با رباخواران همانند زمین‌خواران برخورد شود
حجت‌الاسلام محمد رستمی ، عضو هیأت علمی دانشگاه مفید و استاد حوزه و دانشگاه، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، در پاسخ به این پرسش که« چه کنیم که ریشه ربا در جامعه قطع شود؟» با بیان قبح شدید ربا در منابع اسلامی گفت: ربا از محرمات بزرگ است و شکی در حرمت آن نیست، به معنای مازاد بوده و به مکان بلند نیز ربا گفته می‌شود، به مربی نیز به خاطر افزودن بر سطح معلومات متربی، مربی میگویند.
وی ادامه داد: اگر در مسأله قرض دادن به دیگران، شخص متعهد شود که با شرط مبلغ مازاد به او پرداخت شود، این حرام است، ولی اگر تعهد نباشد و به صورت دلخواه و عدم قرارداد باشد، مستحب است و ثواب نیز دارد.
از باب احسان می‌توان بیش از مبلغ قرض پرداخت
وی افزود: از باب احسان می‌توان بیشتر به افراد پرداخت کرد، و قرآن کریم هم به ما آموخته است که اهل احسان باشیم، در واقع ما اگر به اندازه خوبی دیگران به او احسان کنیم، این احسان نیست، احسان آن است که در عوض نیکی دیگران، بذل بیشتری صورت گیرد و در قرض دادن نیز مسأله همین است.
عضو هیأت علمی دانشگاه مفید با اشاره به حرمت ربا بیان داشت: در آیات و روایات زیادی ربا به شدت مورد تقبیح قرار گرفته است، در قرآن کریم، ربا خوار دشمن خدا است و به جنگ خدا رفته است، رباخوار را شیطان مس می‌کند و در مقابل این مال حرام او را دیوانه و وسوسه می‌کند و زندگی او را به آتش می‌کشاند.
در مسیر کلی خلقت، کار باطل نابود می‌شود
وی اظهار داشت: در مسیر کلی خلقت، کار باطل نابود می‌شود و چون ربا باطل است خداوند ان را محو می‌کند و در زمان خودش و یا نسل آینده‌اش، نقصان و تزلزل به وجود خواهد آمد، ربا برکتی ندارد و مانند جنگ با خدا، آسیب‌های جدی و بزرگی به پیکره اقتصاد اسلامی وارد می‌سازد.
حجت‌الاسلام رستمی ربا را بزرگ‌ترین شاخص مفاسد اجتماعی دانست و گفت: در جامعه هر جایی که مانند ربا اقتصاد جامعه فلج شود، حرمت ربا را دارد و باید جلوی ان را بگیریم، ربا درجات زیادی دارد و به صورت تشکیکی است، باید با ربای کوچک برخورد شود و با رباخواران بزرگ‌تر که در رأس مفاسد اقتصادی است، برخورد شود.
وی ادامه داد: ربا دهنده در مسأله ربا حرمت زیادتری دارد، اما گیرنده ربا حرمتش کمتر است، اما اگر اضطراری در گرفتن مال ربوی نباشد، این فرقی با گیرنده ربا ندارد و دهنده و گیرنده ربا دچار گناه کبیره شده‌اند.
این استاد حوزه و دانشگاه افزود: ربا می‌تواند در مسأله سفته بازی همچون زمین خواری و طلا و غیر آن نیز باشد که حرمت آن بسیار شدیدتر است، زیرا گاهی خرید و فروش اخلال‌گرانه زمین و مانند آن، موجب خسارت بسیار زیادی به اقتصاد جامعه می‌شود، این همان شاخصی است که ربا به ما می‌دهد و هرکجا بوی مفسده اقتصادی بیاید، حرام است.
در اختلاس‌های بانکی مفسده بسیار شدید است
عضو هیأت علمی دانشگاه مفید با اشاره به تفکیک مفاسد در جامعه گفت: در اختلاس‌های بانکی نیز مفسده بسیار شدید است و این قانون اسلامی است که باید با آن برخورد شدید کند، در جامعه باید به دنبال مفاسد بالا بود و بعد از آن به مسأله بپردازیم، مفاسد در جامعه باید طبقه بندی و تفکیک شود و هر کدام را به نوبه خود و به صورت پلکانی مطرح کنیم.
وی با بیان انواع ربا در جامعه یاد آور شد: ربا بر دو نوع است، ربای مصرفی و ربای تولیدی، در ربای مصرفی که برای سود بیشتر است، حرمتش نیز بیشتر است، اما در ربای تولیدی که برای تولید است، اشکالش پایین است و اگر به صورت مشارکت و عقود اسلامی باشد، بلااشکال است.
حجت‌الاسلام رستمی افزود: ربا زیباترین شاخص برای بطلان مفاسد در اقتصاد جامعه است، مشکل نظام اقتصادی ما این است که در برخورد با مفاسد اولویت‌ها رعایت نمی‌شود، در بانک‌ها اگر ربا وجود دارد، ربا درجه دارد در حال حاضر بانک ما وابسته به بهره(ربا) است و این مشکل اساس است و باید به صورت اولویت بندی با این مسأله برخورد شود و به ندرت با تمامی این مسأله برخورد جدی کرد.
