود آوردند و سوال کردند. این یک مورد بود که من به آقای احمدی نژاد گزارش دادم و درخواست اصلاح کردم. ایشان هم قول اصلاح دادند.

بعد پیشنهاد آن را من خودم در مجلس دادم و چون نماینده ها هم در جریان بودند و کمسیون اصل نود هم کار کرده بود، نماینده ها رای خوبی (صد و شصت رای) به این طرح دادند که این آزاد شود. حتی یادم است که نوشته بودیم از اول خرداد ماه سال بعد (که ظاهرا سال هشتاد وپنج بود) کل محصولات پتروشیمی به قیمت بازار آزاد عرضه شود. من اطلاع داشتم و گزارشات را بررسی کرده بودم و با کارخانجات مختلف ارتباط داشتم. به عنوان مثال دستگاه های وجود داشت که از دو سه جا سهمیه می گرفتند. یعنی یک کارخانه در قم زده بود، با یک شماره دستگاه ، بعد همینها را در آذربایجان با همان شماره، سهمیه گرفته بود. بعضی اصلا سهمیه می گرفتند در حالی که کارخانه ای نداشتند. ماهیانه ده میلیون به جیبشان می زدند و هیچ جایی هم نمی توانستند معلوم کنند که چگونه است. دولت در اولین گام این را اصلاح کرد. الان هم که من اینها را می گویم شما خبر ندارید که کی این مطلب اصلاح شد؟ این رانت به کمک مجلس و دولت برداشته شد با اینکه هیچ اثری در جامعه ظاهر نشد، به نفع جامعه شد. آن موقع حدود دو سه میلیارد بود، الان در آمدهای پتروشیمی حدود هشت میلیارد است. یعنی اگر آن موقع حل نمی شد، باید الان روی هشت میلیارد برنامه ریزی می کردند و چقدر کار مشکل بود.

مورد دیگری که با ایشان مطرح کردم، بحث بنزین و گازوئیل بود که کی قرار است مشکل آنها حل شود. ایشان گفت که در حال مطالعه هستیم و باید وقت آن برسد. من پیشبینی می کردم که آقای احمدی نژاد این قضیه را در دوره دوم ریاست جمهوری مطرح خواهد کرد چون می دانستم که کار سختی است. اما در سال سوم ریاست جمهوری دوره اول در روز در بیست و دو بهمن ایشان اعلام کرد که اقتصاد ایران نیاز به یک جراحی بزرگی دارد و بعد هم کار را شروع کرد و یک سال به پایان دوره ریاست جمهوری اول، لایحه هدفمند سازی یارانه ها را به مجلس آورد. البته دولت می گفت که نیاز به لایحه ندارد و برنامه چهارم دولت را مکلف کرده است که هدفمند سازی نماید و یک سری قوانینی داشتیم که کمک می کرد که دولت این کار را شروع کند. ولی وقتی که دولت زمزمه کار را شروع کرد، یک عده گفتند که این کار را مجلس باید تصویب کند و دولت هم قبول کرد. لایحه یک فوریتی آن به مجلس آمد.

عده ای با هدفمند سازی با استبعاد برخورد می کردند
من یاد دارم که آن موقع یک عده ای می گفتند که این حرف هایی که احمدی نژاد می زنند چیست که بیاییم یارانه ها را درست کنیم و پول به مردم بدهیم واز این حرف ها و خیلی با استبعاد با آن برخورد می کردند. علت آن هم این بود که خود آنها در جریان نبودند. ما که از دو سه سال قبل با تعدادی از نماینده ها روی آن کار می کردیم، خیلی خوشحال بودیم که دولت در این قضیه به میدان آمده است.

دولت لایحه یک فوریتی را به مجلس آورد و خود آقای احمدی نژاد در مجلس صحبت کرد و یک فوریتی لایحه تصویب شد. مجلس هم بلافاصله کمسیون ویژه اقتصادی را برای این کار تشکیل داد و کار شروع شد. معمولا لوایح یک فوریتی سر یک ماه آماده می شود و به صحن می آید و رای گیری می شود و می رود برای اجرا. اما این لایحه هشت ماه تا یک سال به طول انجامید تا به صحن مجلس بیاید. در مجلس هم بحث هایی مطرح شد و در مواردی هم بین دولت و مجلس اختلافاتی بود ولی در مجموع آن نظر اصلی را پذیرفتند. بنا بود که قبل از پایان سال هشتاد و هفت که قرار بود بودجه بنویسیم، تصویب شود و در بودجه هم لحاظ شود و در واقع دولت قصد داشت سال آخر دوره قبلی این لایحه را اجرا کند. حتی در بودجه هم آورده بود. اما بعد از اینکه لایحه در کمسیون مجلس تصویب شد و به مجلس آوردند، متاسفانه بعضی ها که باید بیش از بقیه دغدغه این قضیه را داشته باشند، پیشنهاد مسکوت ماندن را دادند. همانهایی که در کمسیون انرژی مجلس هستند و این کمسیون بیش از همه این مسائل را می داند که ما چه وضعیت اقتصادی را داریم و چه مقدار از بودجه این مملکت را در حامل های انرژِی مصرف می کنیم. آنها یک روز تاخیر را هم نباید می پسندیدند. اما همانها پیشنهاد مسکوت ماندن را دادند و ظاهرا برنامه ریزی هم شده بود و مسکوت ماندن رای آورد و بنا شد که بماند برای بعد از عید و بعد از انتخابات.

