امام خمینی به سینمای ایران جان داد
به گزارش سرویس پیشخوان خبرگزاری رسا به نقل از جوان، چندی پیش تهران میزبان جشنواره – همایش روحانی در قاب سینما بود. همایشی که به منظور بررسی جایگاه روحانیت در سینما و آسیب‌شناسی آن تعریف و اجرا شد. این جشنواره بهانه خوبی بود تا به جایگاه روحانیت سینما نگاه دوباره‌ای بیندازیم و در آستانه ایام نیمه خرداد که مصادف با سالگرد رحلت امام خمینی (ره) به عنوان بزرگترین و تأثیر‌گذار‌ترین شخصیت روحانی در زمان معاصر شناخته می‌شود، نگاهی دوباره به رابطه امام با سینما داشته باشیم.
امام خمینی(ره) ناجی سینمای ایران
امام خمینی (ره) بیش از 15 سال مبارزه عملی نهضت اسلامی را برای سرنگونی حکومت استبدادی پهلوی بر عهده داشتند، حرکتی که از خرداد سال 42 تا بهمن ماه 57 ادامه داشت. در طول این دوره به دلیل روشنگری‌های امام و یاران امام، مردم متوجه بسیاری از نقشه‌های حکومت برای از بین بردن عقاید اسلامی در جامعه شده بودند، سینما یکی از ابزار اصلی دین‌زدایی از جامعه در طول حکومت پهلوی شده بود. رویگردانی مردم از سینما در سال‌های آخر حکومت پهلوی باعث افت شدید تولید فیلمفارسی و بیکاری بسیاری از بازیگران شد. در هنگامه پیروزی انقلاب، مردم انقلابی سعی می‌کردند تمامی مظاهر غربزدگی جامعه از جمله خانه‌های فساد، مشروب‌فروشی‌ها و سینما‌ها را از بین ببرند. اما امام خمینی(ره) در مقابل تخریب سینما‌ها ایستادند. مهمترین موضع‌گیری امام درباره سینما، جمله معروف «ما با سینما مخالف نیستیم، ما با فحشا مخالفیم» است و شاید مهمترین دلیلی که امروزه ما هنر سینما را در کشورمان داریم همان یک جمله معروف اول باشد. متن کامل این سخنان به شرح است:«سینماى ما مرکز فحشاست. ما با سینما مخالف نیستیم، ما با مرکز فحشا مخالفیم. ما با رادیو مخالف نیستیم، ما با فحشا مخالفیم. ما با تلویزیون مخالف نیستیم، ما با آن چیزى که در خدمت اجانب براى عقب نگه‌داشتن جوانان ما و از دست دادن نیروى انسانى ماست، با آن مخالف هستیم. ما کىْ مخالفت کردیم با تجدد؟ با مراتب تجدد؟ مظاهر تجدد وقتى که از اروپا پایش را در شرق گذاشت ـ خصوصاً در ایران ـ مرکز [عظیمى] که باید از آن استفاده تمدن بکنند ما را به توحش کشانده است. سینما یکى از مظاهر تمدن است که باید در خدمت این مردم، در خدمت تربیت این مردم باشد؛ و شما مىدانید که جوان‌هاى ما را اینها به تباهى کشیدهاند و همین طور سایر این [مراکز]. ما با اینها در این جهات مخالف هستیم.»
نظر امام خمینی(ره) در مورد چند فیلم
اولین نظری که امام خمینی(ره) در مورد یک فیلم ایرانی به صورت مشخص بیان نموده‌اند، فیلم «گاو» ساخته داریوش مهرجویی است. امام(ره) در سخنرانی روز 23 اردیبهشت سال 59 می‌فرمایند:«ما بحمداللّه گویندگان و نویسندگان خوب داریم. ما همه چیز داریم. من غالباً فیلم‌هایی که خود ایرانی‌ها درست می‌کنند به نظرم بهتر از دیگران است. مثلاً فیلم «گاو»آموزنده بود. اما حالا این فیلم‌ها باید حتماً از امریکا یا از اروپا بیاید با یک بیبندوباری، تا روشنفکران غربزده شاد شوند. فیلم‌هایی که از خارج به ایران می‌آید اکثراً استعماری است. لذا فیلم‌های خارجی استعماری را حذف کنید مگر صددرصد صحیح باشد.»