ربا معنایی جز استثمار دیگری ندارد
وی ادامه داد: ربا معنایی جز استثمار دیگری ندارد و در جامعه به معنای نشستن بر سر سفره دیگران است، روحیه مقدس علوی بر تولید است نه بهره دادن و ربا، باید به جای سود و بهره ربایی، سفره تولیدی جامعه را افزایش داد تا همه جامعه استفاده کنند.
این استاد حوزه و دانشگاه با تبیین مفاسد اقتصادی در جامعه ابراز داشت: بحث ربا یک بیان یک مصداق مفسده اقتصادی در جامعه است، یعنی وقتی یک شخص به طور غاصبانه سر سفره دیگری می‌نشیند، این حرام است، در اسلام دلالی اشکال ندارد، اما اگر مسائلی مانند زمین خواری و مانند آن مطرح شود این دیگر دلالی نیست و به طور قطع حرام است.
وی تصریح کرد: وقتی شخصی زمین‌های زیادی را به قیمت کذایی خریداری کند و به دنبال این باشد که قیمتش بالا رود و اقتصاد مسلمین را تحت شعاع قرار دهد، این گناه است، در جامعه باید هر کسی تلاش کند و بر اساس تلاش خود سود ببرد، اما در ربا و زمین خواری و مانند آن، تلاشی در کار نیست و به همین خاطر خداوند متعال آن را جنگ با خدا می‌داند.
در مسأله ربا باید به تورم نیز توجه شود
حجت‌الاسلام رستمی با اشاره به بحث تورم در جامعه گفت: در مسأله ربا باید به تورم نیز توجه شود، حضرت آیت الله مکارم شیرازی، بهره ای را که در تورم گرفته می‌شود، بلااشکال می‌دانند، باید در ربا و رباخواری، قدرت خرید پول را در نظر گرفت و این مهم‌ترین شاخص برای رباست.
وی تاکید کرد: اگر بهره بانکی به صورت معادل تورم باشد، اشکال ندارد، گاهی در همین بهره بانکی، ربا مطرح نیست، زیرا تورم بالاتر از بهره می‌شود، در ربای معکوس نیز چنین است، چون به کمتر گرفته می‌شود، ایثار است و اشکال ندارد.
این کارشناس حوزوی ادامه داد: در باب ربا باید نظریه پردازی شود، نرخ بهره بانکی باید مورد تبیین کارشناسانه قرار گیرد، در اصل این تورم است که موجب ربا در جامعه می‌شود و در مرحله اول باید با تورم برخورد شود.
یک درهم ربا دادن برابر با زنا در خانه خدا است
عضو هیأت علمی دانشگاه مفید با تبیین ضرورت رسیدگی به نظام بانکی کشور گفت: در روایات اسلامی، یک درهم ربا دادن برابر با زنا در خانه خدا است، ربا درجاتی دارد، اما در شرایط کنونی ربای یک درهم دیگر مطرح نیست، چون در قدیم پول به صورت مسکوکات بوده است و در واقع زندگی افراد را به هم می‌زد، اما در شرایط کنونی بانک اسلامی مقدس است، در صدر اسلام بانک نبود، باید بحث شود که آیا بهره بانکی با بحث تورم و همچنین نظام بانکی کشور چه توجیهی دارد؟
وی افزود:این مانند مسأله بت پرستی در صدر اسلام است، ولی الآن مجسمه های زیادی در جامعه است که حرام نیست، باید مصداق حرمت ربا مشخص شود، آیا بهره بانکی که معادل یا گاهی کمتر از تورم جامعه است، عنوان ربا دارد که باید این مورد تبیین قرار گیرد.
حجت‌الاسلام رستمی تأکید کرد: بهره بانکی باید تبیین شود که آیا مصرفی است یا مولد و هرکدام احکام مخصوص به خودش را دارد، اگر به صورت مولد باشد، باید تبدیل به مشارکت شود و در این صورت خود یک امر به طور کامل شرعی و حلال است.
ضرورت مبارزه تدریجی با ربا
این استاد حوزه و دانشگاه با بیان مبارزه تدریجی با بحث ربا بیان کرد: باید با ربا در جامعه به صورت تدریجی و سلسله وار برخورد شود، در این بحث حوزه باید به طور جدی وارد شود و ربا را در جامعه مورد نقد و بررسی قرار دهد.
وی ادامه داد: باید در مرحله اول با اخلال‌گران اقتصادی مانند زمین خواران و مفسدان اقتصادی برخورد کنیم، اگر اختلاس بانکی، ضرر شدید برای جامعه دارد، پس اولویت آن از ربا بیشتر است و زمینه سازی برای برخورد با ربا در جامعه می‌شود.