بعد از این قضیه یکی از نمایندگان فراکسیون اقلیت به من گفت که آقای تاج الدینی می دانی که چرا مسکوت ماندن رای آورد؟ (با اینکه من می دانستم که خود آنها در کمیسیون رای داده بودند و با اصل آن هم موافق بودند) گفت در مجلس شایعه شد که آقای احمدی نژاد قصد دارد قانون هدفمند سازی یارانه ها را برگ امتیاز شب انتخاباتش کند.

ببینید این همه که به این قضیه می گفتند تهدید، وقتی که به مجلس اصولگرا رسید، شد فرصت. پس این قضیه بستگی به این دارد که چطور اجرا شود. این تهدید نیست. بلکه اگر درست اجرا شود، فرصت است و اقتصاد مملکت دگرگون می شود. و نشانه آن این است که دولت قصد داشت از دوله قبلی این را اجرا کند. چون معولا می ترسند این را اجرا کنند، چون می ترسند که مردم ناراضی شوند و دوباره به آنها رای ندهند. نگه می دارند برای دور بعدی که رای آورند و از پل گذشتند. اما انصافا این دولت گفت که من اجرا می کنم و در انتخابات هم مردم می دانستند که هدفمند سازی یارانه ها اجرا می شود.

اسراف بیش از حد انرژی در کشور
من چندی قبل نامه هایی را که از قبل داشتم می خواندم ، در سال هشتاد و چهار زمانی که آقای حداد رئیس مجلس بود، یک گزارشی شرکت نفت و گاز به مجلس فرستاده است در زمانی که آقای حداد رئیس مجلس بود و امضای ایشان هم موجود است. نوشته است که این گزارش جهت اطلاع نواب محترم آقایان باهنر و ابو ترابی و نیز روسای کمیسیون انرژی و برنامه و بودجه و اقتصاد در مجلس ارسال گردد. در این گزارش نوشته است که میزان انرژِی مصرفی کشور در سال گذشته(84) بالغ بر 65 میلیارد دلار است. در حالی که در آمد ناخالص داخلی کشور در مقایسه با میزان انرژی مصرفی بسیار پایین است. یعنی ما وقتی شصت و پنج میلیارد دلار انرژی مصرف می کنیم، در میانگین دنیا مملکت باید 650 میلیارد دلار در آمد داشته باشد. در حالی که نوشته است که ما حدود 196 میلیارد دلار (حدود سه برابر) تولید ناخالصی داریم. بعد می گوید در اقتصاد ما به ازای هر یک دلار انرژی که مصرف می شود، به طور متوسط 3 دلار ارزش افزوده دارد. چه در بخش های صنعت و چه در بخش های کشاورزی. این شاخص در کشور های دنیا کمتر از یک سوم جهانی است که این امر حاکی از اسراف بیش از حد انرژِی در اقتصاد ما است. بعد می گوید با توجه به 196 میلیارد دلار تولید ناخالص، ایران در سال 2005 در ردیف سی ام کشور های جهان قرار دارد و با توجه به پیشرفت های علمی و فنی کشور طی سه دهه اخیر، و سرمایه گذاری های هنگفت در همه بخش های اقتصادی سطح کشور ما بالا تر از متوسط های جهانی ارزیابی می شود، اما چرا ایران امروز دارای پایین ترین سطح بهره وری انرژی است ؟

این وضع را با چند کشور دیگر مقایسه می کنیم . در دانمارک در ازای هر یک لیتر مصرف نفت 37 دلار نصیب کشور می شود. در انگلیس 24 دلار، ژاپن، ترکیه 10 دلار، کره جنوبی، 8/7، اندونزی 6، مالزی 5، مصر 4 و ایران 3 است. متوسط جهانی هم 10/4 دهم است.
حالا وقتی شما می شنوید که سیاست های ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری، اینها عمق مطلب را نشان می دهد. آقا از سالهای قبل اصلاح الگوی مصرف و عدالت و اصلاح مدیریت را گفته اند. بند 7 اصلاح الگوی مصرف می گوید: صرفه جویی در مصرف انرژِی با اعمال مجموعه ای متعادل از اقدامات قیمتی و غیر قیمتی به منظور کاهش مستمر شاخص شدت انرژِی کشور و حداقل دو سوم میزان کنونی تا پایان برنامه توسعه و حد اقل یک سوم میزان کنونی تا پایان برنامه ششم . اینها جزو سیاست های ابلاغی و اصلی است . ما اگر روند اقتصاد را در این جهت اصلاح نکنیم سال به سال گرفتار تر می شویم.