حسین بهزاد، نویسنده و محقق تاریخ جنگ تحمیلی در برنامه تلویزیونی« راز» در مورد داستان اکران فیلم «الرساله» که در ایران به «محمد الرسول الله» مشهور شده است، و حساسیت‌هایی که ممکن بود نمایش این فیلم در ایران برانگیزد، می‌گوید: ذهنیتی به وجود آمده بود که یک فیلمساز غیرشیعی فیلمی ساخته که در این فیلم شاید چیزهایی به ذائقه مردم سال 57 خوش نیاید که اینها صلاح و مصلحت کردند و تصمیم گرفتند از طریق دفتر حضرت امام این مشکل را حل کنند. بهار 59 بود و امام(ره) تازه از بیمارستان قلب مرخص شده بودند و چند روزی بود که در ساختمانی در شمال تهران ساکن بودند. امام(ره) را در جریان گذاشتند و قرار شد فیلم را برای ایشان پخش کنند، امام(ره) این فیلم را دیدند و تنها موقع نماز که می‌شد نمازشان را می‌خواندند و دوباره می‌نشستند که این فیلم را ببینند. فیلم که تمام شد پرسیدند:«آقا شما مشکلی در این فیلم ندیدید؟» امام(ره) گفتند:«نه اشکالی ندارد، چطور مگر؟» یکی گفت «آخه گفته می‌شود در این فیلم وقتی بلال در مدینه و همچنین در زمان فتح مکه بر بام کعبه اذان می‌گوید «اشهد ان علی ولی الله» را نمی‌گوید» که امام گفتند:«در زمان پیامبر (ص) که «اشهد ان علی ولی‌الله» نبوده و این جزو مستحبات اذان است نه واجبات آن و این فیلم اشکالی ندارد» و گفتند این فیلم پخش شود. عقاد نسل ما را با این فیلم تغذیه کرد.
نمونه دیگری از حمایت امام خمینی(ره) از هنرمندان را می‌توان در قضیه نمایش سریال پاییز صحرا دید. این سریال در اواسط دهه 60 از تلویزیون پخش می‌شد و برخی از علما و مراجع به نمایش این سریال اعتراض داشتند و خواستار جلو‌گیری از ادامه نمایش آن بودند. در یکی از خطبه‌های نماز جمعه آیت‌الله محمدی گیلانی در مورد پخش موسیقی، چهره مجریان سیما و بسیاری از مسائل دیگر مسائلی را بیان می‌کنند و خواستار استفاده مدیران سیما از رساله امام(ره) در مورد احکام این امور می‌شوند. این مسئله جو سنگین علیه صدا و سیما را خراب‌تر می‌کند. محمد‌هاشمی رئیس وقت سازمان صدا و سیما به دیدن امام خمینی(ره) می‌روند و از ایشان کسب تکلیف می‌کنند. هاشمی این ماجرا را اینگونه روایت می‌کند: «شرفیاب خدمت امام شدم و عرض کردم که «حتماً خطبه‌های روز گذشته را شنیده‌اید؟ تکلیف ما چیست؟ ما که نمی‌خواهیم آخرتمان را به دنیای دیگران بفروشیم و اینکه برخی فقهای شورای نگهبان ما را تکفیر کنند برای ما سنگین است.»
امام فرمودند: «سؤال کنید پاسخ آن را کتباً به شما ارسال کنم و بنده هم این کار را انجام دادم و راجع به تمامی سریال‌هایی که در آن زمان پخش می‌شد مانند پاییز صحرا که در آن زمان بسیار مورد مناقشه بود و برخی برنامه‌های ورزشی مانند کشتی که گفته می‌شد خانم‌ها نباید نگاه کنند از ایشان پرسیدم. حضرت امام (ره) نیز در پاسخ بدین مضمون مرقوم فرمودند:«نظر نمودن به این قبیل فیلم‌ها هیچ اشکال شرعی ندارد و حتی بسیاری از آنها آموزنده است لکن دو نکته را باید تذکر داد اول آنکه اجنبی گریم نکند، دیگر آنکه بینندگان از روی شهوت نظر نکنند.»