حجت‌الاسلام رستمی خاطر نشان کرد: پیامبر اسلام(ص) نیز با مفاسد به صورت تدریجی برخورد می‌کرد تا جامعه را کم کم اسلامی کند، در بحث ربا خواری نیز مانند حرمت شراب و خمر قصه چنین است.
عضو هیأت علمی دانشگاه مفید با بیان مراحل برخورد با ربا در جامعه ابراز داشت: برخورد با ربای مولد و سرمایه ای باید در آخر کار باشد، در مرحله بعدی باید مردم را با سود متغیر کم آشنا نمود و کم کم آن‌ها را ریسک پذیر کرد تا در سرمایه گذاری کلان همراه با سود و زیان وارد شوند که این اصل کار تولیدی در اسلام است.
ضرورت ایجاد بانک مشارکتی و سرمایه‌ای
وی افزود: باید دو بانک در جامعه باشد، یکی بانک مشارکتی و دیگری بانک ثابت، قدم بعدی این است که بانک سرمایه ای و مشارکتی را افزایش دهیم و نظر اسلام نیز همین بانک مولد و مشارکتی است.
حجت‌الاسلام رستمی در پایان بیان داشت: در اسلام اصل تدریج مهم است، ربا به صورت تدریجی نابود می‌شود و مانند بنزین باید به صورت مرحله ای حل و فصل شود و اقتصاد اسلامی نیز به همین صورت نهادینه می‌شود.
شایان ذکر است، مقام معظم رهبری در دیدار جوانان خراسان شمالی به ارائه فهرستی از آسیب‌های سبک زندگی پرداختند و بیست پرسش مطرح کردند، پرسش‌های زیر بخشی از آن پرسش‌ها است:
چرا فرهنگ کار جمعی در جامعه ما ضعیف است؟
علت کار گریزی چیست؟
چرا در روابط همسایگی‌مان رعایت‌های لازم را نمی‌کنیم؟
چرا در زمینه فرهنگ رانندگی، مردمان منضبطی به طور کامل نیستیم؟
حد زادوولد در جامعه ما چیست؟
الگوی تفریح سالم چیست؟
نوع معماری در جامعه ما چگونه است؟ چقدر متناسب با نیازهای ماست؟
در بین ما دروغ چقدر رواج دارد؟
چرا در برخی از بخش‌های کشورمان طلاق زیاد است؟
علت پرخاشگری و بی‌صبری در میان بعضی از ماها چیست؟
چقدر به قانون احترام می‌کنیم؟ علت قانون گریزی در برخی از مردم چیست؟
انضباط اجتماعی در جامعه چقدر وجود دارد؟
وجدان کاری در جامعه چقدر وجود دارد؟
چرا برخی از حرف‌های خوب، ایده‌های خوب، در حد رؤیا و حرف باقی می‌ماند؟
چه کنیم که ریشه ربا در جامعه قطع شود؟
آپارتمان‌نشینی چقدر برای ما ضروری است؟
تجمل‌گرایی چیست؟ بد است؟ خوب است؟ چقدرش بد است؟ چقدرش خوب است؟
چرا در بین بسیاری از مردم ما مصرف‌گرایی رواج دارد؟
چرا پشت سر یکدیگر حرف می‌زنیم؟
چرا در برخی از بخش‌های کشورمان روی آوردن جوان‌ها به مواد مخدر زیاد است؟
چرا صله رحم در بین ما ضعیف است؟
آپارتمان‌نشینی چقدر برای ما ضروری است؟ چقدر درست است؟
طراحی لباسمان چقدر متناسب با نیازهای ما و عقلانی و منطقی است؟
آرایش در بین مردان و زنان چقدر درست است؟
آیا ما در معاشرت‌های روزانه، به همدیگر به طور کامل راست میگوییم؟
بعضی‌ها با داشتن توان کار، از کار می‌گریزند؛ علت کار گریزی چیست؟
علت پرخاشگری و بی‌صبری و نا بردباری در میان بعضی از ماها چیست؟
حقوق افراد را چقدر در رسانه‌ها ، در اینترنت و... مراعات می‌کنیم؟
تولید کیفی در بخش‌های مختلف، چقدر مورد توجه و اهتمام است؟
چرا به ما میگویند که ساعات مفید کار در دستگاه‌های اداری ما کم است؟
چرا در بعضی از شهرهای بزرگ، خانه‌های مجردی وجود دارد؟ این بیماری غربی چگونه در جامعه ما نفوذ کرده است؟
چه کنیم که طلاق و فروپاشی خانواده، آنچنان که در غرب رایج است، در بین ما رواج پیدا نکند؟
چه کنیم که زن در جامعه ما، هم کرامت و عزتش حفظ شود، هم وظائف اجتماعی‌اش را انجام دهد و هم حقوق اجتماعی و خانوادگی‌اش محفوظ بماند؟
چه کنیم حق همسر، حق فرزندان رعایت شود؟/978/ت301/ن