بعضی مواقع در جلسات داخلی بین مجلس و دولت بحث هایی می شد که اجرای این برنامه امکان ندارد. آقای عبداللهی مسئول برنامه و بودجه می گفت دیگر از شما گذشته است که بگویید می توانیم یا نمی توانیم . این قضیه به مرحله بن بست رسیده است و باید اجرا شود و ادامه این وضع امکان ندارد. در سال 84، مصرف انرژی 65 میلیارد دلار بود. امروز بعد از پنچ سال به 110 میلیارد دلار رسیده است . از این مبلغ 90 میلیارد دلار یارانه است. ما دو سوم درآمد های نفتی را در داخل مصرف می کنیم. یعنی ما حدود 160 تا 170 میلیارد دلار در یک سال تولید نفت و گاز داریم، که دو سوم این مبلغ را در داخل مصرف می کنیم و یک سوم از آن را صادر می کنیم و با همین یک سوم صادرات مملکت را اداره می کنیم . اگر بتوانیم مصرف را بهینه کنیم ، بسیاری از این مبلغ می تواند در عرصه زیر ساخت های مملکت به کار گرفته شود و در این جهت می توان تغییرات زیادی را اعمال کرد. ما دومین کشور دارای منابع گاز بعد از روسیه هستیم. روسیه 34 درصد و بعد از آن ما با 17 درصد منابع گازی ( البته با مخزنی که تازه کشف شده است و اعلام کرده اند که حدود 700 میلیارد متر مکعب که امکان برداشت تا روزانه 70 میلیون متر مکعب از آن وجود دارد، این درصد افزایش یافته است) اما با وجودی که کشور دوم هستیم در دنیا، در صادرات کمتر از یک درصد ما صادرات داریم. ما حدود سی تا از ترکمنستان برای مصرف داخلی گاز می خریم. حدود 25 تا به ترکیه می فروشیم و باز واردات و صادرات ما بالانس نیست. یعنی واردات در گاز ما بیشتر از صادرات ما است. در حالی که اگر ما یک مدیریت درست در اینجا داشته باشیم، یکی از قوی ترین صادرات را می توانیم در عرصه گاز در دنیا داشته باشیم .نیاز دنیا به گاز زیاد است و آن را انرژی پاک می گویند.

مصرف انرژی ما، مساوی مصرف کل اروپا
مصرف روزانه ما تقریبا برابری می کند با کل اروپا. کل اروپا 250 میلیون نفر جمعیت دارند وحدود 600 میلیون متر مکعب روزانه مصرف گاز دارند که بیشتر آن را در صنعت استفاده می کنند. ما در زمستان به 530 هم رسیدیم . من در بهمن ماه گذشته به مدیر عامل شرکت گاز زنگ زدم و گفتم که وضع مصرف گاز چطور است، ایشان آمار تکان دهنده ای به من داد. در مورد ترکیه گفت که ترکیه هیچ وقت فول نمی برد. یعنی اگر ما 25 میلیون متر مکعب با آنها قرار داد داریم، بعضی مواقع 22 و بعضی مواقع 23 می برد. ترکیه ای که یک زمانی که ما گاز کم داشتیم و به آنها گاز ندادیم از ما شکایت کردند، هیچ وقت 25 تا نمی برد، با اینکه هوا هم سرد بوده است . اما گفت که ما امسال در بهمن ما به 532 میلیون متر مکعب گاز رسیدیم و این رکورد جدیدی بود. ایشان می گفت از این مقدار مصرف 420 میلیون متر مکعب سهم مصرف خانگی بوده است. در تابستان و روزهای عادی مصرف اینقدر نیست . در زمستان به خاطر سردی هوا مصرف افزایش پیدا می کند. این آمار بسیار بالا است و مسئولین هم مقصر هستند . باید در عین حالی که گاز کشی به کل کشور باید انجام شود و این از افتخارات ما است و بعضا به روستاهایی که حتی راه نکشیده اند، گاز نرسیده است، باید مصرف صحیح و درست را نهادینه کنند. اصلاح الگوی مصرف را که آقا می فرمایند در همه این موارد نظر دارند. وقتی از 530 میلیون متر مکعب، 420 میلیون آن مصرف خانگی است به این معنا است که در گاز نیروگاه ها را قطع می کنیم و به خانه ها می دهیم و آنها از مازوت استفاده می کنند. اینها موارد ساده ای نیست.