سید صادق طباطبایی، در مورد پخش سریال پاییز صحرا، می‌گوید: شبی در حضور امام خمینی بودیم که از دفتر آمدند و پیامی را از طرف یکی از مراجع وقت آوردند. مرجع مذکور گفته بود؛ همین فیلمی که در حال حاضر از تلویزیون پخش می‌شود؛ من پیر‌مرد را تحریک می‌کند؛ چه رسد به جوانان را. به دستور امام تلویزیون را روشن کردند؛ قسمتی از یک سریال بود به نام پاییز صحرا. امام(ره) با مشاهده آن فیلم؛ در پاسخ پیام چنین گفتند: شما باید در تقویت نفس خود بکوشید تا به این آسانی تحریک نشوید. من در این فیلم نشانه‌هایی از خلاف عفت یا عوامل انحراف و تحریک نمی‌بینم. به این صورت بسیاری از فشار‌هایی که بر سر پخش سریال‌ها و فیلم‌ها از تلویزیون بود برداشته شد.
کم کاری سینما در برابر محبت‌های امام(ره)
با آنکه سینمای ما مدیون و مرهون الطاف بی‌دریغ امام خمینی (ره) است، اما تاکنون قدمی در‌خور برای پاسخگویی به این همه لطف برداشته نشده است. آن زمان که امام(ره) برای حفظ سینما و جلو‌گیری از سختگیری‌های بی‌مورد در تلویزیون، از اعتبار و جایگاه یک رهبر انقلاب وارد میدان می‌شوند و باعث می‌شوند که سینما و تلویزیون بتوانند به فعالیت خود ادامه دهند، اما سینما هنوز نتوانسته تصویری درست از زندگی، مبارزات و افکار بلند خمینی کبیر را به نمایش بگذارد. با آنکه ساخت فیلم‌های بیوگرافیک از جمله پرطرفدار‌ترین ژانر‌های سینمایی به شمار می‌روند و هر ساله شاهد فیلم‌هایی در این خصوص هستیم اما ما در مورد شخصیت معمار انقلاب بسیار کم‌کاری کرده‌ایم. با آنکه شخصیت امام بی‌شک از اشخاصی چون «آبراهام لینکلن»، «مارگارت تاچر»، «آنگ سان سوچی»، «گاندی»، «هیتلر» و... بالاتر و برتر است.
زمانی مصطفی عقاد، فیلمساز شهیر سوری و سازنده فیلم‌های ماندگاری چون «شیر صحرا» و «محمد رسول الله» به ایران می‌آید و پیشنهاد ساخت فیلمی درباره زندگی امام خمینی(ره) را می‌دهد که مسئولان سینمای ایران این تقاضا را رد می‌کنند، اما هیچ وقت دلیل موجهی برای رد درخواست کارگردان سوری ارائه نمی‌شود.
مهمترین اثر تصویری که سینما در مورد امام(ره) به تصویر کشیده است، «فرزند صبح» اثر بهروز افخمی است. فیلمی که در آن عبدالرضا اکبری در نقش امام‌خمینی(ره) ظاهر می‌شود و محمد‌رضا شریفی‌نیا نیز نقش «حاج احمد خمینی» را ایفا می‌کند. با آنکه چند سالی از ساخت این فیلم می‌گذرد اما هنوز «فرزند صبح» اکران عمومی نشده است. در سال 91 منوچهر محمدی تهیه‌کننده سینما، اعلام کرد قصد دارد فیلمی بر اساس زندگی امام خمینی بسازد. این فیلم قرار بود با مشارکت سازمان سینمایی سوره ساخته شود اما با گذشت نزدیک به یک سال هنوز خبری از کلید خوردن پروژه یا انجام مراحل پیش تولید منتشر نشده است. به نظر می‌رسد سینما به رغم دینی که به امام(ره) و راه امام(ره) دارد، تاکنون نتوانسته قدمی حتی بسیار کوچک در راه جبران این دین بردارد./971/پ202/ج