قیمت واقعی سالانه 500 میلون متر مکعب گاز در کشور می دانید چقدر است؟ اولا در فازهای مختلف عسلویه کار های خوبی انجام شده است و برای هر دو فاز 5 میلیارد دلار هزینه می شود و بعد از هر دو فاز عسلویه 50 تا در می آید ( از هر کدام 25 تا). الان یک قرار داد خیلی هنگفتی که بسته شد، 21 هزار میلیارد تومان برای 8 فاز عسلویه بود که در آنجا حدود 200 میلیون متر مکعب قرار است گاز بیاید. خوب ما هر چه گازتولید کنیم ، و از آن طرف مصرف کنیم چه فایده دارد ؟ از آن طرف برای جوانانمان کار نیست و تسهیلات نداریم که کارخانه ها راه بیفتد. برای اینکه دنیا برای یک دلار انرژِی 10 تا می گیرید و ما 3 تا می گیریم . 500 میلیون متر مکعب گاز یعنی در سال 40 میلیارد دلار. اگر ما بتوانیم مدیریت کنیم، اصلاح الگوی مصرف در اینها است.

در نان هم همینطور است. ولی نان در مقایسه با اینها چیزی نیست . کل نان 4 یا 5 تا است. آنجا هم خیلی باید دقت شود. اما کار اصلی اینجا است . اگر مصرف انرژی مدیریت بهینه شود و در نحوه ساخت خانه ها دقت شود و شیشه دو جداره استفاده شود و صنعتمان درست شود و صنعت انرژِی و تکنولوژِی آن اصلاح شود خیلی جلو افتاده ایم. یعنی اگر ما 50 درصد صرفه جویی کنیم در واقع 20 هزار میلیارد تومان پس انداز کرده ایم . 20 هزار میلیارد تومان به اندازه بودجه عمرانی مملکت است و این به این معنا است که همه کارهای عمرانی کشور اعم از راه ها و بیمارستانها و سد ها ... دو برابر می شود و به همین مقدار شغل و ایجاد می شود و به همین مقدار توسعه ایجاد می شود . اما الان وضع چگونه است ؟ فقط هوا را گرم می کنیم و هرچه را که در می آوریم می سوزانیم و می بینیم که در خانه ها اطاق های اظافی گرم است. در دنیا به هیچ عنوان اینگونه نیست.
من خودم یک مرتبه زمستان به ترکیه سفر کردم. برای استراحت به مهمانسرای سفارت رفتیم . شب هنگام احساس کردم که هوا سرد است. دیدم شوفاژ کار نمی کند. آن شب را در سرما سر کردیم و فردا سوال کردیم که قضیه چه بود؟ گفتند در اینجا در 24 ساعت ،8 ساعت به صورت نوبتی کار می کند.

در آلمان هر شوفاژ در هر اطاق یک درجه دارد. اگر اطاق مهمان کسی نباشد، خاموش است . برای هر کدام از اطاق ها فیش های جداگانه می آید.
یک نفر تعریف می کرد که در کانادا مهمان برادرم بودم، درجه شوفاژ اطاق را زیاد کردم . برادرم آمد دید درجه شوفاژ زیاد است ، آن را کم کرد. بعد که رفت من دوباره آن را زیاد کردم . برادرم گفت چرا این را زیاد می کنی؟ گفتم هوا سرد است. گفت کتت را بپوش .اگر قرار باشد هر روز شوفاژ روی این درجه ای که شما گذاشته اید باشد، من باید کل حقوقم را پول گاز بدهم.
در دنیا در مورد انرژی وضع اینگونه است. ما انرژِی را ارزان به دست می آوریم و به جای اینکه آن را در رشد مملکت به کار ببریم ، با یارانه دادن آن را ارزان نگه می داریم و فقط مصرف ما بالا می رود.

مصرف انرژی در دنیا
در دنیا نسبت به انرژی چگونه عمل می کنند؟ آمار میزان در آمد از محل مالیات انرژِی در بعضی از کشور ها را خدمت شما عرض می کنم. ما برای انرژِی یارانه می دهیم. در دنیا از انرژِی مالیات می گیرند. بنزین در زمان تحویل روی کشتی در خلیج فارس لیتری 600 تا 700 تومان است و 100 تومان هم هزینه بر می دارد تا به داخل شهر ها می رسد. ترکیه هم همین بنزین را به همین قیمت می خرد. در اروپا هم فقط پول حمل و نقل بیشتری می دهند. اما شما می بینید که در ترکیه همین بنزین یا گازوئیل حدود 1700 تا 2000 تومان است. یعنی برای بنزین مالیات می گیرد و ما بنزین را می خریم و با 500 تا 600 تومان یارانه به مردم می دهیم. در دنیا بیشترین در آمد اداره مملکت از همین محل در آمد های انرژِی است . کره جنوبی 33 درصد بودجه خود را از این راه تامین می کند. ترکیه 18 درصد و ژاپن 17 درصد وهند 15 درصد بودجه خود را اینگونه به دست می آورند . اما ما از سال 80 تا 85 ، 91 درصد هزینه جاریمان برای این قضیه بود. در سالهای 85 این نرخ به حدود 127 درصد رسیده است. علت آن هم همانطور که گفتم این است که از 65 میلیارد دلار شروع شد و به 90 میلیارد دلار رسید. الان ما برنامه ای که در قانون هدفمند سازی یارانه ها داریم این است که قصد داریم طی چند قدم به قیمت تمام شده برسیم. بحث مثل ترکیه بودن و گرفتن مالیات نیست. بلکه برنامه بر این است که کم کم به قیمتی برسیم که دیگر یارانه به انرژی ندهیم . بلکه یارانه را مستقیم کنیم. یارانه حذف نمی شود بلکه مستقیم می شود. ما الان یارانه را به بنزین می دهیم و هر کس که خودرو دارد استفاده می کند و هر کس که خودرو ندارد استفاده نمی کند و این بی عدالتی است. در روستا ها و شهرهای دور افتاده و مناطق محروم تعداد خودروها کم است و آنها از این همه یارانه استفاده نمی کنند. در شمال شهر های تهران یاکلان شهر ها، یک خانواده ممکن است 4 ماشین داشته باشد. اینها در ماه 200 ،300 هزار تومان از یارانه بنزین استفاده می کنند. اما آن خانواده ای که ماشین ندارد از این یارانه استفاده نمی کند. ممکن است کسی بگوید که او هم از تاکسی یا اتوبوس استفاده می کند. ولی آنها وسایل حمل و نقل عمومی است و وظیفه دولت است که آنها را ارزان نگه بدارد. آنجا باید یارانه بدهند. آن باید ارزان باشد و این باید قیمت تمام شده باشد تا ترافیک در شهرها هم کاهش پیدا کند و تا آنجایی که لازم نیست ماشین خود را بیرون نیاورد. در فرانسه یا آلمان حداقل 5 تا 6 برابر ایران خودور وجود دارد، اما ترافیک تهران بیش از آنها است . علت این است که وسایل حمل و نقل عمومی آنجا زیاد است و تا نیاز نباشد، ماشین خود را بیرون نمی آورد. ما هم باید کار را به اینجا برسانیم که یارانه را به جای اینکه به بنزین بدهیم و بی عدالتی در کار باشد، یارانه را به خود مردم می دهیم و خود مردم این پول را برای هزینه های خود مدیریت می کند.

آیا میزان گازی که یک خانه 50 متری یا 60 متری مصرف می می کند، با خانه 400، 500 متری یکی است؟ نه. اسم درست هدفمند سازی یارانه ها، عدالتمند سازی یارانه هاست . برای انیکه الان غیر هدفمند و بی عدالتی است. امروز هر کس که در جامعه از امکانات بیشتری برخوردار باشد، بیشترین استفاده را از یارانه های موجود دارند.
به چند آمار دیگر توجه کنید: مقایسه سهم دهک های بالا و پایین در این یارانه های موجود بدین گونه است. دهک دهم شهری از یارانه بنزین 34 درصد استفاده می کند. دهک اول شهری 1/5 درص( یعنی 22 برابر) . درگازوئیل 35 برابر است. مقایسه آمار در روستا بین دهک دهم و دهک اول در بنزین 45 برابر و در گازوئیل 25 برابر است. در گاز 3 برابر و در برق 4 برابر و در نفت سفید 1 برابر است ( فقط در این آمار مساوی اند . چون در روستا هایی که گاز نرسیده است، از نفت سفید استفاده می کنند.) در کل 6 برابر است. حالا ممکن است که بگویید دهک دهم که خیلی پولدار است در جامعه آنها بیشتر می گیرند و دهک پایین خیلی کم می گیرد، شما وسط ها را باهم مقایسه کنید. حالا 3 تای بالا را با 3 تای پایین مقایسه می کنیم. یعنی دهک 8 و 9 و 10 در بالا ( بالا ترین در آمد ها) و دهک 1 و 2 و 3 (پایین ترین در آمد ها). مقایسه این دهک ها در بنزین نشان می دهد که سه دهک بالا 69/5 درصد و سه دهک پایین 2/9 مصرف دارند. در گازوئیل 55/7 در مقایسه با 5/3، در گاز 42 در مقابل 18و در برق 48 در مقابل 11 و در نفت سفید 25 در مقابل 27. در کل آمار 52 در مقابل 13 است.

مضرات یارانه غیر مستقیم
حالا برنامه این است که برای اینکه از این وضعیت بیرون بیاییم و مصرف را بهینه کنیم ، یارانه ها را نقدی می کنیم و یارانه نقدی غیر مستقیم ضرر بیشتری دارد و به نفع جامعه تمام نمی شود. وقتی یارانه مستقیم شد، هدفمند می شود و خیلی از مشکلات موجود برطرف می شود به خصوص به نفع طبقات متوسط و پایین جامعه است. روش فعلی که یارانه قیمتی است. به این معنا که قیمت را پایین نگه می داریم تا همه بتوانند بخرند. این روش دارای چند مضرت است :

1- باعث مصرف بی رویه است
2- به همه یکسان نمی رسد و غیر عادلانه توزیع می شود
3- قاچاق در آن زیاد است( چون وقتی قیمت ارزان باشد، قاچاق می کنند و قاچاق هم اینگونه است که هر چقدر هم که تلاش کنند سه چهارم آن را می برند و یک چهارم آن را می توانند بگیرند)
4- رشد بهره وری هم در اینگونه یارانه دادن نیست.
اما وقتی یارانه را مستقیم کردیم و به خود مردم دادیم این آثار را دارد:
1- یکی اینکه مردم حساب باز می کنند و پول به حساب مردم ریخته می شود.
2- حمایت از بیمه وتامین اجتماعی . خیلی ها در این مملکت قادر نیستند سهم بیمه خود را بدهند . در این طرح به بیمه آنها هم کمک می شود.
3- خدمات درمانی. امام (ره) و آقا ( حفظه الله) می فرمایند نباید در این کشور کسی باشد که مشکل درمان و علاج داشته باشد و نیاز به عمل جراحی داشته باشد و نتواند به بیمارستان برود. در دنیا این مشکل را حل کرده اند . وقتی ما منابع و در آمد را در کشور خرج انرژی کردیم دیگر برای این کار ها پولی نمی ماند. پس یکی از محل هایی که با در آمد اصلاح قیمت ها گسترش پیدا می کند، خدمات درمانی و دیگر خدمات عمومی مثل مترو و قطار و ...
4- حمایت از تولید و اشتغال با اعطای تسهیلات. تسهیلات می دهند و با نرخ پایین تر که اشتغال ایجاد کنند. این در قالب یارانه غیر قیمتی است.
هدفمندی، عادلانه و عمومی بودن، از شاخص های اصلی شیوه دوم است ( یعنی آنچه که می خواهیم به آن برسیم . یعنی یارانه غیر قیمتی و نقدی) غیر هدفمند بودن و غیر عادلانه بودن و قاچاق و مصرف بی رویه از شاخص و آثار شیوه اول است. آثار منفی شیوه اول بیشتر از آثار مثبت آن است ( نگفتیم که هیچ آثار مثبت ندارد) و فاقد اثر بخشی مفید است . اما در سیستم جدید می خواهیم از شیوه اول به شیوه دوم منتقل شویم و حذف یارانه ها در کار نیست بلکه یارانه ها قرار است مستقیم و نقدی شود.

پرسش و پاسخ
در ادامه این جلسه حجت الاسلام میر تاج الدینی به برخی سوالات حاضران پاسخ گفت.
1- لطلفا کمی موارد هدفمندی را مصداقی تر توضیح دهید. اینطور که می گویند بعد از هدفمندی، قیمت نان افزایش پیدا می کند به گونه ای که با پولی که دولت می دهد، فقط می توان نان خریداری کرد.لطفا کمی توضیح دهید.

در مورد نان این روش فعلی روش ناصحیحی است که یارانه را به گندم و آرد می دهیم و نانی هم که دست مردم می رسد نان با کیفیتی نیست و سی درصد هم ضایعات داریم . حدود 4600 میلیارد تومان یارانه برای نان می دهیم. اگر همین را تقسیم کنند برای 50 میلیون نفر جمعیت ایران سالانه به هر فرد 100 هزار تومان و به یک خانواده 4 نفره 400 هزار تومان می رسد. حتی اگر قرار باشد نان آزاد هم خریداری کنند، هیچ خانواده ای 400 هزار تومان هزینه نان نخواهد داشت. پس این یارانه ها کجا می رود؟ 30 درصد آن ضایعات است . یعنی یا در سیلو ها و گندم ها از بین می رود یا در پخت به گونه ای است که زود خشک می شود و ضایع می گردد. یعنی حدود 1300 میلیارد آن ضایعات است که قیمت بسیار بالایی است . اینطور نیست که آرد آزاد شود، قیمت بالا رود. الان سهم آرد در نان کمتر از 3 تا 4 درصد است. پولی که ما برای نان می دهیم ، برای آرد نمی دهیم. بلکه عمده پول آن پول کارگر و جوش شیرین و سوخت و نمک و این گونه موارد است. پس حتی اگر آرد آزاد شود، تاثیر آنچنانی نخواهد گذاشت.

نمونه آن را در ترکیه می توانید ببینید. آنجا سوخت و برق و آرد آزاد است و قیمت کارگر هم گران است. نانی که می دهند با کیفیت بهتر است که دور ریز کم دارد و از نان ما بهتر است و قیمت آن هم معادل همان نانی است که با آرد هفت تومان چهل تومان می دهیم. ما آرد هفت تومانی و سوخت یارانه ای و برق یارانه ای و کارگر ارزانتر استفاده می کنیم ولی نان بد تر را باهمان قیمت ارائه می دهیم. دلیل این است که روش ما غلط است . اگر یک کارخانه باشد و صد نفر با هم کار کنند هزینه ها خیلی کمتر می شود تا اینکه در یک نانوایی برق مصرف شود و چهار نفر کار کنند.

پس اینطور نیست که اگر آرد آزاد شود، قیمت نان افزایش پیدا کند. آقای عبداللهی مسئول برنامه و بودجه در جلسه ای که آقای احمدی نژاد حضور داشت گفت پارسال دولت در تهران آرد نان صنعتی را آزاد کرد. آقای عبداللهی گفت که نانوایی ها آمدند پیش من که آقا آرد را چهارصد تومان کرده اند. من به آنها امیدواری دادم که بروید کارتان را انجام دهید و مشکلی برای شما پیش نمی آید. آنها که تا آن روز با آرد چهل تومانی کار می کردند، با آرد چهارصد تومانی شروع به کار کردند. بعد از چند ماه آمدند و گزادش دادند و گفتند که سه اتفاق افتاد. یکی اینکه تولید ما کم شد. چون نان حجیم گران شد، رفتند سراغ نان یارانه ای. سود ما تفاوتی نکرد. نکته جالب این است که قیمت بعضی از محصولات مثل نان باگت پایین آمد. علت آن هم این بود که اینها با هم رقابت کردند تا بتوانند بازار را حفظ کنند. وقتی نان آزاد شد شما نمی روید از هر نانوایی نان بخرید. از نانوایی می خرید که نانش پنج روز در خانه بماند. چون قیمتش زیاد شده ، به اندازه می خری. و این باعث می شود که آن سی در صد ضایعات از بین برود و از نظر شرعی هم اسلامی عمل می کنید.

2- سوال شده است که چه تضمینی وجود دارد که با قیمت آزاد نان، کیفیت نان بهتر شود؟
الان نانوایی ها سهمیه دارند و بیشتر دنبال سهمیه هستند. اما در آن صورت نانوایی ها دنبال این خواهند بود که نان را با کیفیت پخت کند و در اختیار مردم بگذارد. چون سود او از آنجا است و مردم هم به سمت نانوایی می روند که نان بهتری پخت می کند.
از آنجایی که به سمت صنعتی شدن نانوایی ها هستیم، مشکل صف ایستادن هم نخواهیم داشت. از نظر بهداشتی هم بهتر است.

3- سوال شده است که چه تدابیری برای رشد قیمت کالاهایی که ربطی به یارانه ندارد، در هنگام آزاد سازی قیمت بنزین دارید؟
سوال خوبی است . این مسئله یکی از نگرانی ها است . دولت برای این قضیه چند تدبیر اندیشیده است. اول اینکه در مورد کالاهای ضروری و اساسی که مشمول یارانه نیستند، با مشارکت خود بخش خصوصی، حدود 300 تا 400 قلم کالا را به قدر کافی ذخیره کرده است. هر کجا که متوجه شود که بعضی از عوامل قصد خراب کردن بازار و قیمت ها را دارد، آن بخش خصوصی با نظارت دولت وارد بازار خواهد شد تا بتوانند قیمت ها را حفظ کنند. از طرف دیگر آزاد شدن قیمت کالاهایی که مشمول یارانه بودند مثل سوخت و حامل های انرژِی، قطعا در قیمت ها اثر خواهد گذاشت. آنالیز قیمت ها را دولت رعایت خواهد کرد و به هر بخشی اعلام خواهد نمود که این آزاد شدن قیمت ها چه مقدار در کالای تو اثر خواهد کرد و در واقع دولت بر افزایش قیمت ها نظارت خواهد کرد.

نکته بعد محصولاتی است که کارخانجات تولید می کنند.( مخصوصا کارخانجاتی که سوخت زیاد مصرف می کنند) ممکن است که آنها بگویند که هزینه های ما زیاد شد و باید محصولات ما هم گران شود. ولی در اینجا هم تدبیر دولت این است که به آنها تسهیلات می دهد و سی درصد از در آمد هدفمند سازی یارانه ها را( که حدود 5 تا 6 هزار میلیارد تومان می شود) برای این بخش در نظر گرفته است . این مصوبه مجلس است. اما برای کارخانجات شرط می کنند که تکنولوژی و مدیریت و بهره وری را باید بالا ببری و هزینه تولید را کاهش دهید. تا آن زمان که این کار ها را انجام دهند، دولت مواظبت خواهد کرد که قیمت ها را نسبت به بازار گران عرضه نکنند.

4. لطفا بفرمایید نظارت دولت بر هدفمند سازی یارانه ها چگونه است؟ لطفا مصداقی تر توضیح بفرمایید.
باید معلوم شود که منظور در چه بخش هایی است؟ دولت در همه بخش ها نظارت دارد. هر قسمت که قیمت حامل های انرژِی را اصلاح می کند، به صورت بسته ای و پکیج خواهد بود. بدین علت که بعضی از این حامل ها حالت جانشینی با هم دارند و اگر قیمت یکی تغییر پیدا کند و قیمت دیگری را تغییر ندهند صحیح نیست . مثلا اگر قیمت گاز تغییر پیدا کند ولی قیمت برق ثابت بماند نتیجه این خواهد شد که مصرف به سمت برق خواهد رفت. لذا است که دولت جدولی تهیه کرده است که اینها معادل افزایش قیمت داشته باشند. دولت در همه بخش ها نظارت هم خواهد داشت. مثلا روی قیمت کلاهایی که وارد بازار می شود( حال از خارج وارد می شود یا تولید داخل باشد) نظارت دارد. یکی از شرایط عرضه کلا در جامعه این است که برچسب قیمت داشته باشد و دولت روی آن نظارت دارد و میزان افزایش قیمت و سود دارای فرم هایی است که باید مطابق آن کار پیش رود. دولت از مبدا عرضه کالا تا مرحله عرضه آن بر مصرف کننده، بر کالا ها نظارت خواهد داشت.

5- یکی از دوستان سوال کرده که امام خمینی گفته اند که آب و برق را رایگان به مردم بدهید . چطور شده که روز به روز قیمت آن را افزایش می دهید.
روال کار بدین گونه است که برق و آب و گاز یک الگوی مصرفی دارد که هر کس در آن حد مصرف کرد، قیمت کمی را می پردازد و این به صورت تصاعدی زیاد می شود که به آن انرژی شمارش­بر می گویند. پس مصرف کمتر قیمت کمتر در بر خواهد داشت. از آن طرف یارانه نقدی هم در حساب خانواده ریخته می شود. با آن پول می تواند به راحتی قبض هایش را پرداخت کند و در عمل رایگان خواهد شد.
این جنبه کار هم وجود دارد که فردی که می بیند تا قبل از هدفمندی مجموع قبض هایش فلان مقدار می شده، و بعد از هدفمندی دو برابر شده و باید از حسابش پول آن را پرداخت کند، قطعا مصرف خانواده را مدیریت خواهد نمود تا یارانه بیشتر برایش بماند. در واقع دولت به مردم اعتماد می کند و می گوید این یارانه برای تو، خودت هم مصرفت را مدیریت کن.
ان شاءالله شما خواهید دید که چه تحولی در این مملکت ایجاد خواهد شد. کمترین آن به نظر من 20 در صد صرفه جویی در مصرف حامل های انرژی است که در کل 20 هزار میلیارد تومان صرفه جویی خواهد بود و همانطور که گفتم معادل کل بودجه عمرانی مملکت است که می تواند تحولی را در عمران کشور ایجاد کند.

6- سوال شده است که آیا به نظر شما مبلغ پرداختی یارانه ها کفاف زندگی مستضعفین و محرومین را می دهد؟
میزان مبلغ آن را کسی تا الان نگفته است ولی برنامه دولت این است که میزان بهره مندی آحاد جامعه از یارانه ها بهتر شود وگرنه که دولت زیر بار این کار نمی رفت. الان میزان بهره مندی هفت دهک جامعه از این یارانه های موجود حدود سی درصد است. سه دهک بالای جامعه حدود هفتاد درصد از یارانه ها استفاده می کنند. در قدم اول برنامه دولت این است که حداقل میزان بهره مندی مردم از یارانه ها 20 درصد بهبود پیدا کند و به 50 درصد برسد. در مجموع من این طرح را به نفع طبقه عموم جامعه مخصوصا طبقه متوسط و پایین می دانم.

7- سوال کرده اند که هدفمند کردن یارانه ها چه تاثیری در اشتغال جوانان خواهد داشت؟
عرض کردم که 30 درصد از در آمد حاصله را به بخش کشاورزی و صنعت تزریق می کنند و همین مقدار وضعیت تولید را بهبود می بخشد و می تواند اشتغال زایی هم داشته باشد. قطعا یکی از کارهایی که جزو برنامه ها است اعطای تسهیلات برای اشتغال است.

8- آیا سازو کارهایی برای اجرای هدفمند کردن یارانه ها در دولت های بعدی انجام شده است؟
این راه که شروع شد، هر دولتی که سر کار بیاید باید این راه را ادامه دهد. اتوموبیل را که نمی توانند وسط راه رها کنند. تا پنج سال هم که کار دست این دولت است . ممکن است که سوال کنید چرا پنج سال؟ دلیش این است که بودجه سال پنجم را این دولت می نویسد و به مجلس ارائه می کند.

والسلام
/914/د101/ج